Atrakcje astronomiczne na niebie w lipcu 2024 roku.

Lipiec to miesiąc, w którym znajdujemy się już po dniu przesilenia letniego, jednak dni są wciąż bardzo długie, a noce krótkie. Niemniej na lipcowym niebie nie zabraknie wielu ciekawych wydarzeń astronomicznych, których obserwacja powinna dostarczyć sporo wrażeń dla miłośników astronomii. Oprócz planet zobaczymy m.in. przeloty dwóch komet oraz początek jednego z najintensywniejszych w roku rojów meteorów.

W lipcu, zwłaszcza w pierwszej połowie miesiąca, długość dnia niewiele się zmieni. O ile 1 lipca Słońce w Warszawie wzeszło o godzinie 04:17, a zaszło o godz. 21:02, to w ostatnim dniu miesiąca dzień w stolicy rozpocznie się o godz. 04:53, a zakończy o godz. 20:30. Zatem w ciągu całego miesiąca dzień skróci się o jedną godzinę i osiem minut. Wysokość górowania Słońca zmniejsza się w momencie południa słonecznego w Warszawie z 61 stopni na początku lipca do 57 pod jego koniec.

Lipcowe fazy Księżyca przedstawiają się następująco: nów nastąpi 6 lipca o godzinie 00:57, pierwsza kwadra przypadnie na 14 lipca o godzinie 00:50, pełnię będzie można podziwiać 21 lipca o godz. 12:18, a ostatnia kwadra ukaże się 28 lipca o godz. 04:53.

Czas na planety. Merkury i Wenus będą niewidoczne przez cały lipiec. Poprawiają się za to warunki do obserwacji Marsa. Czerwona Planeta na początku lipca wschodzi tuż po godzinie 2:00 czasu lokalnego wraz ze słabnącym półksiężycem. Mars świeci z jasnością 1 magnitudo w południowo-wschodnim Baranie, 15° od Plejad (M45). Do 11 lipca Mars będzie w Baranie, następnie od 12 lipca przejdzie do gwiazdozbioru Byka.

Mars zbliża się do Urana, również w zachodnim Byku, a ich odległość 12 lipca wyniesie nieco ponad 2 stopnie. 15 lipca Mars i Uran znajdą się w odległości zaledwie 35 minut od siebie. Lornetka ujawni niewyraźny, zielonkawo-niebieski dysk Urana na północ od Marsa. Uran świeci z jasnością 5,8 magnitudo, więc jest niewidoczna gołym okiem. Para znajduje się teraz 6° na południowy zachód od Plejad. Po zbliżeniu należy spojrzeć każdej kolejnej nocy, jak Mars oddala się od Urana, przesuwając się o około 0,7° na wschód dziennie.

Do 22 lipca Mars rozjaśni się do 0,9 magnitudo. Planeta kontynuuje ruch na wschód i pod koniec lipca znajdzie się 5,5° na północny zachód od Aldebarana, dorównując tej gwieździe pod względem jasności. W teleskopie Mars ma średnicę 6 minut i znajdzie się na wysokości 30 stopni nad wschodnim horyzontem, kiedy 31 lipca zacznie zapadać zmierzch.

Widoczność Jowisza poprawia się każdego poranka, wznosząc się coraz wyżej na przedświtowym niebie w gwiazdozbiorze Byka. 1 lipca Gazowy Olbrzym wzejdzie ok. 3:30 czasu lokalnego, na północ od gromady gwiazd Hyades w Byku. 3 lipca dołączy do niego słabnący półksiężyc. 13 lipca Jowisz znajdzie się 5° na północ od Aldebarana. Półksiężyc ponownie dołączy do Jowisza 30 i 31 lipca. Planeta rozpoczyna miesiąc z jasnością -2 magnitudo i rozjaśnia się do końca lipca do 0,1 magnitudo, wschodząc przed drugą w nocy.

Średnica tarczy Jowisza rozciąga się na 35 minut, a dołączą do niego cztery księżyce galileuszowe: Io, Europa, Ganimedes i Callisto. Złapanie tranzytu lub okultacji to świetny sposób na rozpoczęcie letniego poranka. Na początku 4 lipca Ganimedes będzie tranzytował południowy obszar polarny Jowisza. Niestety, do zdarzenia dojdzie w ciągu dnia, a więc z terenu naszego kraju nie będzie widoczne.

Saturn na początku miesiąca wschodzi o północy, 1 lipca znalazł się w Wodniku. Szczególnie dobre warunki do obserwacji Planety z Pierścieniami wystąpią w drugiej połowie miesiąca, kiedy będzie widoczna przez większość nocy. Górowanie Saturna osiąga na początku lipca tuż przed świtem ok. 25 stopni na południowo-wschodnim horyzoncie do 28 stopni pod koniec miesiąca. Planeta rozjaśnia się do magnitudo 0,7 pod koniec lipca w ramach przygotowań do wrześniowej opozycji.

Pierścienie wydają się bardzo cienkie i prawie przylegające do krawędzi przez teleskop, nachylone tylko o 2° do naszej linii wzroku. Jej tarcza ma średnicę 18 minut, a szeroka oś pierścieni rozciąga się na około 41 minut. Do końca roku pierścienie będą się poszerzać, po czym ponownie się zamkną i pojawią się na krawędzi w marcu 2025 roku.

24 lipca nastąpi bardzo bliska koniunkcja Saturna z Księżycem oświetlonym w 85 proc. Tuż przed północą na wysokości 8 stopni nad południowo-wschodnim horyzontem dojdzie do spotkania obu ciał niebieskich, a dystans je dzielący nie przekroczy 45 minut. W miarę upływu nocy odległość będzie się stopniowo zwiększała.

Uran pozostaje w pobliżu zachodniej krawędzi Byka przez cały miesiąc. Jego tarcza ma średnicę zaledwie 3 minut i jest trudna do dostrzeżenia przez teleskop, chyba że warunki są doskonałe. Neptun przez cały miesiąc będzie świecił w południowo-zachodnich Rybach. Wschodzi około północy i osiąga odpowiednią wysokość – powyżej 10 stopni – na wschodnim niebie przed godziną 2 czasu lokalnego. Podczas obserwacji przez lornetkę, należy poszukać równoległoboku gwiazd o jasności od 4 do 5 magnitudo. Najdalej na północ wysuniętą jasną gwiazdą jest 29 Psc; znacznie ciemniejszy Neptun leży prawie 2° na północ od niej. Planeta świeci z jasnością 7,7 magnitudo.

25 lipca słabnący Księżyc znajduje się około 4,5° na południowy zachód od Neptuna, dwie godziny po wschodzie. Przed świtem będzie dzielił je mniej niż 3°. Neptun osiąga swój punkt stacjonarny na początku lipca i planeta prawie nie zmienia swojego położenia przez cały miesiąc.

Letnie noce są krótkie, ale jest to najlepszy czas w roku, aby spojrzeć w niebo i podziwiać widoki galaktyki Drogi Mlecznej. W lipcu część Ziemi, która doświadcza nocy, jest skierowana w stronę jądra galaktyki, co skutkuje lepszymi widokami niż w wielu innych porach roku. Zanieczyszczenie światłem może łatwo przyćmić galaktyczną poświatę, więc najlepiej poszukać Drogi Mlecznej podczas i w pobliżu nowiu Księżyca, który nastąpi 5 lipca. Dodatkowo, niektórzy obserwatorzy mogą potrzebować ciemnego miejsca z dala od jasnych świateł miejskich.

Dwie najlepsze komety lipcowych nocy będą znajdowały się na wysokości poniżej 15° przed zachodem Słońca, więc warto wyjść na zewnątrz, kiedy nadejdzie ciemność. Należy kierować się prosto na południe od ogona Leo, aby dotrzeć do C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS). Obecnie świeci ona z jasnością 8 magnitudo i powinna posiadać słaby ogon skierowany na wschód, jeśli niebo będzie wystarczająco ciemne i przejrzyste. Zbliżając się do orbity Marsa, atomy węgla uwalniane wraz z pyłem Marsa będzie można uchwycić zieloną komę. Pod koniec lipca kometę pochłonie zmierzch i pojawi się ponownie dopiero trzy miesiące później.

Gdy spojrzymy na północny zachód do stóp Wielkiej Niedźwiedzicy, zobaczymy “podróż” komety 13P/Olbers przez Rysia oraz Lwa Mniejszego. Osiągnęła ona peryhelium 29 czerwca i da nam jeszcze trzy miesiące obserwacji przez teleskop. Obserwatorzy powinni podjąć wyzwanie odnalezienia blasku 8 magnitudo. Obiekt powinien być krzywo w porównaniu do galaktyki spiralnej NGC 2841, około 9° na północ w dniu 8 lipca.

Przynajmniej w pierwszej połowie miesiąca z terenu większości kraju, a w północnej części kraju praktycznie do końca lipca widoczne będą obłoki srebrzyste. Najwyższe chmury pojawiające się na Ziemi będą widoczne około 30-60 minut po zachodzie, jak i przed wschodem Słońca, kiedy nasza dzienna gwiazda znajduje się płytko pod horyzontem (6-16 stopni poniżej horyzontu) i oświetla kryształki lodu składające się na te chmury na wysokości 75-85 kilometrów. Obłoki srebrzyste swoim wyglądem przypominają chmury cirrus.

W lipcu rozpoczyna się deszcz dwóch ważnych rojów meteorów – jako pierwsze pojawią się południowe delta Akwarydy (12 lipca); podczas szczytu, przypadającego na 28 lipca – będzie można zobaczyć do 20 spadających gwiazd na godzinę. Radiant roju znajduje się w gwiazdozbiorze Wodnika, ale meteory można zobaczyć dosłownie w dowolnym miejscu na niebie.

Z kolei 17 lipca będziemy mogli zobaczyć pierwsze Perseidy – jeden z najaktywniejszych rojów meteorów pojawiających się w Polsce w ciągu roku. Choć ich szczyt przypada na noc z 12/13 sierpnia (wtedy możemy w ciągu godziny zobaczyć nawet 90 meteorów), pod koniec miesiąca będzie widocznych kilkanaście spadających gwiazd z tego roju.