Atrakcje astronomiczne na niebie w sierpniu 2024 roku.

Sierpień to miesiąc w którym dni skracają się coraz szybciej, a noce wydłużają. To oznacza, że warunki dla miłośników astronomii stają się coraz lepsze. Tegoroczny sierpień będzie bogaty w wiele ciekawych zjawisk, pojawi się m.in. intensywny deszcz meteorów zwanych Perseidami, na niebo wieczorne wraca Wenus, a 19 sierpnia nastąpi pierwsza z trzech w tym roku pełni Superksiężyca. Ósmy miesiąc w roku to również czas, w którym tzw. “białe noce” są już za nami.

W sierpniu obserwujemy szybkie skracanie dnia na rzecz nocy. O ile 1 sierpnia w Warszawie Słońce wzeszło o godzinie 04:56, a zaszło o godzinie 20:27, to w ostatnim dniu tego miesiąca dzień rozpocznie się o godz. 05:44, a zachód Słońca będzie miał miejsce o godz. 19:26. To oznacza, że w ciągu miesiąca dzień skróci się o 109 minut, tj. jedną godzinę i 49 minut.

Kolejność sierpniowych faz Księżyca przedstawia się następująco: nów miał miejsce 4 sierpnia o godz. 13:13, pierwsza kwadra nastąpi w poniedziałek 12 sierpnia o godz. 17:20, pełnię będzie można podziwiać 19 sierpnia o godz. 20:27, natomiast ostatnia kwadra nadejdzie 26 sierpnia o godz. 11:27.

Czas na planety. Jeszcze na początku sierpnia planeta Merkury będzie widoczna w godzinach wieczornych, zanim po 5 sierpnia zniknie z pola widzenia, by 18 sierpnia osiągnąć koniunkcję dolną ze Słońcem. Po tym czasie pojawi się na porannym niebie, osiągając 30 sierpnia magnitudę 1. Planetę należy wypatrywać 31 sierpnia, kiedy znajdzie się 13° poniżej słabnącego półksiężyca, gdy Merkury wzejdzie około 80 minut przed Słońcem.

Wenus jest widoczna ok. 30 minut po zachodzie Słońca na wysokości 3° i świeci z jasnością -3,9. Przy czystym horyzoncie, planeta jest stosunkowo łatwa do obserwacji, chociaż jej widoczność tylko nieznacznie poprawia się w ciągu miesiąca. 5 sierpnia pomocny w poszukiwaniach może okazać się bardzo cienki sierp Księżyca, Wenus będzie świecić zaledwie 1° na zachód od naszego satelity.

Nie będzie to łatwy widok, ponieważ ma być dostępny tylko godzinę po zachodzie Słońca. Do 31 sierpnia wschodnia elongacja planety wzrosła do 24° od Słońca, ale kąt nachylenia ekliptyki do zachodniego horyzontu nie poprawił się, więc Wenus do 30 minut po zachodzie naszej dziennej gwiazdy pozostaje na wysokości zaledwie 5°.

Mars jest teraz zapierającym dech w piersiach obiektem na północ od Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy w Byku. Czerwona Planeta zaczyna sierpień z jasnością 0,8 magnitudo, czyli zaledwie 0,1 magnitudo jaśniejszą od Aldebarana. Nagle Byk będzie miał nie tylko jedno “oko”, ale parę oczu. 5 sierpnia Mars znajdzie się 5° na północ od gwiazdy. Różnica między Marsem a Jowiszem wyniesie teraz mniej niż 5°.

Gdy będziemy obserwować obie planety przez kolejne dziewięć dni to dostrzeżemy jak wschodni ruch Marsa zbliży go do Jowisza. 14 sierpnia znajdą się one w odległości ok. 20 minut od siebie. Jowisz świeci z jasnością -2,2 magnitudo, a Mars jest około 16 razy słabszy. W tym dniu gwiazda Aldebaran znajdzie się 8° na południowy zachód od pary.

Jowisz dominuje na porannym niebie, wschodząc na początku sierpnia tuż przed godziną 2:00 czasu lokalnego oraz ok. północy w dniu 31 sierpnia. Godzinę przed świtem w ostatnim dniu sierpnia Gazowy Gigant znajdzie się na wysokości prawie 60°, co będzie stanowić doskonały cel do prowadzenia wizualnych obserwacji.

27 sierpnia słabnący Księżyc, zaledwie jeden dzień po ostatniej kwadrze, znajdzie się 5,3° na północ od Jowisza. Jowisz, podobnie jak Mars, wędruje na wschód przez środkowego Byka, ale w wolniejszym tempie niż Czerwona Planeta, ze względu na większą odległość Gazowego Olbrzyma od Ziemi.

Saturn wschodzi w godzinach wieczornych, pojawiając się na początku tego miesiąca nad wschodnim horyzontem około godziny 22:00 czasu lokalnego. Pod koniec sierpnia wschodzi dwie godziny wcześniej. Planeta z pierścieniami znajduje się miesiąc od opozycji, ale już teraz jest przepięknym obiektem. Rozpoczynając miesiąc z jasnością 0,7 łatwo ją dostrzec pośród znacznie słabszych gwiazd Wodnika. W miarę gdy odległość Saturna od Ziemi powoli maleje, rozmiar kątowy dysku Planety z Pierścieniami w teleskopie niezauważalnie rośnie z 18,7 minut do 19,2 minut.

Pierścienie rozszerzają się nieznacznie wraz ze wzrostem ich nachylenia z 2,5° do 3,5°, ponieważ nasza orbita przenosi nas nieco ponad płaszczyznę pierścieni. Będzie to trwało przez cały listopad, kiedy osiągną maksimum 5,2°, a następnie skierują się w stronę kolejnego przejścia przez płaszczyznę pierścieni w marcu 2025 r.

Oprócz Marsa i Jowisza, Byk jest domem przebywania Urana. Przedostatnia planeta wzeszła jako pierwsza, tuż przed pierwszą w nocy w dn. 1 sierpnia. Znajdowała się nieco ponad 5° na południe i południowy zachód od M45, gromady gwiazd Plejady. Jasną planetę o jasności 5,8 magnitudo można dostrzec w lornetce. Neptun świeci w gwiazdozbiorze Ryb. Wschodzi ok. 20 minut po Saturnie. Przy jasności 7,7 magnitudo można ją osiągnąć za pomocą lornetki.

Kolejną atrakcją astronomiczną jest aktywność roju meteorów w dniach 11-12 sierpnia. Perseidy są często utożsamiane z najlepszym rojem meteorów w ciągu roku i dadzą olśniewający spektakl, kiedy osiągają szczyt w niedzielę (11 sierpnia) do wczesnych godzin porannych w poniedziałek (12 sierpnia).

W ramach sierpniowego wydarzenia, w momencie szczytu, niebo przecina ponad 60 meteorów na godzinę, ustępując jedynie grudniowym Geminidom, które mogą wygenerować w tym samym czasie do ponad 100 spadających gwiazd. Jednak pogoda w sierpniu jest zazwyczaj bardziej komfortowa i mniej pochmurna dla obserwatorów gwiazd w porównaniu z długimi, zimnymi nocami w grudniu.

Obserwatorzy gwiazdy powinni zacząć dostrzegać meteory przelatujące po niebie wkrótce po zapadnięciu zmroku, ale według Amerykańskiego Towarzystwa Meteorów najlepszy czas na prowadzenie obserwacji będzie po godzinie 1 w nocy czasu lokalnego, kiedy radiant, czyli punktu na niebie, z którego „wychodzą” meteory osiąga najwyższą wysokość.

Jeżeli zamierzamy prowadzić obserwacje, należy skierować swój widok pod kątem 40° do 60° od radiantu. Perseidy mogą pojawić się w dowolnym miejscu na niebie, ale dłuższe smugi znajdują się w pewnej odległości od radiantu. Wiele jasnych Perseidów pozostawia fluorescencyjny ślad zwany trwałym pociągiem.

19 sierpnia czeka nas Błękitny Superksiężyc, który wzejdzie w trzecim tygodniu miesiąca i choć w rzeczywistości księżyc nie będzie wyglądał na niebieski, jego nazwa dodaje odrobinę intrygi temu niebiańskiemu wydarzeniu. To też nie będzie typowy Błękitny Księżyc. Zwykle termin „Błękitny Księżyc” odnosi się do drugiej pełni księżyca wschodzącej w ciągu miesiąca kalendarzowego, co zdarza się raz na dwa lub trzy lata. Nadchodzące wydarzenie będzie jednak sezonowym „Błękitnym Księżycem”.

Większość pór roku charakteryzuje się trzema pełniami księżyca, ale czasami, jak tego lata, są ich cztery. Trzecia pełnia księżyca w tak rzadkiej sekwencji nazywana jest „Błękitnym Księżycem”. Po sierpniu kolejny sezonowy Błękit Księżyca nastąpi 20 maja 2027 r. Sierpniowa pełnia w tym roku nazywana będzie Superksiężycem – jest to jedna z trzech pełni, w trakcie której nasz Naturalny Glob znajduje się najbliżej Ziemi w ciągu roku. Będzie to 367.372 km. Dla porównania podczas wrześniowej pełni dystans dzielący naszą planetę i Srebrny Glob wyniesie 363 774 kilometrów, a w październiku najbliżej – 363 763 kilometrów.

20 sierpnia nastąpi koniunkcja Saturna i Księżyca. Tej nocy, po zajęciu centralnego miejsca na niebie, Księżyc ponownie będzie w centrum uwagi, przelatując obok łatwej do zobaczenia planety. Saturn wzejdzie tuż nad księżycem prawie w pełni, wkrótce po zapadnięciu zmroku we wtorek, 20 sierpnia. Duet będzie świecił obok siebie przez całą noc, tworząc idealne wydarzenie zarówno dla amatorów, jak i doświadczonych astronomów. Jako dodatkowy bonus, Neptun będzie „wisiał” tuż pod i na lewo od Księżyca i Saturna. Jednak obiekt jest zbyt słaby, aby można go było dostrzec gołym okiem, dlatego osoby chcące dojrzeć Neptuna będą potrzebować teleskopu.

I jeszcze jednak atrakcja/ciekawostka. Jedna gwiazda w układzie podwójnym, T Coronae Borealis, lada dzień może eksplodować w wyniku masywnego zdarzenia zwanego nową. Naukowcy nie są do końca pewni, kiedy to nastąpi, ale przypuszczają, że stanie się to przed końcem września. Podczas eksplozji gwiazda będzie jaśniejsza niż Gwiazda Polarna (znana również jako Polaris) na nocnym niebie i będzie widoczna przez około tydzień. T CrB pojawi się w Koronie Polarnej, konstelacji w kształcie podkowy położonej pomiędzy Herkulesem i Boötes.