Atrakcje astronomiczne na niebie we wrześniu 2024 roku.

Wrzesień to miesiąc, w którym czas długich dni dobiega do końca. Po połowie miesiąca nastąpi równonoc jesienna, która w tym roku przypadnie 22 września. Od tej daty, dzień przez pół roku będzie krótszy od nocy. W związku z tym rozpoczyna się dobry czas dla miłośników astronomii i podniebnych atrakcji.

We wrześniu dzień na rzecz nocy skraca się szybko, średnio od 4 do 6 minut na dobę. O ile 1 września w Warszawie dzień rozpoczął się o godz. 05:46, a zakończył o godz. 19:25, to w ostatnim dniu tego miesiąca Słońce wzejdzie dopiero o godz. 06:34, a zajdzie już o godz. 18:17. Zatem ubędzie nam 116 minut dnia (1 godzina i 56 minut). Wysokość górowania Słońca w Warszawie zmienia się z 46 stopni na początku września do 35 stopni w ostatnim dniu miesiąca.

Kolejność faz Księżyca we wrześniu przedstawia się następująco: nów miał miejsce 3 września o godz. 03:55, pierwsza kwadra będzie widoczna 11 września o godz. 08:07, pełnia nastąpi 18 września o godz. 04:35, natomiast ostatnia kwadra ukaże się 24 września o godz. 20:51.

Planety. Wrzesień rozpoczął się od wspaniałego półksiężyca sąsiadującego z Merkurym w porannym zmierzchu. Oba obiekty znajdowały się znacznie powyżej wschodniego horyzontu na godzinę przed wschodem Słońca. Merkury świecił wówczas z jasnością 0,5 magnitudo nieco ponad 4° na prawo (południe) od Księżyca. Największą elongację zachodnią pierwsza planeta osiągnęła 4 września przed północą – znajdowała się wtedy 18 stopni na zachód od Słońca, a przed świtem 5 września rozjaśniła się do -0,2 magnitudo.

Jest to najlepszy poranny widok Merkurego dla obserwatorów na półkuli północnej. Do 9 września Merkury znajduje się w odległości około 30 sekund szerokości Księżyca od Regulusa i świeci z jasnością -0,7 w porównaniu do 1,4 magnitudo Regulusa, zapewniając obserwatorom wspaniały widok.

Merkury nadal jaśnieje, osiągając magnitudo -1 w dniu 12 września, kiedy znajdzie się na wysokości 5° na wschodnim niebie ok. 45 minut przed wschodem Słońca. Do 19-tego nadal powinniśmy być w stanie dostrzec planetę, która znajduje się na wysokości 3°, choć zaledwie 30 minut przed wschodem Słońca. Niemniej jednak, prawdopodobnie będzie trzeba wspomagać się lornetką, aby dostrzec ją w jasnym zmierzchu. Merkury szybko znika z pola widzenia, zmierzając w kierunku koniunkcji górnej, co nastąpi 30 września.

Wenus jest aktualnie widoczna na zachodzie do godziny po zachodzie słońca. Przy jasności -3,9 łatwo ją dostrzec. W ostatnich dniach września planeta wkracza do Wagi. 30 minut po zachodzie Słońca znajdzie się na wysokości 7° na zachodnim horyzoncie i pozostaje widoczna przez prawie godzinę.

Mars świeci z jasnością 0,7 magnitudo, będąc do 5 września w konstelacji Byka. Dzień później przechodzi do gwiazdozbioru Bliźniąt, znajdując się 16° na północ od Betelgezy, najjaśniejszej gwiazdy Oriona. Pod koniec miesiąca pozorna wędrówka Czerwonej Planety kończy się w Bliźniętach. Na początku miesiąca wschodzi krótko przed godziną 1:00. Planetę najlepiej obserwować o poranku, kiedy znajdzie się najwyżej na niebie.

Jowisz jest wspaniałym obiektem w Byku, wschodzącym na początku września około północy. Gazowy olbrzym świeci z jasnością -2,3 magnitudo i znajduje się 10° na północny wschód od Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy Byka. 23 i 24 września, a więc w pierwszych dniach astronomicznej jesieni, będzie mu towarzyszył Księżyc. Najlepsze widoki wystąpią, kiedy Jowisz znajduje się najwyżej nad horyzontem na godzinę przed świtem. Jeżeli zamierzamy podziwiać Gazowego Giganta, warto posługiwać się teleskopem, ponieważ ujawnią one ciemne pasy na równiku, a także cztery księżyce galileuszowe.

Saturn jest widoczny przez całą noc, wchodząc wkrótce po zachodzie Słońca. Planeta z Pierścieniami osiągnie opozycję 8 września. Z tego powodu ciało niebieskie osiągnie szczytową wielkość w tym roku, krótko świecąc z jasnością 0,5 w okolicach opozycji. W tym czasie Saturn znajduje się 805 milionów kilometrów od Ziemi.

Obserwując Saturn w środku nocy możemy zobaczyć, że jego piękny i tajemniczy świat jest jednocześnie samotną krainą Wszechświata, wokół której delikatnie migoczą gwiazdy Wodnika. O północy świeci dość wysoko na południu, a jego spłaszczony glob wydaje się obecnie tylko o połowę szerszy niż Jowisz, ale jego pierścienie rozciągają się szerzej.

Ekscytujące wydarzenie nastąpi w godzinach porannych 17 września, kiedy Saturn zostanie zasłonięty przez Księżyc w pełni w środkowej i zachodniej części Kanady oraz Stanów Zjednoczonych. Niestety, to zjawisko nie będzie widoczne z terenów Polski.

Saturn wygląda oszałamiająco przez teleskop. Jego tarcza ma przekątną 19″. Nasz kąt widzenia wzrasta z 3,5° do 4,5°, kiedy orbita Ziemi przenosi nas nieco powyżej płaszczyzny pierścieni Saturna. Najlepiej obserwować planetę przez dwa wieczory przed i po opozycji, aby przekonać się, czy pierścienie będą jaśniejsze niż normalnie – dokładnie w opozycji cienie cząstek pierścieni są „ukryte” przed widokiem z powodu wyrównania, co skutkuje zwiększeniem jasności.

Przez cały miesiąc Uran będzie znajdował się 5° na południowy zachód od Plejad (M45). Moment wschodu planety przesuwa się z godziną 23:00 czasu lokalnego w dniu 1 września do okolic 21:00 w ostatnim dniu miesiąca. Niestety, planeta jest zbyt mała i daleka, by móc ją uchwycić gołym okiem.

Neptun rozpoczyna miesiąc nieco ponad 12° na wschód od Saturna. Osiągnie opozycję 20 września, kiedy znajdzie się w odległości 2,69 miliarda kilometrów od Ziemi. Świeci z jasnością 7,7 stopnia i jest łatwym celem do obserwacji przez lornetkę. Teleskop ujawnia dysk o szerokości 2 sekund z charakterystycznym niebieskawym odcieniem. 18 września, planeta będzie świeciła zaledwie 2 stopni od Księżyca – który akurat w tym dniu będzie w pełni i może wydawać się znacznie większy i jaśniejszy niż normalnie.

18 września z terenów naszego kraju będzie widoczne częściowe zaćmienie Księżyca, ale nie tak efektywne, jak niekiedy miało to miejsce. Początek zaćmienia półcieniowego nastąpi o 04:44 – wtedy Srebrny Glob znajdzie się niepełna 15 stopni nad południowo-zachodnim horyzontem, ale tylko 8 proc. jego tarczy będzie schowany w cieniu. Po tym momencie zjawisko będzie widoczne coraz słabiej – zaćmienie częściowe zakończy się o 05:15, kiedy Księżyc znajdzie się na wysokości 9 stopni, a zjawisko zakończy się definitywnie o 06:47, czyli w momencie zachodu Księżyca.

Równonoc, która nastąpi w tym roku 22 września o godz. 18:44 czasu polskiego, ustawia Ziemię bokiem do Słońca, co jest korzystnym ustawieniem dla wiatru słonecznego, a co za tym idzie tworzenia burz geomagnetycznych w ziemskim polu magnetycznym – co może oznaczać pokazy zorzy polarnej na niższych niż zwykle szerokościach geograficznych.

We wrześniu mamy dużą szansę na to, że kometa C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) będzie widoczna gołym okiem. Aktualnie wznosi się na wschodnim niebie przed świtem; 27 września nastąpi jej peryhelium i jeżeli przetrwa spotkanie ze Słońcem, trzy dni później znajduje się 14° na południe od słabnącego półksiężyca. W tym dniu kometa znajdzie się na wysokości 5° na wschodzie około 45 minut przed wschodem Słońca. Jeśli obiekt podąży za przewidywaniami – które balansują po równo na tak i nie – może być bliska magnitudo 1, czyli blisko dostępności dla zwykłego obserwatora.

We wrześniu nie ma aktywnego roju meteorów, choć nie oznacza to, że nie będzie ich w ogóle.