Cmentarz żydowski w Miejscu (woj. opolskie).
Miejsce to wieś (dawniej miasto), położona w woj. opolskim, w powiecie namysłowskim, w gminie Świerczów. Miejscowość ma oryginalną nazwę, kojarzącą się z jakimś miejscem, określonym punktem w przestrzeni, którego zakres wyznacza zajmowanie go przez nas lub przez rzeczy. W tym sensie miejsce, to wydzielona (zdefiniowana) i zagospodarowana (opisana) część przestrzeni, na którą składa się to, co je wypełnia w sensie materialnym (np. pokój, dom, miasto itp.).
Na niewielkim pagórku, ok. 1,5 km od granic wsi znajduje się cmentarz żydowski. Jest położony w lesie. Wejście na jego teren wyznaczają granitowe kamienie, teren jest otwarty ze wszystkich stron.
Pierwsze wzmianki o cmentarzu pochodzą z 1675 r., a najstarsza drewniana macewa datowana była na rok 1771. Zachowało się jedynie jej zdjęcie, zaginęła bowiem podczas drugiej wojny światowej.
Równie wczesne są wzmianki traktujące o osadnictwie żydowskim w Miejscu, pochodzące z 1657 r. Do oficjalnego uregulowania statusu prawnego żydowskiego miejsca pochówku doszło w roku 1787, kiedy to przedstawiciele gminy żydowskiej podpisali umowę kupna działki, na której już wcześniej spoczywali ich bliscy.
Nieco później teren cmentarza otoczono murem, zbudowano także dom przedpogrzebowy (Beit Tahara) oraz poszerzono granice nekropolii. W 2. poł. XIX w. rozpoczęła się masowa emigracja Żydów, również wielu mieszkańców Miejsca opuściło swoje rodzinne strony. Sytuacja ta miała znaczący wpływ na sytuację społeczności, zlikwidowano lokalną gminę żydowską, jednak cmentarz nadal pełnił swoją rolę.
Ostatni pochówek odbył się tutaj w 1932 r. W wyniku działań wojennych w 1945 r. część nagrobków została zniszczona. Po zakończeniu wojny sytuacja nie uległa poprawie: wiele macew usunięto, rozebrano również cmentarny mur, a pozyskane w ten sposób kamienie wykorzystano jako materiał budowlany.
Pod koniec lat 90. XX w. na kirkucie znajdowało się 230 macew, stan ten jednak wymaga weryfikacji. Większość nagrobków została wykonana z piaskowca i marmuru, na niektórych tablicach nadal można odnaleźć typowe zdobienia, pozostałości polichromii oraz inskrypcje w językach hebrajskim i niemieckim.
Red. Rafał Wietoszko w 1998 roku w swym reportażu na łamach “Nowej Trybuny Opolskiej” tak opisał tą nekropolię:
“Ten lasek ma w sobie jakąś ulotną atmosferę, której na pewno nie oddadzą zdjęcia. Po wejściu między drzewa odruchowo ścisza się głos i patrzy pod nogi, żeby zbytnio nie hałasować stawiając kroki. A wszystko przez kamienne tablice, które – rozsiane po całym pagórku – stoją przysypane żółtymi liśćmi (….).
Nie wiadomo, jakim cudem cmentarz przetrwał lata hitlerowskiego terroru. Może dlatego, że znajduje się na uboczu, przedstawiciele “rasy panów” nie byli zainteresowani zniszczeniem go. Do dziś zostało tam kilkadziesiąt porośniętych mchem nagrobków(…..). Część z nich zdewastowali już po wojnie złodzieje, którzy szukali kosztowności w żydowskich grobach. Reszty dokonał czas”.
Warto jeszcze przytoczyć inskrypcję wyrytą na najstarszej z macew: “Tu pochowana niewiasta szanowna, niewiasta dzielna, pani Chajosen, córka czcigodnego pana Aleksandra, błogosławionej pamięci. Zmarła we wtorek, 5 adar roku 531″ (19lutego 1771 roku).” Nagrobkom tym poświęcone jest opracowanie autorstwa Marcina Wodzińskiego, zatytułowane “Macewy drewniane z Miejsca”.
Stare zapomniane cmentarze, a zwłaszcza te, które znajdują się w lesie, podobają mi się najbardziej, chociaż nie wiem, czy słowo “podobają” jest tutaj właściwe i adekwatne. Może bardziej pasuje napisać, że lubię ich klimat, aurę oraz spokój, bez cmentarnego folkloru, który spotykamy na cmentarzach parafialnych i komunalnych naszego wyznania.
Cmentarz żydowski w Miejscu wpisano do rejestru zabytków województwa opolskiego (decyzja nr 239/90 z 5.02.1990). Na cmentarz prowadzą wejścia od drogi polnej albo od lasu. W bezpośrednim sąsiedztwie nekropolii znajdują się pola uprawne oraz duży kompleks leśny. Cmentarz jest sporadycznie odwiedzany.
