Dzisiaj rozpoczyna się astronomiczna zima.

21 grudnia o godzinie 10:21 czasu polskiego nastąpi przesilenie zimowe. Oficjalnie mamy zatem najkrótszy dzień i najdłuższą noc w roku na półkuli północnej, w tym w Polsce. Takie coroczne zmiany światła słonecznego, kiedy Ziemia obraca się wokół Słońca, są doskonale znane ludzkości od wieków. Zabytki takie jak Stonehenge w Anglii czy Torreon w peruwiańskim Machu Picchu zostały zaprojektowane m.in. w celu dostosowania do przesileń.

Kiedy Ziemia krąży wokół Słońca po swojej orbicie, robi to pod pewnym kątem. Przez większą część roku oś naszej planety jest nachylona w kierunku Słońca bądź od niego. Oznacza to, że ciepło wraz z światłem słonecznym padają nierównomiernie na północną i południową połowę Ziemi.

Przesilenia wyznaczają okresy w roku, w których Ziemia jest najbardziej nachylona w kierunku lub od Słońca. Oznacza to, że półkule otrzymują bardzo różne ilości światła słonecznego – wtedy też dni i noce różnią się w zależności od miejsca, gdzie przebywamy.

Podczas przesilenia zimowego północna półkula Ziemi najbardziej odchyla się od Słońca, tworząc najkrótszy dzień i najdłuższą noc w roku. W tym dniu nasza dzienna gwiazda w ogóle nie wschodzi za kołem podbiegunowym północnym (66 stopni i 33 minuty szerokości geograficznej północnej), z kolei w innych miejscach na półkuli północnej znajduje się bardzo nisko. Przesilenie zimowe przypada między 20 a 23 grudnia.

Tymczasem podczas przesilenia letniego półkula północna jest skierowana w stronę Słońca, co oznacza najdłuższy dzień i najkrótszą noc w roku. Przesilenie to przypada między 20 a 22 czerwca (w 2025 r. ten moment nastąpi 21 czerwca, w sobotę, o godz. 4:41).

W dniu przesilenia zimowego długość dnia będzie się różnić, w zależności od miejsca, gdzie będziemy się wówczas znajdować. Na przykład na północnych krańcach Polski Słońce będzie widoczne przez 7 godzin i 12 minut, w regionach środkowych 7 godzin i 44 minuty, a na krańcach południowych 8 godzin i 14 minut.

Od niedzieli światła słonecznego będzie przybywać – początkowo niezauważalnie, natomiast na początku stycznia, podczas każdej doby dzień zacznie się wydłużać już o 2-3 minuty. Najszybciej długość dnia wzrasta w okolicach równonocy wiosennej, nawet o 4-5 minut na dobę.

Podczas równonocy wiosennej i jesiennej oś Ziemi oraz jej orbita ustawiają się tak, że obie półkule otrzymują taką samą ilość światła słonecznego. Słowo równonoc pochodzi od dwóch łacińskich słów oznaczających równość i noc. Dzieje się tak dlatego, że podczas równonocy dzień i noc trwają prawie tyle samo czasu, choć jedna z nich może mieć kilka dodatkowych minut, w zależności od miejsca na planecie.

Równonoc wiosenna lub letnio-jesienna na półkuli północnej może pojawić się odpowiednio między 19 a 21 marca, a także między 21 a 24 września.

♦ Jaka jest różnica między meteorologicznymi a astronomicznymi porami roku? ♦

Są to po prostu dwa różne sposoby podziału roku. Meteorologiczne pory roku są definiowane przez pogodę. Dzielą one rok na trzymiesięczne pory roku w oparciu o roczne cykle temperatur. Według tego kalendarza wiosna rozpoczyna się 1 marca, lato 1 czerwca, jesień 1 września, a zima 1 grudnia. Astronomiczne pory roku zależą od tego, jak Ziemia porusza się wokół Słońca. Przesilenia rozpoczynają lato i zimę. Równonoc wyznacza początek wiosny i jesieni.