Lipa Sądowa na dziedzińcu Zamku Grodno.

Mur za pniem, pień za murem.

Zagórze Śląskie to wieś położona w woj. dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Walim. Miejscowość powstała jako osada związana z zamkiem Grodno i nosiła tą samą nazwę co zamek, co powoduje trudności z ustaleniem, czy dokumenty odnoszą się do miejscowości czy do zamku. Wiadomo, że w 1372 roku istniał folwark u podnóża zamku. W kolejnych stuleciach Zagórze Śląskie należało do kolejnych właścicieli zamku.

→ Do wojewódzkiego rejestru zabytków Zagórza Śląskiego wpisane są: ←

• zamek Grodno, z pierwszej połowy XIV w.;

• kościół parafialny pw. Świętego Krzyża, wzmiankowany w 1376 r., obecny z około 1500 r., przebudowywany w 1866 r.; we wnętrzu znajdują się gotyckie portale i rzeźby z XV wieku oraz ołtarz z przełomu XVI i XVII wieku;

• zespół pałacowy przy ul. Głównej 13, z drugiej połowy XIX wieku w skład którego wchodzą:

  • pałac

  • powozownia, obecnie budynek gospodarczy

  • park

  • folwark

• dworzec kolejowy, murowano-szachulcowy, z 1902 r.

• zapora wodna na Bystrzycy tworząca Jezioro Bystryckie, zbudowana w latach 1912-1917, jedna z największych na Dolnym Śląsku.

¤ Inne zabytki miejscowości to między innymi: ¤

• most, murowany z kamienia, wzniesiony około roku 1820;

• Kolej Bystrzycka

Jedną z największych atrakcji przyrodniczych Zagórza Śląskiego jest rezerwat przyrody Góra Choina o powierzchni 19,13 ha. Został on powołany na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 listopada 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody.

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i kulturowych naturalnych zbiorowisk leśnych, porastających wzgórze z ruinami zamku “Grodno”. Szczegółowy opis rezerwatu znajdziemy na blogu Piotra Jagodzińskiego pod tym linkiem: Góra Choina – Przyroda Dolnego Śląska (przyrodniczo.pl)

Drzewostan, który rośnie na terenie rezerwatu jest już na tyle okazały, że warto się mu przyjrzeć podczas odrębnej wyprawy, którą – być może – zaplanuję w zimie lub na wiosnę. Gatunkiem budzącym największy zachwyt podczas marszu do zamku są lipy.

Wiele z nich osiągnęło spore rozmiary nie tylko w obwodzie pnia, ale również na wysokość. Oprócz tego spotkamy tam np. okazałe świerki, klony pospolite/jawory i buki pospolite.

Warto przejść się dookoła zamku, aby podziać piękne, zielone krajobrazy Gór Czarnych. Natomiast zamek Grodno to ponad 700 lat historii. Początki średniowiecznej warowni w tym miejscu sięgają czasów Piastów Śląskich. Pod koniec XVI w. zamek został przebudowany na renesansową rezydencję. Dziś Zamek Grodno jest jedną z najważniejszych i najlepiej zachowanych warowni na terenie Dolnego Śląska.

W zamku możemy zobaczyć wiele z zachowanych średniowiecznych murów, jak i niektóre z ocalałych renesansowych pomieszczeń, a widok rozciągający się z zamkowej wieży należy do jednych z najpiękniejszych w okolicy.

Właścicielem Zamku Grodno jest Gmina Walim, która powierzyła zarządzanie obiektem samorządowej instytucji kultury Centrum Kultury i Turystyki w Walimiu. Jako zarządca w swojej działalności stara się promować zamek poprzez organizację różnego rodzaju imprez kulturalnych i turystycznych. Zamek Grodno jest do dyspozycji ludzi przez cały rok. Wszelkie informacje na ten temat znajdziemy na stronie internetowej: Zamek Grodno – Zagórze Śląskie

♦ LIPA SĄDOWA ♦

Na zamkowym dziedzińcu rośnie sędziwy i wyjątkowy okaz lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos). Jak podają źródła: “Odbywały się pod nią sądy władcy nad poddanymi. Jest swoistym reliktem średniowiecznego wymiaru sprawiedliwości i ciekawym elementem dziedzictwa niematerialnego”.

Według informacji znajdującej się na tablicy przybitej do pnia drzewa, wiek lipy wynosi około 500 lat, wysokość 16 metrów, obwód pnia 610 cm. Są to dane sprzed wielu lat, zatem obecnie nie można ich uznać za aktualne.

Drzewo wyróżnia się nie tylko ciekawą historią i miejscem, w którym rośnie. Gdy obejdziemy jego pień dookoła, zauważymy solidny mur w kształcie stożka zbudowany z cegły, który ma zapobiec powaleniu drzewa i jednocześnie wypełnia ogromny ubytek (wypróchnienie) ziejące z wnętrza lipy. Mur połączono z pniem drzewa metalowymi opaskami.

Widziałem już wiele drzew (część z nich opisałem na blogu), na których do dzisiaj można obejrzeć ciekawe pozostałości po tzw. “dawnej sztuce konserwatorskiej drzew”, jednak ta lipa pod tym względem jest wyjątkowo oryginalna. Co ciekawe, wchodząc na dziedziniec od strony kasy nie widać tego muru i ktoś kto się zagapi, może nie zauważyć, że druga strona drzewa skrywa taką ciekawostkę.

Na mocy rozporządzenia nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody, Lipa Sądowa została uhonorowana statusem pomnika przyrody ( Lipa_Sądowa_na_dziedzińcu_Zamku_Grodno ).

Stan techniczny drzewa jest zły, wnętrze lipy jest całkowicie wypróchniałe, od korony odłamało się wiele masywnych i grubych konarów, jednak lipy to prawdziwe wojowniczki i jak na zamkową wojowniczkę przystało, drzewo odznacza się walecznością i żywotnością, o czym świadczy jej wciąż bogato ulistniona korona.

Aby uchronić koronę od kolejnych strat (wyłamań konarów i gałęzi), założono solidne wiązania linowe. To jest też ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa ludzi, bowiem obok lipy przechodzą tłumy turystów.

Nie wykonałem aktualnego pomiaru obwodu pnia drzewa, niemniej szacuję go na około 650 cm, przy czym należy dodać, że jest on sztucznie zawyżony przez ceglany mur wypełniający ogromny ubytek w pniu.

Z uwagi na oryginalny wygląd, sędziwość, okazałe rozmiary, historię i szczególne miejsce w którym rośnie, Lipę Sądową należy uznać za jedną z większych ciekawostek dla miłośników okazałego drzewostanu i nie tylko.

W zależności od miejsca, z którego oglądamy Sądową Lipę, możemy podziwiać mur za pniem lub pień za murem. Drugi wariant widzimy na wejściu na dziedziniec, pierwszy wariant dostrzeżemy przy wyjściu.

⇒ Ponad 12 lat temu oryginalną lipę z zamkowego dziedzińca odwiedził kolega Marek i opisał ją w tym artykule (zapraszam do lektury): Lipa sądowa na Zamku Grodno w Zagórzu Śląskim.

Często, kiedy kogoś popieramy lub stajemy w jego obronie, to mówimy, że stoimy za nim “murem”. W tym przypadku wypada napisać, że tree hunter jest murem za lipą! ;))

♦ SPACER DO ZAPORY NA JEZIORZE BYSTRZYCKIM ♦

Jeżeli już zwiedzimy zamek i zachwycimy się oryginalnością Lipy Sądowej, warto wyruszyć do zapory na Jeziorze Bystrzyckim. Proponuję iść do niej wzdłuż lewego brzegu jeziora. Trasa jest bardziej urokliwa i bezpieczniejsza (idąc prawym brzegiem jeziora, musimy maszerować dość ruchliwą szosą.)

Po drodze możemy zapoznać się z informacjami, znajdującymi się na tablicach edukacyjno-przyrodniczych.

W otoczeniu szlaku rosną piękne dorodne drzewa z rezerwatu Choina. Możemy też spojrzeć na zalesiony teren dookoła jeziora.

Kiedy się odwrócimy, dostrzeżemy nad lasami zamkową wieżę. A przy brzegu jeziora trafił się nam ten miły kundelek.

Końcowa część szlaku nad zaporę jest wyjątkowo malownicza. Idziemy wówczas niezbyt szeroką ścieżką na skraju leśnego wąwozu.

Przed zaporą znajdują się tablice z najważniejszymi informacjami dotyczącymi tej rozległej budowli.

Sama zapora budzi respekt. Jej budowę rozpoczęto w 1911 roku i trwała ona trzy lata. Uruchomiona została w 1914 roku. Kamienna konstrukcja ma 44 metry wysokości. Głębokość jeziora to około 30 metrów.

Długość zbiornika (jeziora) wynosi około 3,3 km, a w najszerszym miejscu ma on około 480 metrów. Obecnie nad brzegiem znajduje się kilka ośrodków wczasowych i hotel.

Ze względu na konieczność remontu zapory w 2016 roku ze zbiornika spuszczono niemal całkowicie wodę. Można było wtedy zobaczyć wieś na dnie jeziora, a raczej to, co z niej zostało. Obecnie jezioro ponownie wypełniono wodą.

Korona zapory jest otwarta, dzięki czemu można nią przejść na drugą stronę jeziora i przy okazji zrobić ciekawe zdjęcia terenów otaczających budowlę.

Do Zagórza, terenu zamkowego z Lipą Sądową na dziedzińcu i rezerwatu Choina wróciliśmy tym samym szlakiem.