Najgrubszy pomnikowy dąb bezszypułkowy na Dolnym Śląsku.

“Rycerz” po ciężkich bojach.

Sobótka to miasto nad Czarną Wodą w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sobótka, położone u podnóża góry Ślęży. Jest jednym z najstarszych polskich miast osadzonych na prawie niemieckim, prawa miejskie uzyskała w 1221 roku. W Sobótce rośnie wiele pięknych pomnikowych drzew, jak również takich, które mają na swoich pniach przyczepione charakterystyczne tabliczki, które sugerują, że mamy do czynienia z pomnikami przyrody, ale w rejestrach pomników przyrody nie figurują. Wszystko to będzie przedmiotem odrębnego wpisu, ale nie wcześniej, jak za kilka miesięcy.

W tym artykule skupię się na jednym drzewie, ponieważ materiał o nim jest już nieco “zakurzony” i najwyższy czas go opublikować. Dotyczy on okazu szczególnego na mapie Dolnego Śląska, bowiem mamy tu do czynienia z najgrubszym pomnikowym dębem bezszypułkowym, które rośnie na terenie województwa. Został on powołany na pomnik przyrody na mocy Uchwały NR XXXXV27117 Rady Miejskiej w Sobótce ( Uchwała_NR_XXXXV27117_Rady_Miejskiej_w_Sobótce ).

Zapisano w niej, że: “Ustanawia się pomnikiem przyrody drzewo z gatunku dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) o obwodzie pnia mierzonym na wysokości 130 cm wynoszącym 620 cm, rosnące w miejscowości Sobótka na działce nr 2 AM 5, obręb Górka, stanowiącej własność Skarbu Państwa, oznaczonej w rejestrze gruntów jako rów”.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Zupełnie inne dane widnieją w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_bezszypułkowy_Rycerz ), gdzie wskazano, że drzewo mierzy w obwodzie pierśnicowym pnia aż 1948 cm, a pierśnica dębu wynosi 620 cm. Gdyby tak było, to mielibyśmy do czynienia z najpotężniejszym drzewem w Polsce, dla którego pasowałaby nazwa “baobab”. ;)) Nie po raz pierwszy w CRFOP pojawiają się takie dendrometryczne “rewelacje”. Pomiar obwodu pierśnicowego pnia, wykonany przeze mnie w listopadzie 2019 roku, przy zachowaniu należytej staranności i dokładności wskazał 608 cm.

(Edycja artykułu 28.12.2022 r.) W CRFOP skorygowany błąd co do pierśnicy i obwodu pnia: Dąb_bezszypułkowy_Rycerz_w_Sobótce

Oznacza to, że w Sobótce mamy do czynienia z najgrubszym jednopniowym pomnikowym dębem bezszypułkowym, który obecnie rośnie na Dolnym Śląsku. Gatunek ten, znacznie rzadziej jest honorowany pomnikowym statusem, w porównaniu do dębu szypułkowego. W CRFOP, dla woj. dolnośląskiego figuruje aż 845 pozycji z dębami szypułkowymi i tylko 10 pozycji z dębami bezszypułkowymi. 

Ponieważ drzewo rośnie w pobliżu ulic Kasztelańskiej i Rycerskiej, a jego mocno nadwyrężony wygląd jest świadectwem “bojów”, jakie dąb stoczył podczas swojego życia, zaproponowałem nazwać go “Rycerzem”. Jest to najmłodszy pomnik przyrody w gminie Sobótka i jeden z najbardziej nadgryzionych zębem czasu. Z drzewa odpadło kilka grubych konarów, a w części odziomkowej notuje się liczne wypróchnienia i ubytki kory.

W pobliżu “Rycerza” rośnie kilka dębów szypułkowych, dzięki czemu, możemy na miejscu zobaczyć i porównać różnice w budowie blaszki liściowej obu gatunków drzew. Tym samym, mamy przy okazji cenną lekcję botaniki. Od mojej ostatniej wizyty przy drzewie minęło już prawie 2,5 roku, a więc przypuszczam, że jego stan zdrowotny i techniczny jest jeszcze gorszy.

Nie wiem, jak dąb poradził sobie podczas przechodzenia styczniowo-lutowych wichur. Już w 2019 roku jego stan był kiepski. Najbardziej bujne lata życia drzewa przeszły do historii. Nie znalazłem źródeł opisujących stan techniczny i zdrowotny dębu w dniu powołania na pomnik przyrody, czyli 14.07.2017 r.  

Na pniu dębu notuje się ślady po chirurgicznie usuniętych konarach, a także kikuty po tych, które wyłamały się z przyczyn naturalnych. Korona drzewa jest przerzedzona, częściowo odbudowana na bazie pędów wtórnych.

W uchwale powołującej pomnik przyrody oraz w CRFOP nie podano wysokości i wieku drzewa. Dąb rośnie w pobliżu niewielkiego rowu, w którym powinna przepływać woda. Jednak często jest on suchy z powodu niedoboru opadów. Tak było również w listopadzie 2019 roku. 

Pomimo rekordowego obwodu pnia, co stawia drzewo na pierwszym miejscu wśród pomnikowych dębów bezszypułkowych Dolnego Śląska, osobnik ten jest mało znany, natomiast w Internecie nie znajdziemy na jego temat szczegółowych informacji lub odrębnego opisu/artykułu. Jak zorganizuję wycieczkę do Sobótki (prawdopodobnie pod koniec marca lub w kwietniu) to ponownie odwiedzę “Rycerza”.

PODSUMOWANIE

1) W Sobótce (woj. dolnośląskie, powiat wrocławski, gmina miejsko-wiejska Sobótka), na działce nr 2 AM 5, obręb Górka, stanowiącej własność Skarbu Państwa, oznaczonej w rejestrze gruntów jako rów rośnie najgrubszy pomnikowy dąb bezszypułkowy Dolnego Śląska o pojedynczym pniu. Jest to też najnowszy pomnik przyrody gminy Sobótka, powołany w dniu 14.07.2017 roku.

2) Obwód pierśnicowy pnia drzewa w listopadzie 2019 roku wynosił 608 cm. Z niezrozumiałych przyczyn, w CRFOP zawyżono ten pomiar aż o 1340 cm. (edycja 28.12.2022 r. – obecnie błąd ten został skorygowany.) Stan zdrowotny i techniczny dębu jest zły. Poza wypróchniałym wnętrzem (które często nie wiąże się jeszcze z kiepską kondycją drzewa), na pniu notuje się martwicę kory, zwłaszcza w części odziomkowej, a także liczne ubytki w koronie. Kilka dużych konarów wyłamało się, a część usunięto chirurgicznie. Drzewo mozolnie odbudowuje koronę pędami wtórnymi.

3) Dąb bezszypułkowy “Rycerz” jest mało znany, głównie nielicznym miłośnikom sędziwych i najdorodniejszych drzew. Na stronie internetowej gminy Sobótka, również nic nie wspomniano o rekordowym osobniku. Za to bardzo ciekawe informacje podaje na swoim blogu Piotr Jagodziński: “Miasto oraz gmina Sobótka należy do czołówki dolnośląskich samorządów, gdzie występują tzw. „zapomniane” pomniki przyrody, czyli drzewo oznaczone stosowną tabliczką, jednak nie figurujące w spisach pomników gminy lub RDOŚ. Ze względu na brak publikacji odnośnie takich pomników, nie wiadomo do końca ile ich rośnie na terenie miasta.” Więcej na ten temat pod linkiem: https://przyrodniczo.pl/pomniki-przyrody/pomniki-przyrody-w-sobotce/

4) Zatem, Szanowni urzędnicy w Gminie Sobótka. Warto zająć się tym tematem i przeprowadzić solidną inwentaryzację, aby wpisać w rejestry pomników przyrody ożywionej cenne drzewa, które z nich “wyparowały”. Obecność tylu pięknych oraz okazałych drzew na Waszym terenie to powód do dumy. Oprócz tego, pomnikowe drzewa stanowią dla gminy bezcenny walor krajobrazowy, przyrodniczy, turystyczny i kulturowy, w związku z czym, znacznie podnoszą jej atrakcyjność.