“Nowe” pomniki przyrody ożywionej w gminie Jelcz – Laskowice.

♦ Jelcz-Laskowice ♦

Po dwóch artkułach przybliżających sylwetki “starych” pomników przyrody ożywionej w gminie Jelcz-Laskowice, w tym wpisie zaprezentuję drzewa objęte ochroną pomnikową w 2022 roku. Nazwałem je “nowymi” pomnikami przyrody. Zanim przejdę do sedna sprawy, proponuję spojrzeć na tajemnicze ruiny.

To pozostałości zamku, który zlokalizowany jest w starorzeczu Odry, przy południowym skraju dawnej wsi Jelcz stanowiącej stanowiącej obecnie część Jelcza-Laskowic. Źródła historyczne wzmiankują o nim pod koniec XIV wieku. Budowlę przebudowano na początku XV wieku.

Po pożarze w 1623 roku została odbudowana i zamierzano ją nawet ufortyfikować. Skończyło się jednak na ambitnych planach. Ostatnia przebudowa, w stylu neoklasycystycznym, miała miejsce w 1797 roku. Przez stulecia zamek zmieniał właścicieli: najdłużej (od początku XVI) należał do wrocławskiej rodziny kupieckiej Sauerman (później Saur).

Przeniesienie siedziby rodu do Laskowic na początku XIX wieku, spowodowało powolne popadanie jelczańskiego zamku w ruinę, zwłaszcza, gdy urządzono w nim browar.

♦ Źródło: Wikipedia

♦ Dąb szypułkowy ♦

Na mocy uchwały Nr LIII.471.2022 Rady Miejskiej w Jelczu-Laskowicach z dnia 26 października 2022 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody ( Uchwała Nr LIII.471.2022 RM w J-L z 26.10.2022r. ), ochroną pomnikową objęto 2 aleje, 2 grupy drzew i 5 pojedynczych okazów. Łącznie gmina wzbogaciła się o 86 nowych pomnikowych drzew. Oględziny wymienionych okazów rozpoczynam od dębu szypułkowego, rosnącego w Jelczu, za przystankiem autobusowym przy drodze wojewódzkiej nr 455 (ul. Oławska).

Według danych zawartych w uchwale, obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 344 cm, wysokość około 20 metrów. Kondycja zdrowotna dębu jest dobra, korona szeroka i równomiernie zbudowana. Na pniu widać blizny po chirurgicznym usunięciu niektórych konarów.

Okaz objęto ochroną ze względu na walory historyczne, krajobrazowe i kulturowe.

♦ Dęby w Parku Miłośników Jelcza ♦

W odległości ponad 200 metrów na północny-zachód od przystanku przy którym rośnie opisany dąb, znajduje się wejście do Parku Miłośników Jelcza. Na jego terenie ochroną objęto 3 okazy dębów szypułkowych.

Najdorodniejszy z tej trójki jest egzemplarz rosnący na placu zabaw dla dzieci, którego obwód pierśnicowy pnia wynosi 517 cm. W miejscu w którym chirurgicznie usunięto gruby konar z dolnych partii korony, przyczepiono zieloną tabliczkę z orzełkiem.

Drzewo znajduje się w zadowalającej kondycji zdrowotnej i średnim stanie technicznym. Jego wnętrze jest częściowo wypróchniałe, na pniu notuje się ubytki kory i dziuple.

Odziomkową część pnia dębu pokrywają mchy. Parkowe dęby, podobnie jak okaz rosnący na przystanku, doceniono za walory historyczne, krajobrazowe i kulturowe.

Pień drzewa charakteryzują również liczne zgrubienia po usuniętych konarach, które nadają mu sędziwości i “prastarego” wyglądu.

Naprzeciwko opisanego dębu, bardziej w głębi parku znajdziemy kolejne dwa pomnikowe okazy. Wszystkie drzewa oznaczono stosownymi tabliczkami, dzięki którym bez problemu można je odnaleźć.

Oba drzewa, chociaż niezbyt okazałe jak na ten gatunek (obwody pni dębów na poziomie pierśnicy wynoszą: 329 cm i 349 cm), charakteryzuje dość ciekawa budowa.

Pierwszy osobnik odznacza się dłuższym, walcowatym i prostym pniem z dosyć wysoko wysklepioną koroną.

Pień drugiego dębu jest znacznie krótszy i na wysokości około 5-6 metrów rozchodzi się na liczne konary, budujące szeroką i mocno ugałęzioną koronę.

Oba drzewa znajdują się w dobrej kondycji zdrowotnej i dobrym stanie technicznym. Również te dęby poddano chirurgicznym zabiegom redukcji części korony.

W samym parku rosną inne ciekawe drzewa, którym na pewno warto się przyjrzeć. Może w przyszłości wybrane okazy, również dołączą do pomnikowej elity.

♦ Aleja dębowa ♦

Teraz przenoszę się na masywny wał, który rozdziela rozległy staw i starorzecze Odry. Dominującym gatunkiem drzew, którym obsadzono ten wał jest dąb szypułkowy.

W historycznej alei dębowej ochroną objęto 41 drzew z gatunku Quercus robur, których obwody pierśnicowe pni wynoszą od  273 do 560 cm, natomiast wiek drzew oszacowano na 200 – 360 lat.

Prawie wszystkie chronione dęby oznaczono tabliczkami i numerami. Oznaczeń tych nie stwierdzono na kilku ostatnich egzemplarzach, rosnących na końcu alei.

Ochronę alejowych dębów argumentuje się walorami historycznymi, krajobrazowymi i kulturowymi. Podniesiono również, że mamy tu do czynienia z historycznym założeniem alejowym łączącym dwa obiekty pałacowe, które stanowi niezwykle cenną kompozycję krajobrazową.

Dodatkowo, część alejowych dębów jest siedliskiem chronionego chrząszcza – kozioroga dębosza, którego ślady wiertnicznej działalności, są aż nadto widoczne na pniach drzew.

Stan zdrowotny i techniczny chronionych drzew jest przeróżny, od okazów witalnych i prawidłowo ukształtowanych po okazy zamierające i ledwie opierające się grawitacji.

Najważniejsze jest tu bogactwo przyrodnicze, które w sposób znaczący firmuje pomnikowa aleja dębowa.

Długość całej alei wynosi około 620 metrów. Jej zwiedzanie można rozpocząć od ul. Odrzańskiej lub z drugiej strony – od ul. Kukułczej.

W alei występują luki i przerwy, największa z nich znajduje się mniej więcej w połowie drogi. Przy jednym z pomnikowych drzew zauważyłem ślady po próbie podpalenia jego wnętrza.

Końcowy etap alei (idąc od ulicy Odrzańskiej) to kilka osobników, których nie oznaczono tabliczkami i numerami. Może zabrakło albo ktoś “pożyczył”?

Aleja kończy się przed ciekiem wodnym (Młynówką Jelecką), którą akcentuje okazały dąb częściowo porośnięty bluszczem pospolitym.

Moją uwagę zwróciły jeszcze dwa masywne głazy narzutowe, które leżą na terenie posesji prywatnej.

Poza pomnikową aleją, w pobliżu można obejrzeć inne ciekawe sędziwe dęby, rosnące na okolicznych wałach.

♦ Para dębów szypułkowych ♦

Kolejne miejsce w gminie z pomnikowymi drzewami to teren znajdujący się za mostem na Minkówce przy Stawie Drugim Jelczańskim.

Tam, na skraju rozległej, śródleśnej polany, obok drogi rośnie para pomnikowych dębów szypułkowych. Administracyjnie jest to już obszar wsi Nowy Dwór.

Drzewa objęto ochroną z uwagi na walory historyczne, krajobrazowe i kulturowe. W uchwale podkreślono, że okazy te jako solitery znajdujące się na tle łąki, posiadają duże walory krajobrazowe. Obwody pierśnicowe pni drzew wynoszą 237 i 313 cm.

Stan zdrowotny i techniczny roślin jest dobry. Grubszy dąb odznacza się bardzo gęstym i regularnym ugałęzieniem. Drugi okaz pod tym względem jest znacznie skromniejszy.

♦ Chwałowice ♦

♦ Dąb szypułkowy ♦

Przenoszę się do miejscowości Chwałowice, gdzie na działce nr 109/3, AM-1 przy przy posesji nr 167, rośnie kolejny pomnikowy dąb szypułkowy.

Obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 381 cm. Stan techniczny dębu jest dobry, w koronie notuje się nieliczne suche gałęzie. Kondycję zdrowotną drzewa, również można uznać za zadowalającą.

W uchwale podkreślono, że drzewo stanowi element założenia alejowego w miejscowości Chwałowice i jest jednym z niewielu ocalałych drzew tego gatunku w miejscowości.

♦ Aleja dębowa ♦

W tej samej miejscowości u wylotu ulicy Długiej rozpoczyna się druga pomnikowa aleja drzew, powołana do ochrony pomnikowej na mocy uchwały z 2022 roku.

Według informacji zawartych w uchwale, ochroną objęto 34 drzewa, w tym 33 dęby szypułkowe i 1. lipę drobnolistną. Podobnie jak w przypadku pierwszej alei, drzewa oznaczono stosownymi tabliczkami i numerami.

Długość alei wynosi około 460 metrów, obwody pierśnicowe pni chronionych drzew wynoszą od 215 do 370 cm, szacunkowy wiek roślin wynosi 120 – 250 lat. W uchwale podkreśla się walory historyczne, krajobrazowe i kulturowe tego założenia.

Dalej wskazuje się, że drzewa tworzą szpaler wzdłuż ulicy Długiej w Chwałowicach na całej jej długości. Posiadają ogromne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Stanowią środowisko życia wielu gatunków ptaków – zasiedlone budki lęgowe w obrębie części koron drzew.

Większość okazów znajduje się w zadowalającej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym. Drzewa nie są tak powiercone przez kozioroga dębosza jak to miało miejsce w pniach kilku dębów na wale w Jelczu-Laskowicach.

Dodatkową atrakcją pomnikowej alei jest wytyczona ścieżka dydaktyczna (która de facto przebiega ulicą Długą), z ustawionymi tablicami informacyjnymi, które zawierają ciekawostki przyrodnicze.

Możemy zapoznać się między innymi z jego leśną drapieżnością wilkiem i tytanami leśnej pracy, którą wykonują mrówki.

Fascynujące stworzenia takie jak nietoperze i węże są zaprezentowane na następnych tablicach.

Do tego dochodzą nocni, bezszelestnie latający łowcy czyli sowy. To chyba najbardziej tajemnicze istoty nocnej odsłony leśnej krainy.

W uchwale jest mowa o jednej pomnikowej lipie drobnolistnej. Oględziny w terenie wskazują, że tabliczki przyczepiono również na kilku innych lipach.

Przyznaję, że chyba po raz pierwszy spotkałem się z numeracją poszczególnych egzemplarzy drzew. Najczęściej na pniach znajdowały się tylko tabliczki, a jeszcze częściej nie było żadnych oznaczeń, ewentualnie tablica informacyjna na początku i/lub na końcu alei.

Wśród lip, które omyłkowo oznaczono tabliczkami, znajdują się również osobniki wielopniowe.

W sumie to dobrze. Uważam, że cała aleja powinna zostać objęta ochroną, gdyż każde rosnące w niej drzewo to cenny obiekt przyrodniczy i ważna część całości założenia.

♦ Miłocice ♦

♦ Jesion wyniosły ♦

Kolejnym nowym ponikiem przyrody ożywionej gminy Jelcz-Laskowice jest jesion wyniosły, który rośnie w grupie drzew zlokalizowanych 100 m na zachód od kościoła w Miłocicach.

Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 348 cm, szacunkowy wiek rośliny to 185 lat. Kondycja okazu jest dobra, w koronie notuje się nieliczne suche gałęzie.

Na drzewie widać ślady po zabiegach chirurgicznych (usunięcie części gałęzi i konarów). Sam pień w części odziomkowej jest obficie porośnięty porostami.

♦ Platan klonolistny ♦

Jeszcze jednym nowym pomnikiem przyrody ożywionej Miłocic został platan klonolistny, który rośnie na terenie Leśnictwa Miłocice, przy ul. Głównej 9. Zanim obejrzymy drzewo, warto zwrócić uwagę na budynek i jego otoczenie.

Na trawniku znajdziemy ciekawą drewnianą rzeźbę z dosyć pochmurnym wyrazem twarzy.

Kolejne rzeźby to rodzina kopytnych mieszkańców lasu, ale największą niespodzianką jest wielka szyszka, a właściwie szycha leżąca na drewnianej ławie.

Rosnący w narożniku platan klonolistny powołano na pomnik przyrody wskazując, że jest to jedyny okaz gatunku platan klonolistny w obrębie miejscowości. Najbliższe okazy tego gatunku zlokalizowane są na terenie parku miejskiego w miejscowości Jelcz-Laskowice.

Obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 523 cm, szacunkowy wiek okazu wynosi 299 lat, który – według mnie – jest mocno przeszacowany.

Stan techniczny drzewa jest bardzo dobry, podobnie wygląda jego kondycja zdrowotna. Platan posiada równomierną, obficie ugałęzioną koronę, która w sezonie wegetacyjnym pokrywa się dużą ilością zdrowych liści.

♦ Brzezinki ♦

♦ Dąb szypułkowy ♦

Ostatni nowy pomnik przyrody ożywionej gminy Jelcz-Laskowice to dąb szypułkowy rosnący w miejscowości Brzezinki, tuż obok przystanku autobusowego. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 363 cm, szacunkowy wiek drzewa to 252 lata. Jak zapisano w uchwale – dąb posiada unikalne walory historyczne, krajobrazowe, kulturowe i jest jedynym przedstawicielem tego gatunku w obrębie.

Drzewo nosi ślady zabiegów chirurgicznych, jego kondycję zdrowotną i stan techniczny można uznać za umiarkowanie dobre.

♦ Nowe pomniki przyrody ożywionej gminy Jelcz-Laskowice, zostały również zaprezentowane na blogu kolegi Marka. Zapraszam do lektury artykułu: Nowe pomniki przyrody w gminie Jelcz – Laskowice (dolnośląskie).

⇒ Oprócz powyższego, zachęcam też do zapoznania się z treścią wpisu na blogu Marka, który dotyczy pomników przyrody nieożywionej w tej samej gminie. Są nimi głazy narzutowe (eratyki): Pomnikowe eratyki w gminie Jelcz – Laskowice.