Park Słowackiego we Wrocławiu.

≈ Park ≈

Wpis o Parku Słowackiego we Wrocławiu rozpoczynam przy gmachu Muzeum Narodowego we Wrocławiu, który jest chyba najbardziej popularnym budynkiem obrośniętym pnączem na terenie miasta. Winobluszcz sięga dachu i przyciąga uwagę przez cały rok.

Najbardziej spektakularnie prezentuje się podczas zaawansowanej jesieni, kiedy ulistnienie pnącza wybarwia się na głębokie, czerwono-rudo-brązowo-purpurowe kolory.

Po drugiej stronie ulicy, znajduje się budynek Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego, którego ściany również obrasta pnącze. Choć nie tak okazałe jak na muzeum, to miejscami sięga okien na drugiej kondygnacji. Na terenie parku znajduje się słynny budynek Panoramy Racławickiej.

Pomysłodawcą „Panoramy Racławickiej”, (olbrzymiego obrazu, który możemy podziwiać wewnątrz budynku), o wymiarach 15 × 114 m, był znany lwowski malarz Jan Styka (1858–1925), który zaprosił do współpracy znakomitego batalistę Wojciecha Kossaka (1856–1942). Pomagali im Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Zygmunt Rozwadowski, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Wodzinowski i Michał Sozański. Autorom pomysłu zależało głównie na upamiętnieniu tradycji narodowych w 100. rocznicę insurekcji kościuszkowskiej – bitwy stoczonej 4 kwietnia 1794 r. pod Racławicami przez wojska powstańcze (z udziałem słynnych kosynierów) pod wodzą generała Tadeusza Kościuszki (1746–1817) z wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez generała Aleksandra Tormasowa.

⇒ Więcej na ten temat: Historia – Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Kolejnym ciekawym obiektem na terenie parku jest Pomnik Juliusza Słowackiego upamiętniający polskiego wieszcza narodowego. Odnajdziemy go przy alei Juliusza Słowackiego, tuż obok Promenady Staromiejskiej. Pomnik został wykonany według wzorca, którym była rzeźba autorstwa Wacława Szymanowskiego. Rzeźba ta została wykonana w 1909 roku. Następnie trafiła do Wrocławia, gdzie została zakupiona we wrocławskiej Desie (przedsiębiorstwo państwowe zajmujące się handlem dziełami sztuki i antykami). Ponieważ prawa autorska do dzieła wygasły z powodu upływu czasu, można było dokonać jego adaptacji na potrzeby budowy pomnika.

Interesujący jest sposób transportu gotowego posągu. Przewiezienie pomnika z wytwórni do miejsca wbudowania, w 1984 roku, miało następujący przebieg:

(1) najpierw ciężarówką nastąpiło przewiezienie gotowego posągu z zakładu do Portu Gliwice;

(2) barką pomnik został przewieziony Odrzańską Drogą Wodną do Portu Miejskiego we Wrocławiu;

(3) we Wrocławiu dokonano objazdu pomnika po mieście: między innymi pomnik znalazł się na Rynku obok Pomnika Aleksandra Fredry, na placu Solnym, na placu Feliksa Dzierżyńskiego nastąpiło przywitanie pomnika przez uczniów z IX Liceum Ogólnokształcącego imienia Juliusza Słowackiego i inne;

(4) pomnik następnie został dowieziony ciężarówką na miejsce wbudowania i ustawiony na gotowym postumencie.

Cokół wykonany został z dolnośląskiego sjenitu, a posąg o wysokości około 2,5 m i wadze 1400 kg – z brązu.

Jeszcze jednym ważnym punktem wycieczki po parku jest miejsce pamięci narodowej. Dla upamiętnienia narodowej tragedii, staraniem członków rodzin zamordowanych, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Dolnośląskiej Rodziny Katyńskiej, wzniesiony został w latach 1994-2000 roku pomnik, ku czci pomordowanych w latach 1939-47. Zaprojektowany został przez Tadeusza Tchórzewskiego, laureata ogólnopolskiego konkursu.  Aby pomnik stanął, potrzeba było wiele lat, ogromnego wysiłku, niezliczonych godzin poświęconych zbieraniu funduszy i kompletowaniu dokumentacji. 

Wiele problemów było z uzyskaniem od władz miasta odpowiedniej lokalizacji. Pomnik zajmuje obszar 380 m kw. To krzyż ułożony z szarej kostki granitowej. Liczba kostek odpowiada liczbie zamordowanych – ponad 22 tysiące. Cztery postumenty tworzą symboliczny grobowiec. Na północnym postumencie wyryte są nazwy miejsc zbrodni: Katyń, Miednoje, Charków. Na postumencie południowym nazwy obozów: Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. W centrum grobowca, na symbolicznej mogile jest rzeźba „Pieta Katyńska” ukazana jako Matka-Ojczyzna, opłakująca zamordowanych synów.

Nad całością od strony wschodniej wznosi się najwyższy postument z rzeźbą Anioła Śmierci. Bolejąca Matka wznosząc wzrok ku Aniołowi Śmierci zdaje się pytać o sens tej zbrodni. Anioł jakby w odpowiedzi wskazuje mieczem z gwiazdą NKWD, na umieszczoną poniżej inskrypcję w języku polskim. Pomnik odsłonięto 22 września 2000 roku, w 2002 roku oświetlono go. Przystając choć na chwilkę przy pomniku, można oddać cześć zamordowanym w Katyniu.

Powierzchnia parku jest niewielka, obejmuje 5,74 ha. Nazwa parku została nadana uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia nr LXXI/454/93 z dnia 9 października 1993 roku w sprawie nazw parków i terenów leśnych istniejących we Wrocławiu (odpowiedni zapis dotyczący Parku Juliusza Słowackiego znajduje się w paragrafie 1 punkcie 16 tej uchwały). Park położony jest pomiędzy ulicami: ul. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, ul. Jana Ewangelisty Purkyniego, Aleja Juliusza Słowackiego oraz ulicy biegnącej od Mostu Pokoju do Placu Społecznego, przy Placu Powstańców Warszawy.

W parku rośnie wiele ciekawych drzew. Znajdziemy tu platany, katalpy, miłorząb dwuklapowy, skrzydłorzech kaukaski, klony, kasztanowce, lipy, dęby, graby, buki, jesiony i wierzby. Różnorodność krzewów dodaje parkowi urody. Spotkamy forsycje, czarne bzy, różaneczniki, jaśminowce, mahonie, jałowce i cisy. Mimo, że park leży w centrum miasta, to można tu spotkać przedstawicieli fauny, np. puszczyki i kuny domowe, oraz posłuchać śpiewu ponad trzydziestu gatunków ptaków.

Jednym z największych atutów parków miejskich jest ich atrakcyjność o każdej porze roku. Osobiście najbardziej preferuję stan bezlistny, wczesną wiosnę lub późną jesień, kiedy można dostrzec więcej szczegółów, zwłaszcza na roślinach drzewiastych.

Kilka wybranych kadrów z nostalgiczno-przemijających chwil z życia parku. Alejka drzew podczas pogodnej aury i fragment sylwetki platana klonolistnego, odbijającej się w styczniowej kałuży, częściowo zasypanej jego liśćmi.

Opadnięty klonowy liść na parkowej ścieżce i pusta ławka przed zachodem Słońca. Przemijające chwile utrwalone na fotografiach.

Podczas jesieni 2021 roku najbardziej zafascynował mnie klon pospolity, który przechodził przez kulminację jesiennego wybarwienia. Pod drzewem rozciągał się dywan liści, pomimo że jego korona wciąż była bogato ulistniona.

W powietrzu unosiły się charakterystyczne, kojące zapachy usychających liści, które mieniły się złocisto-pomarańczowymi barwami. Niektóre były jeszcze zielonkawe.

Nawet podczas bezchmurnego nieba i mocno świecącego Słońca, czai się mrok w gęstwinie cisów pospolitych.

Pięknym połączeniem błękitu nieba z fauną i florą była wrona siwa, która siadła na gałązkach miłorzębu dwuklapowego i z zaciekawieniem przypatrywała się fotografowi. ;))

Kręciła głową na lewo i prawo, jakby wiedziała, że jest głównym obiektem sesji fotograficznej i należy zaprezentować się z jak najlepszej, ptasiej strony. ;))

Odnalazłem również błękitne serce pod okapem gałęzi i liści skrzydłorzecha kaukaskiego.

♦ Grupa 10 pomnikowych platanów klonolistnych ♦

Wartość botaniczną parku podnoszą pomnikowe drzewa, które reprezentują platany klonolistne i miłorząb dwuklapowy. Pomnikowe platany odnajdziemy na parkowej polanie przy głównej alejce od strony Muzeum.

Drzewa powołano na pomniki przyrody uchwałą nr 1197/01 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 28 września 2001 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody grupy drzew z gat. platan klonolistny (Platanus x acerifolia).

Jak podano w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody (Grupa_10_platanów_klonolistnych_w_Parku_Słowackiego), obwody pni drzew mieszczą się w przedziale od 273 do 421 cm, a ich wysokość waha się od 16 do 32 metrów.

Są to dane sprzed około 10. lat, zatem aktualne obwody pni drzew, są na pewno większe. Oprócz tego niektóre drzewa również urosły. Nie dokonałem pomiarów poszczególnych okazów, bowiem na terenie Wrocławia można odnaleźć dużo grubsze i wyższe platany. Te parkowe są raczej przeciętne na tle najdorodniejszych wrocławskich olbrzymów tego gatunku.

Ich stan zdrowotny i techniczny jest dość zróżnicowany, choć przeważają okazy znajdujące się w dobrej kondycji i przyzwoitym stanie technicznym. Najczęściej spotykanymi “wadami” są wypróchnienia pni i częściowo obłamane konary.

Zastanawiający jest fakt, że na terenie parku rośnie kilka grubszych i wyższych platanów od tych pomnikowych, które nie objęto ochroną. 

W pobliżu pomnikowych platanów ustawiono statuetki “Cztery cnoty”. Pierwotnie tworzyły część większej kolekcji jedenastu posągów, dziś pozostały tylko cztery.

Przedstawiają one Pallas Atenę, Rheę, Ceres i inną reprezentację Pallas Ateny. Rzeźby te, często określane jako “Cztery Boginie”, dodają klasycznego akcentu do artystycznego krajobrazu parku.

Według mnie, najbardziej wyrazistym i odznaczającym się drzewem z pomnikowej dziesiątki jest platan, który rośnie na trawniku za jednym z posągów, w otoczeniu gęstych cisów pospolitych.

Drzewo wykształciło masywną, atletyczną sylwetkę, a jego obwód pierśnicowy pnia, prawdopodobnie dochodzi już do 500 cm.

Można o nim napisać, że jasność platana kolnolistnego góruje nad ciemnością i mrokiem cisów pospolitych.

Na jego pniu zamontowano urokliwą kapliczkę z wizerunkiem Matki Boskiej, którą przyozdobiono sztucznymi kwiatami.

Drzewo to wyróżnia się również doskonałą kondycją zdrowotną i bardzo dobrym stanem technicznym. Stosunkowo krótki pień dźwiga kilka solidnych, prawie pionowo wznoszących się przewodników.

Całość przyozdabiają liczne zgrubienia i narośle. Na jednym z przewodników przyczepiono tabliczkę oznaczającą pomnik przyrody.

Warto jeszcze dodać i pamiętać o tym, że platany klonolistne rosną bardzo szybko oraz osiągają potężne gabaryty, przez co nagminnie zawyża się ich wiek.

Wiek osobników z Parku Słowackiego nie przekroczył jeszcze 200 lat (park został założony w 1830 roku).

Polecam przyjrzeć się dziupli w odziomkowej części pnia ostatniego (lub pierwszego od strony chodnika), pomnikowego platana.

Dostrzeżemy w niej pozostałości po dawnej sztuce konserwatorskiej drzew, poprzez wypełnienie betonowo-ceglaną plombą.

Przy platanowym szpalerze można usiąść na ławce i wsłuchać się w szum szerokich koron drzew.

♦ Pomnikowy miłorząb dwuklapowy ♦

Oprócz pomnikowych platanów, na terenie parku w jego zachodniej części rośnie pomnikowy miłorząb dwuklapowy.

Drzewo powołano na pomnik przyrody na mocy uchwały nr 1196/01 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 28 września 2001 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba).

Zgodnie z danymi zawartymi w CRFOP (Miłorząb_dwuklapowy_w_Parku_Słowackiego), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 273 cm, wysokość 23 metry.

Według nowszego pomiaru, który wykonałem 01.11.2019 r., obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 287 cm, wysokość 28 metrów.

Drzewo znajduje się w bardzo dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym. Firmową wizytówką miłorzębu są jego liście, które przypominają wachlarze. Tej cechy nie da nie pomylić z żadnym innym gatunkiem drzewa.

Zdjęcia drzewa w różnych porach roku. Najbardziej widowiskowo prezentuje się podczas jesieni, kiedy barwy liści zmieniają się na jaskrawo-złocisto-żółte.

Ciekawe porównanie stanu wybarwienia korony. Po lewej zdjęcie z 01.11.2019 r. (barwy liści jeszcze letnie) i 06.11.2021 r. (kwintesencja jesiennego wybarwienia).

Warto też zwrócić uwagę na egzotycznie wijące się konary drzewa. Miłorząb dwuklapowy to klasa, finezja i jednocześnie dendrologiczna prehistoria, gdyż jest gatunkiem reliktowym (żywa skamielina) i do tego stopnia niezwykłym, że specjalnie dla niego stworzono odrębną klasę roślin.

⇒ 10 lat temu Park Słowackiego został opisany na blogu Marka: Park Słowackiego we Wrocławiu. Zapraszam do lektury artykułu.