(14) Brzoza brodawkowata “Siostra Guzowatej” z Międzyborza Sycowskiego.

W latach 90-tych pierwszy raz spotkałem “Guzowatą” brzozę brodawkowatą, która rośnie na terenach leśnych między Klonowem i Międzyborzem Sycowskim. W 2016 roku uświadomiłem sobie jak niezwykły jest to okaz, jeden z najgrubszych w kraju, którego obwód pnia na wysokości pierśnicy wynosi 313 cm. W cyklu pereł dendroflory Wzgórz Twardogórskich 2016, dokładnie opisałem i zaprezentowałem to wyjątkowe drzewo: Perły dendroflory Wzgórz Twardogórskich 2016. (14) “Guzowata” brzoza brodawkowata z Międzyborza Sycowskiego.

Brzoza rośnie w miejscu, które odwiedzam kilka razy w ciągu roku. Jest to fragment mojego jednego z najlepszych szlaków grzybowych. Unikatowość drzewa docenił również ówczesny gospodarz tych terenów, leśniczy Marek Woźniak, który opisał ją tak: “Na terenie Nadleśnictwa Syców w leśnictwie Międzybórz rośnie ok. 120 letnia brzoza brodawkowata. Jej obwód na wysokości 1,3 m wynosi ponad 300 cm. Rośnie na leśnej łące ok. 50 m od ściany lasu i jest prawdopodobnie najgrubszym drzewem tego gatunku w nadleśnictwie. Posiada wyjątkowy pień, porośnięty naroślami i bruzdami. Z jej pnia poniżej korony wyrastają tzw. wilcze pędy – młode gałęzie które świadczą o sędziwym wieku drzewa. Wilcze odrośla charakteryzują tylko dwa gatunki lasotwórcze drzew w Polsce – właśnie brzozę oraz dęby.”

♦ Źródło: Aktualności – Nadleśnictwo Syców – Lasy Państwowe

Każdy tree hunter zdaje sobie sprawę, że odnalezienie brzozy brodawkowatej o pojedynczym pniu, której obwód przekracza 300 cm to tak, jakby odnaleźć nieopisany jeszcze dąb o obwodzie 8/9 metrów. W każdym sezonie staram się pstryknąć kilka zdjęć “Guzowatej” osobliwości, obecnie mam tyle zdjęć, że mógłbym o niej wydać solidny album. Pokazałem brzozę kilku zaufanym znajomym, natomiast ścisłej lokalizacji okazu nie podaję publicznie dla dobra drzewa.

I tak upłynęło wiele lat, od kiedy brzoza ta stała się jednym z moich najcenniejszych odkryć dendrologicznych, chociaż dotyczy gatunku krótkowiecznego i chudego w porównaniu do potężnych dębów, buków, lip, wiązów czy jesionów. Dwa lata temu, podczas inauguracji sezonu Tour De Las & Grzyb 2022, usiadłem kilkanaście metrów obok “Guzowatej” brzozy, aby napić się i zjeść kanapkę. Wtedy zacząłem rozglądać się dookoła i moją uwagę przykuła druga brzoza, rosnąca zaledwie kilkanaście, może 20 metrów od międzyborskiej rekordzistki.

Drzewo to również znam od wielu lat, ale jakoś zawsze mniej zwracałem uwagę na tę brzozę, mając zakodowane w głowie, że przecież na tym terenie najważniejsza jest “Guzowata”, nazywana przeze mnie Królową Brzóz Wzgórz Twardogórskich. I to był poważny błąd tree huntera. Zacząłem sobie zdawać sprawę, że druga brzoza jest dorodnym i okazałym osobnikiem.

Wstałem z pniaka i w wolnym tempie podszedłem do drzewa. Piękny prosty pień, oświetlały ciepłe promienie majowego Słońca. Gdy byłym już obok pnia, przyszła głęboka refleksja. Przecież to jest kawał solidnej, wspaniałej brzozy! Jak mogłem ją lekceważyć przez tyle lat? Podczas każdej wizyty u “Guzowatej”, miałem ją na widoku, ale zachowywałem się tak, jakbym jej nie widział…

Obejrzałem drzewo dookoła, spojrzałem kilka razy do góry. Od razu wymyśliłem dla niej nazwę – “Siostra Guzowatej”. Prawdopodobnie jest młodsza od swojej grubszej towarzyszki, ale drzewu nic nie brakuje do nadania mu statusu perły dendroflory Wzgórz Twardogórskich. Szybko wróciłem do plecaka i wyjąłem taśmę.

Starannie odmierzyłem poziom 130 cm od gruntu, zaczepiłem taśmę i z niecierpliwością patrzyłem, na którym centymetrze zatoczę pełny okrąg. Pozostało jeszcze solidnie ją naciągnąć i odczytać oraz udokumentować otrzymany wynik. Wyszło 245 cm! A więc o 45 cm więcej niż wynosi minimalny, pomnikowy obwód dla brzozy w świetle obowiązującego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 roku w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody.

Do głowy przyszła kolejna refleksja. Od wielu lat zachwycałem się “Dorodną” brzozą, którą opisałem tydzień temu i której obwód pnia na poziomie pierśnicy wynosi 175 cm. Tymczasem mam tu do czynienia z egzemplarzem o 70 cm grubszym i “odkryłem” jego unikatowość dopiero w 2022 roku… Na szczęście tree hunter przyszedł po brzozowy rozum do głowy i zdał sobie sprawę, że należy jak najszybciej naprawić dendrologiczne gapiostwo. ;)) “Siostra Guzowatej” w trybie natychmiastowym została wpisana na listę pereł dendroflory.

Czas przyjrzeć się okazałej “Siostrze Guzowatej”. Moje subiektywne spostrzeżenia są takie, że w drzewie tym widzę brzozę “Guzowatą” o kilkadziesiąt lat młodszą. Pień nie ma jeszcze tylu narośli, zgrubień i guzów, chociaż widać na nim postępującą patriarchalność, która objawia się coraz większą ilością nieregularności i naturalnych zmian. To tyle, jeżeli chodzi o podobieństwo.

Podstawową różnicą w pokroju i sylwetce “Siostry Guzowatej” jest jej typowo leśna budowa, czyli bardzo długi prosty pień, który nie rozchodzi się na dwa przewodniki konstrukcyjne kilka metrów nad gruntem, co możemy dostrzec w budowie brzozy “Guzowatej”.

Co więcej, jednopniowa konstrukcja drzewa ciągnie się po wierzchołek korony. Wysokość drzewa wynosi około 30 metrów. Dopiero kilka metrów przed wierzchołkiem rozpościera się niezbyt szeroka i dosyć oszczędna w konary korona. Można zaryzykować tezę, że “Siostra Guzowatej” ma coś z puszczańskiej konstrukcji, zarezerwowanej dla brzóz rosnących np. w Puszczy Białowieskiej.

Stan techniczny drzewa jest dobry, kondycję zdrowotną okazu również można uznać za przyzwoitą. Ponownie muszę się zastanowić jak to się stało, że tyle razy przechodziłem obok tej dostojnej brzozy, ale tak naprawdę “odkryłem” ją dopiero w 2022 roku? To kolejna lekcja od przyrody, żeby zawsze bacznie rozglądać się dookoła. Niby to wiem od dawna, ale – co pokazała praktyka – tree hunterowi również zdarza się przegapić jakąś dendrologiczną perełkę.

Z jednaj strony pień sprawia wrażenie nieco zapadniętego, być może jest to efekt częściowego rozkładu wnętrza drzewa przez grzyby. Dodatkową atrakcją są stanowiska mchów i pajęczyny.

“Siostra Guzowatej” to solidny egzemplarz ‘Betula pendula’, okazały w swoim gatunku, wysoki, z leśnym temperamentem drzew światłożądnych. Wraz z rosnącą w pobliżu potężną brzozą “Guzowatą”, tworzy bezcenny duet dendrologiczny na Wzgórzach Twardogórskich.

P O D S U M O W A N I E

1) W lasach leśnictwa Międzybórz, w bliskim sąsiedztwie bardzo okazałej brzozy “Guzowatej”, opisanej przeze mnie na blogu w 2016 roku, rośnie drugi znacznie wyróżniający się egzemplarz brzozy brodawkowatej, którą nazwałem “Siostrą Guzowatej”. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 245 cm, wysokość około 30 metrów.

2) Drzewo wykształciło regularny, długi i prosty pień, który jest delikatnie przyozdobiony stanowiskami mchów, zgrubieniami, niewielkimi naroślami i pajęczynami. Mamy tu idealny przykład brzozy jednopniowej od odziomka do wierzchołka. Jej kondycja zdrowotna jest dobra, podobnie można określić stan techniczny okazu.

3) Brzoza “Siostra Guzowatej” to bardzo cenny osobnik ‘Betula pendula’ na Wzgórzach Twardogórskich, chociaż – podobnie jak najokazalsza brzoza “Guzowata”, znany tylko nielicznym miłośnikom okazałych drzew rosnących na tych terenach. Po części wynika to z faktu, że takich drzewnych zapaleńców jak autor tego wpisu jest mniej więcej tyle, co brzóz o podobnych gabarytach w lasach Międzyborza. ;))

W przedostatnim artykule tegorocznego cyklu PDWT i okolic przeniosę się do centrum Międzyborza, tuż przy kościele, gdzie rośnie grupa pomnikowych lip drobnolistnych. Gdyby nie ich pomnikowy status, nie znalazłyby się na mojej liście pereł dendroflory tych terenów. Dlaczego? Odpowiedź znajdzie się w treści wpisu.