Pomniki przyrody w Skarszynie.

SKARSZYN I REZERWAT PRZYRODY “LAS BUKOWY W SKARSZYNIE”

Skarszyn to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, w gminie Trzebnica. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1253 r. i zaświadcza o pobieraniu ze wsi dziesięcin na rzecz wrocławskiego opactwa św. Wincentego. W roku 1710 odkryto we wsi lecznicze źródła, później powstało modne uzdrowisko, które przetrwało do przełomu XIX i XX wieku. 

Obecnie pozostałościami po dawnym uzdrowisku są tylko relikty parku zdrojowego na Winnej Górze. Zabudowa kurortu nie przetrwała pierwszej wojny światowej. O istnieniu kurortu w Skarszynie zaświadczają między innymi rysunki rysowników i zachowane pocztówki.

W XVIII wieku Skarszyn był modnym miejscem rekreacyjnym dla szlachty, arystokracji i bogatego mieszczaństwa. We wsi znajduje się pałac z 1820 r. oficyna pałacowa około 1820 r., dom szachulcowy z początku XX wieku. Na północno-wschodnich zboczach są średniowieczne stanowiska archeologiczne. 

Do dzisiaj zachowała się część kompleksu pałacowego – jest to typowy przykład zabudowy dworskiej w stylu neoklasycystycznym na śląskiej wsi. Zespół pałacowy z dawnym pałacem, oficyną budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi datowany jest na 1820 r. Przez miejscowość przebiega międzynarodowa trasa rowerowa R-9 Morze Adriatyckie-Morze Bałtyckie.

Wchodząc do niewielkiego założenia parkowo-pałacowego, mijamy szczątki dawnej bramy, które kurczą się wraz z upływem czasu. Chociaż teren do eksploatacji za okazałymi drzewami jest tu niewielki, odnajdziemy na nim kilka ciekawych egzemplarzy, z których 5 osobników objęto ochroną pomnikową. Poza nimi, które są opisane w dalszej części artykułu, uwagę przyciągają przede wszystkim dęby szypułkowe w formie “Fastigiata”.

Jeden z nich rośnie tuż obok sklepu spożywczego “Pod Platanem”. Nazwa ta nawiązuje do najpotężniejszego drzewa rosnącego w założeniu parkowo-pałacowym. Drugi osobnik “Fastigiata” rośnie kilka metrów dalej, na tyłach sklepu. Zanim przejdę do opisania pomników przyrody, warto jeszcze wspomnieć o blisko usytuowanym rezerwacie.

Rezerwat „Las Bukowy w Skarszynie” został powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 15.12.1980r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody, które w późniejszym czasie zostało zastąpione Zarządzeniem Wojewody Dolnośląskiego  z dnia 28 grudnia 2001r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998r.na terenie województwa dolnośląskiego. (Dz. Urz. Woj. Dolno. nr 172 poz. 3104). Obecnie obowiązującym aktem prawnym jest Zarządzenie nr 6 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2011r. w sprawie rezerwatu przyrody „Las Bukowy w Skarszynie” (Dz. Urz. Woj. Dolno. nr 28 poz. 350).  

Rezerwat obejmuje obszar lasu o powierzchni 23,68 ha położony na terenie Gminy Trzebnica w województwie dolnośląskim i w całości położony jest na gruntach w zarządzie Nadleśnictwa Oborniki Śląskie. Rezerwat stanowi leśną enklawę wśród gruntów rolnych i obszarów zabudowanych, na zboczach zwanych Bucznikiem, granicząc poprzez strumień Mielnica ze wsią Skarszyn od zachodu.

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie fragmentu lasu bukowego z interesującymi oraz rzadkimi roślinami zielnymi. Stwierdzono tu występowanie m.in. kokoryczy wątłej Corydalis intermedia, konwalii majowej Convallaria majalis, kopytnika pospolitego Asarum europaeum, kruszczyka szerokolistnego Epipactis helleborine, łuskiewnika różowego Lathraea squamaria, przplaszczki pospolitej Hepatica nobilis, wyżpina jagodowego Cucubalus bacciger oraz złoci małej Gagea minima. Ze szczegółowym opisem rezerwatu wraz z ciekawymi fotografiami warto zapoznać się w artykule Piotra Jagodzińskiego (www.przyrodniczo.pl): https://przyrodniczo.pl/wroclaw/las-bukowy-w-skarszynie/

(1) PLATAN KLONOLISTNY

Pierwszym i jednocześnie najbardziej okazałym pomnikowym drzewem w parku jest mocarny platan klonolistny ( Platan_klonolistny_w_Skarszynie ). To właśnie od platana, zlokalizowany w jego pobliżu sklep spożywczy nazwano “Pod Platanem”. Drzewo to jest doskonale widoczne i znacznie wyróżnia się wśród pozostałych osobników innych parkowych gatunków.

Jest on klasycznym soliterowym okazem, którego posadzono w centralnym, wyeksponowanym miejscu, zapewniając mu równomierny dostęp do światła i wiele przestrzeni. W związku z tym drzewo wykształciło krótki, bardzo okazały pień i szeroką, silnie ugałęzioną koronę.

Na pniu drzewa znajdują się charakterystyczne dla okazałych platanów masywne zgrubienia, które – poza dodatkową ozdobą, często nieco komplikują sprawę pomiaru obwodu pierśnicowego pnia, gdyż go zawyżają, ponieważ znajdują się m.in. na wysokości pierśnicy. W związku z tym należy poszukać najchudszego obwodu między podstawą pnia a wysokością 130 cm.

Według naszych pomiarów, miejsce to znajduje się na wysokości 110 cm od podstawy pnia, w którym jego obwód wynosi 617 cm, a więc jest to już znaczny i warty odnotowania wynik. Drzewo jest osobnikiem jednopniowym, na wysokości około 5 metrów rozchodzi się na dwa potężne przewodniki, które dźwigają resztę drzewa. Jego wysokość wynosi 30 metrów.

Pień został oznaczony stosowną tabliczką, ale jak nie obejrzymy go dokładnie to jej nie dostrzeżemy, ponieważ drzewo, prawie w całości ją wchłonęło. Znajduje się ona od południowej strony, miej więcej na wysokości rozwidlenia po lewej stronie.

W przybliżeniu wygląda to tak. Cóż można napisać? Smacznego! ;)) Do całkowitego “połknięcia” tabliczki pozostało już bardzo niewiele. Platany rosną szybko, dlatego w niedalekiej przyszłości tabliczka stanie się całkowicie niewidoczna.

Szeroka, okazała korona pomnikowego platana jest zdrowa, widnieją w niej nieliczne wyłamania, a całe drzewo sprawia wrażenie będącego w dobrym stanie zdrowotnym i technicznym. Jednak w CRFOP podano, że na jego liściach notuje się zmiany chorobowe, czego nie widzieliśmy, gdyż odwiedziliśmy Skarszyn przed sezonem wegetacyjnym.

(2) MIŁORZĄB DWUKLAPOWY

Drugie pomnikowe drzewo także reprezentuje gatunek egzotyczny, którym jest miłorząb dwuklapowy ( Miłorząb_dwuklapowy_w_Skarszynie ). Według danych zawartych w CRFOP okaz mierzy w obwodzie pierśnicowym pnia 317 cm, a na wysokość 23 metry.

Drzewo ma prostą, regularną sylwetkę, ale w koronie widać wyłamania niektórych konarów i gałęzi oraz części wierzchołkowej. Pomnik przyrody również został oznaczony tabliczką, która znajduje się około 3-3,5 metra nad gruntem. 

Stan zdrowotny i techniczny osobnika jest zadowalający. W pobliżu pnia znajdują się skrzynki pocztowe. Zatem w Skarszynie sklep spożywczy jest pod platanem, a poczta pod miłorzębem. Sprawdźmy więc, co znajduje się pod pomnikowymi lipami?

(3) LIPY DROBNOLISTNE

Kilka metrów za pomnikowym miłorzębem dostrzeżemy trzy, oznaczone tabliczkami pomnikowe lipy drobnolistne. Wszystkie osobniki mają podobne wymiary i wygląd, chociaż różnią się nieco zdrowotnością i wytrzymałością (stanem technicznym).

1 LIPA

Pierwsza pomnikowa lipa rośnie najbliżej świetlicy wiejskiej ( 1_lipa_drobnolistna_w_Skarszynie ). Według CRFOP w obwodzie pierśnicowym pnia mierzy 380 cm, a na wysokość 23 metry. Przy jej pniu postawiono pojemnik na śmieci, wokół którego były zgromadzone różne graty. Drzewo ma widoczne kikuty po kilku chirurgicznie obciętych konarach oraz notuje się na nim zmiany chorobowe, prawdopodobnie związane z tymi cięciami.

2 LIPA

Zaledwie kilka metrów dalej rośnie druga pomnikowa lipa drobnolistna ( 2_lipa_drobnolistna_w_Skarszynie ), której obwód pierśnicowy pnia według CRFOP wynosi 358 cm, a wysokość 21 metrów. Drzewo również posiada ślady po obciętych konarach, w części odziomkowej widnieje ubytek wgłębny i owocniki grzybów pasożytniczych. Stan zdrowotny i techniczny drzewa jest zadowalający.

Mając przed sobą taki widok, można stwierdzić, że wnętrze lipy jest na pewno częściowo wypróchniałe, a drewno rozłożone przez działalność grzybni widocznych owocników grzybów.

(edycja artykułu 14.06.2022 r.) Na mocy uchwały ( Uchwała nr XXXV38222 RM w Trzebnicy z dnia 30.03.2022 r. ) “pozbawia się statusu pomnika przyrody drzewa z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata), o obwodzie pnia 331 cm, mierzonym na wysokości 130 cm, usytuowanego na działce nr 143/23 we wsi Skarszyn, uznanego za pomnik przyrody uchwałą nr XI/85/95 Rady Miasta i Gminy Trzebnica z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody, zapisanym w wykazie drzew pomnikowych pod numerem 107. Pozbawienie statusu pomnika przyrody następuje z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego.”

3 LIPA

Ostatnia pomnikowa lipa to najgrubszy osobnik z całej pomnikowej trójki. Według CRFOP ( 3_lipa drobnolistna_w_Skarszynie ) jej obwód pierśnicowy pnia wynosi 418 cm, przy wysokości 26 metrów. Na jej pniu można dostrzec bliznę (nie wiadomo po czym), ale okaz ten odznacza się stosunkowo najlepszą kondycją i stanem technicznym w porównaniu do pozostałych pomnikowych lip.

PODSUMOWANIE

W Skarszynie (woj. dolnośląskie, powiat trzebnicki, gmina Trzebnica) znajduje się niewielkie założenie parkowo-pałacowe, w którym 4 drzewa zostały uhonorowane statusem pomnika przyrody. Ponadto, wokół wsi rozciąga się ciekawy rezerwat „Las Bukowy w Skarszynie” , którego powierzchnia wynosi 23,68 ha.

1) Najpotężniejszym pomnikowym drzewem jest wysoki na 30 metrów platan klonolistny, którego obwód pnia na wysokości 110 cm wynosi 617 cm. Drzewo znajduje się w bardzo dobrej formie, chociaż w ulistnieniu notuje się zmiany chorobowe. W jego pobliżu znajduje się sklep spożywczy, który nazwano “Pod Platanem”.

2) Drugie pomnikowe drzewo to miłorząb dwuklapowy o obwodzie pierśnicowym pnia 317 cm i wysokości 23 metrów. Osobnik ma złamaną część wierzchołkową oraz ubytki w koronie, ale ogólny jego stan jest przyzwoity. Przy pniu drzewa stoją skrzynki na listy, dlatego proponowane dla niego imię to “Pocztowiec”. ;))

3) Następne pomniki przyrody reprezentują 2 lipy drobnolistne o obwodach pierśnicowych pni 380 cm i 418 cm oraz wysokościach 23 i 26 metrów (dane z CRFOP). Najlepszą kondycją zdrowotną odznacza się grubsza lipa. Pomimo niewielkiej powierzchni, park w Skarszynie to ciekawe miejsce dla poszukiwaczy dendrologicznych perełek, natomiast bezapelacyjnym mocarzem jest tu dorodny platan klonolistny. Jeszcze jeden platan rosnący w Skarszynie będzie zaprezentowany w odrębnym artykule. Pomniki przyrody Skarszyna opisał również Marek Łuszczyński (pomniki-przyrody.pl). Zapraszam do przeczytania Jego wpisu: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=15876