Pomnikowa aleja dębowa w Warlubiu.
Warlubie to duża (ponad 2100 mieszkańców) sołecka wieś kociewska położona w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Warlubie. Wieś ma charakter małomiasteczkowy. W Warlubiu droga krajowa nr 91 krzyżuje się z drogami wojewódzkimi nr 214, nr 217, 238 i 391. W pobliżu wsi znajduje się węzeł autostrady A1. Miejscowość jest siedzibą urzędu gminy.
Grupowy pomnik przyrody ożywionej Warlubia reprezentuje aleja drzew, którą na tablicy informacyjnej oznaczono jako “aleja dębowa”, jednak nie tylko dęby wchodzą w jej skład.
Zgodnie z informacjami zawartymi w CRFOP ( Aleja_drzew_w_Warlubiu ), w skład pomnikowej alei przydrożnej wchodzi 37 drzew, w tym:
⇒ 22 dęby szypułkowe, których obwody pni wynoszą od 372 do 135 cm,
⇒ 10 jesionów wyniosłych, których obwody pni wynoszą od 232 do 145 cm,
⇒ 4 dęby bezszypułkowe, których obwody pni wynoszą od 310 do 382 cm,
⇒ 1 klon zwyczajny o obwodzie pnia 178 cm.
Mamy tu do czynienia ze stosunkowo skromnymi obwodami pni, niemniej w przypadku alei przydrożnych, zazwyczaj najważniejszy jest ich walor krajobrazowy i wartość przyrodnicza danego założenia, a nie ponadprzeciętne obwody pni drzew na grubość, chociaż ten parametr, jeszcze bardziej podnosi rangę rosnących w niej okazów.
Aktem powołującym drzewa do ochrony pomnikowej jest rozporządzenie Nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego.
Na mocy uchwały Nr XXIV/136/2016 Rady Gminy Warlubie z dnia 25 października 2016 r. w sprawie zniesienia form ochrony przyrody, 3 drzewa zostały pozbawione pomnikowego statusu, tj. 2 dęby szypułkowe i jesion wyniosły. Zgodnie z §2 tej uchwały: “Zniesienie form ochrony przyrody następuje z powodu utraty walorów przyrodniczych i krajobrazowych, ze względu na które ustanowiono formę ochrony przyrody.”
Zatem obecnie chronione są 34 egzemplarze. Jednym z najdorodniejszych okazów jest dąb szypułkowy widoczny na tych fotografiach o rozłożystej, szerokiej koronie.
Z nieco dalszej perspektywy, można podziwiać walory krajobrazowe alei. W sezonie wegetacyjnym drzewa tworzą regularny, zielony tunel. Gdy liście opadną, tunel wydaje się szerszy i oczywiście dużo bardziej przejrzysty.
W alejach drzew, najczęściej spotykamy drzewa znajdujące się w różnym stanie technicznym i zdrowotnym. Tutaj mamy potwierdzenie tej reguły. Niektóre okazy już zamierają, inne zachwycają kondycją, a część wygląda przyzwoicie, jednak odznacza się ubytkami, towarzystwem grzybów lub śladami/bliznami po różnych zdarzeniach losowych.
Aleję warto obejrzeć na spokojnie i bez pośpiechu, maszerując od jej początku do końca i na odwrót. Należy jednak uważać, ponieważ droga jest dość ruchliwa i często przejeżdżają przez nią pojazdy.
Patrząc na warunki siedliskowe (glebowe, otoczenie, itp.), drzewa wchodzące w skład alei mają dość ograniczoną swobodę dla systemów korzeniowych i raczej nie osiągną w obwodach pni wyjątkowo okazałych rozmiarów.
Bliskość drogi i domostw (zagęszczenie gleby, mniejsza ilość powietrza, itp.) to czynniki mocno ograniczające przyrosty drzew. Poza tym, ich ewentualne osłabienie oraz gorsza kondycja zdrowotna grozi zniesieniem ochrony pomnikowej i wycięciem, co w takiej sytuacji ma swoje uzasadnienie.
Dlatego aby zachować ciągłość alei, należy sadzić nowe drzewa w miejsce tych, które usunięto lub obumarły. Nie zawsze taka praktyka jest spotykana i nie zawsze chętnie przyjmowana przez ludzi.
W dawnych czasach aleje miały skutecznie chronić podróżnych przed słońcem, deszczem, wiatrem lub śniegiem, dlatego drzewa musiały rosnąć blisko drogi, po jej obu stronach. Drzewa przydrożne miały też chronić wojsko – dając cień, miały ułatwić ich przemarsz („aleje napoleońskie”).
Szpalery drzew dawały podróżnym orientację w terenie w trudnych warunkach pogodowych lub w nocy. Drzewa przydrożne miały też znaczenie praktyczne, dostarczając owoce, kasztany i żołędzie. Potężne, często wiekowe okazy, rosły na rozstajach dróg i służyły jako punkty orientacyjne (najczęściej były to dęby i lipy). W przekazach i legendach często jest mowa o rozstajnych drzewach, pod którymi odpoczywać mieli królowie i cesarze.
Najczęściej sadzonymi gatunkami drzew przy drogach były lipy, jesiony, dęby, klony, brzozy, rzadziej wiązy, graby i inne rzadkie gatunki jak jałowce czy jarzębie szwedzkie. Gatunki drzew był odpowiednio dobierane do znaczenia szlaków – właściciele ziemscy podkreślali ważność drogi prowadzącej do rezydencji, sadząc gatunki szlachetne – dęby lub kasztanowce.
Upiększeń dróg dokonywali także mieszkańcy wiosek i miasteczek, sadząc gatunki bardziej pospolite – lipy, jesiony, brzozy. Przy drogach wiejskich rosły niekiedy drzewa owocowe. Drogi prowadzące na cmentarz (jak i sam cmentarz) obsadzano brzozami, tujami czy żywotnikami.
♦ Źródło: Sadyba Mazury
