Pomnikowa lipa drobnolistna “Księżna Anna” z Klinisk Wielkich.

Na cztery kierunki świata.

Kliniska Wielkie to wieś sołecka położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie goleniowskim, w gminie Goleniów. Wieś leży ok. 13 km na południowy zachód od Goleniowa, przy drodze ekspresowej S3 i linii kolejowej nr 401. W miejscowości znajduje się siedziba Nadleśnictwa Kliniska.

Teren dookoła placówki jest starannie zadbany i przygotowany dla turystów. Jedną z atrakcji jest ścieżka spacerowo-dydaktyczna. Długość ścieżki wynosi około 3 km, a czas jej przemarszu zajmuje około 45 minut. Znajduje się na niej 11 przystanków dydaktycznych.

Na trawniku w pobliżu siedziby Nadleśnictwa w dniu 11.11.2018 r. posadzono dąb szypułkowy z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Dla tree hunterów najważniejszym miejscem jest dziedziniec siedziby Nadleśnictwa Kliniska, gdzie rośnie jedna z najgrubszych lip drobnolistnych w Polsce. Drzewo odwiedziliśmy w pierwszej połowie maja, kiedy jego koronę pokryło obfite, jaskrawo-zielone ulistnienie.

Na tablicy informacyjnej ustawionej przez pracowników Nadleśnictwa podano między innymi, że wiek drzewa wynosi 480 lat, wysokość 21 metrów, natomiast obwody poszczególnych pni wynoszą: N 290 cm, S 390 cm, W 440 cm, E 300 cm (łącznie 1420 cm).

Drzewo powołano na pomnik przyrody na mocy rozporządzenia Nr 12/2003 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody. Kolejne akty prawne regulujące status wielkiej lipy to uchwała Nr VI/38/11 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 9 marca 2011 r. zmieniająca rozporządzenie Wojewody Zachodniopomorskiego w sprawie uznania za pomnik przyrody i uchwała nr XXXVII/468/21 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 2 września 2021 r. w sprawie pomnika przyrody „Anna”.

W CRFOP podano ( Lipa_drobnolistna_Księżna_Anna_w_Kliniskach_Wielkich ), że obwód pnia lipy wynosi 840 cm przy wysokości 27 metrów. Lipa “Księżna Anna” to osobnik wielopniowy o dosyć skomplikowanej “rozwartokątnej” budowie, sprawiający problemy dendrometryczne.

Powyższe zdjęcia dobrze oddają zawiłości przy pomiarze drzewa. Poszczególne pnie rozchodzą się znacznie poniżej poziomu pierśnicy (130 cm), zatem prawidłowy pomiar (zgodny z zasadami obowiązującymi w dendrometrii), należało wykonać tuż nad gruntem.

W najwęższym miejscu, które znajduje się 0,2 m nad gruntem, obwód pnia wynosi aż 949 cm. Drzewo to zostało opisane w albumie “Drzewa Polski…”, w którym autorzy szczegółowo zaprezentowali ten piękny i niezwykły okaz dendroflory.

♦ LIPA DROBNOLISTNA “KSIĘŻNA ANNA” W ALBUMIE

DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE. ♦

“Drzewo to jest jedną z najgrubszych lip drobnolistnych rosnących na terenie Polski. Jego imię pochodzi od postaci Anny Jagiellonki (1476-1503), córki polskiego króla Kazimierza IV Jagiellończyka (władca ów miał z jedną małżonką trzynaścioro dzieci, w tym sześciu synów, z których czterech zostało królami).

W 1491 r. niespełna piętnastoletnia królewna została wydana za mąż za owdowiałego dwa lata wcześniej 37-letniego księcia pomorskiego Bogusława X. Małżeństwo to miało przyczynić się do wzmocnienia sojuszy Korony z Pomorzem. Według dziejopisów było przy tym nad wyraz udane, zaś małżonkowie darzyli się wielką miłością. Z lipą wiąże się wiele legend nawiązujących do postaci księżnej.

Według niektórych Anna właśnie w tym miejscu miała po raz pierwszy spotkać księcia Bogusława, który wyruszył naprzeciw jej orszakowi. Dla upamiętnienia tego wydarzenia posadziła osobiście małą lipkę (zgadzałoby się to mniej więcej z wiekiem drzewa). Według bardziej romantycznych podań to właśnie w cieniu konarów już istniejącej lipy książę po raz pierwszy pocałował swą przyszłą małżonkę i nadał drzewu imię “Anna”.

Kolejne opowieści mówią, że księżna odpoczywała pod lipą, podczas gdy jej małżonek odbywał łowy. Para miała również przyjmować w tym miejscu zagraniczne poselstwa, wydawać uczty itp. To właśnie te wydarzenia opisuje znajdująca się pod lipą tablica. Pomnikowa lipa rośnie na dziedzińcu siedziby Nadleśnictwa Kliniska, którego pracownicy opiekują się sędziwym drzewem.

Jej potężny pień rozgałęzia się tuż nad ziemią na cztery odnogi. Jedynym wiarygodnym pomiarem obwodu jest więc ten z wysokości 0,2 m nad ziemią, czyli w najcieńszym miejscu. Przed złamaniem pnie drzewa zabezpieczają wiązania linowe, a jeden konar dodatkowo solidna metalowa podpora. Stan zdrowotny lipy, pomijając poważnie naruszony zębem czasu pień, jest zadowalający. Jej potężna korona ma wymiary 23 x 18 m.”

♦ Pomiary obwodu pnia lipy z wybranych źródeł ♦

1) 871 cm – pomiar wykonany przez Cezarego Pacyniaka (według stanu na 1984 rok)

2) 922 cm – pomiar wykonany przez autorów albumu “Drzew Polski…” (według stanu na 2011 rok)

3) 840 cm – pomiar wykonany podczas inwentaryzacji pomników przyrody ożywionej (według stanu na 2015/2016 rok)

4) Obwody poszczególnych pni: N 290 cm, S 390 cm, W 440 cm, E 300 cm (łącznie 1420 cm) – pomiary podane przez Nadleśnictwo Kliniska (brak daty)

5) 949 cm – pomiar wykonany przez tree hunterów (Marka Łuszczyńskiego i Pawła Lenarta) 11.05.2024 r.

♦ WIEK DRZEWA ♦

Wyniki badań naukowych w przedmiocie wieku drzewa, przeprowadzone przez Cezarego Pacyniaka pozwoliły stwierdzić, że w 1984 roku lipa “Księżna Anna” liczyła sobie 445 lat. Czyli w 2024 roku drzewo ma już 485 lat.

Cezary Pacyniak określił stan zdrowotny drzewa na 3, charakteryzujący okazy, które ‘mają w 50% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę, jak również zaatakowane w znacznym stopniu przez szkodniki’. Jak widać na załączonych do wpisu zdjęciach, 40 lat później lipa radzi sobie całkiem nieźle i zachwyca żywotnością.

⇒ Na Dolnym Śląsku również mamy lipę (tym razem szerokolistną), którą nazwano “Księżną Anną” na cześć księżniczki świdnickiej (1339-1362): https://lenartpawel.pl/lipa-szerokolistna-ksiezna-anna-z-muchowa-najgrubsza-wsrod-pomnikowych-o-pojedynczym-pniu-na-dolnym-slasku.html 

Lipa drobnolistna “Księżna Anna” o czterech pniach rozwartych na cztery kierunki świata to naprawdę monumentalne i niezwykłe drzewo, urzekające swoją skomplikowaną budową, potężnymi gabarytami, sędziwym wiekiem, ciekawymi legendami i wyjątkowo gęstą siecią wiązań linowych w koronie.

P O D S U M O W A N I E

1) W Kliniskach Wielkich (woj. zachodniopomorskie, powiat goleniowski, gmina Goleniów) na dziedzińcu siedziby Nadleśnictwa Kliniska rośnie dostojna i wspaniała lipa drobnolistna “Księżna Anna”, która od 2003 roku jest chroniona prawnie jak pomnik przyrody ożywionej.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pnia na poziomie 0,2 m nad gruntem – 949 cm (pomiar własny z 11.05.2024 r.), wysokość lipy 27 metrów (według danych z CRFOP), wiek 485 lat – według stanu na 2024 rok (na podstawie badań dra C. Pacyniaka „Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r.).

3) Osobnik znajduje się w zadowalającym stanie zdrowotnym, korona lipy w sezonie wegetacyjnym pokrywa się obfitym ulistnieniem i jest spięta gęstą pajęczyną wiązań linowych, natomiast niektóre konary rośliny wzmocniono przed wyłamaniem metalowymi podporami. Pnie lipy “Księżnej Anny” rozchodzą się na cztery kierunki strony świata. To oznacza, że którykolwiek kierunek nie obierzemy, zawsze mamy szansę spotkać nietuzinkowe, wyjątkowe drzewo. ;))