Pomnikowa lipa szerokolistna “Św. Ottona” ze Szczecina-Płoni.

Płonia (Szczecin) to dawna wioska, obecnie część Szczecina, położona na Prawobrzeżu, na osiedlu administracyjnym Płonia-Śmierdnica-Jezierzyce w woj. zachodniopomorskim. Główną arterią komunikacyjną Płoni jest obecnie ul. Przyszłości, a historyczne centrum wsi znajduje się przy ul. Klonowej.

Najcenniejszym zabytkiem Płoni jest kościół z II połowy XIX w. stojący na miejscu wcześniejszej, średniowiecznej świątyni, o konstrukcji szkieletowej drewnianej z ceglanym wypełnieniem pól międzyryglowych.  Należy do dekanatu Szczecin-Dąbie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.

Teren dookoła Świątyni jest schludny i zadbany, rośnie tu kilka okazałych drzew, między innymi modrzewi europejskich i brzóz brodawkowatych. Gdy zaś przejdziemy na tył kościoła, ujrzymy potężną lipę.

Drzewo to zachwyca ponadprzeciętnymi gabarytami i bardzo gęstym ulistnieniem, które wręcz “wylewa się” z otaczającego teren ogrodzenia na ulicę. Jest to słynna lipa św. Ottona, o której można znaleźć informacje w źródłach internetowych i publikacjach książkowych.

Z tablicy informacyjnej ustawionej obok drzewa możemy dowiedzieć się, że mamy tu do czynienia z lipą szerokolistną o obwodzie pnia wynoszącym 885 cm i wysokości około 30 metrów. Jest zaliczana do najgrubszych i najbardziej znanych lip, które rosną na terenie Polski.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie podjął się zadania utrzymania i pielęgnowania wielkiej lipy w ramach “Utrzymania pomników przyrody na terenie Gminy Miasto Szczecin – etap II”.

Drzewo powołano na pomnik przyrody ożywionej na mocy uchwały nr XLIX/997/02 Rady Miasta Szczecina z dnia 25.02.2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew oraz głazów narzutowych znajdujących się na terenie miasta Szczecin ( Uchwała nr XLIX 997 02 RM Szczecina z 25.02.2002 r. ).

Na pniu drzewa przybito tablice informacyjne.

⇒ Na pierwszej, mniej czytelnej, napisano m. in.: “lipa drobnolistna “ŚW. OTTONA”, obwód pnia 970 cm; wiek ok. 750 lat; największa i najstarsza lipa w woj. szczecińskim”.

⇒ Na drugiej, nowszej i dobrze czytelnej tablicy napisano: “lipa drobnolistna, wiek. ok. 900 lat, obwód pnia ponad 910 cm”.

W uchwale powołującej drzewo na pomnik przyrody jest mowa o lipie szerokolistnej, czyli podobnie jak na głównej tablicy informacyjnej, którą ustawiono w pobliżu drzewa. Za to w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Lipa_św._Ottona ), najpierw napisano “lipa drobnolistna”, a niżej “lipa szerokolistna”… Jednym zdaniem – szeroko-drobnolistny miszmasz…

Aktualny obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 883 cm, a więc mniej niż podano na tablicach przyczepionych do pnia lipy. Zawyżenie pomiarów “tablicowych”, prawdopodobnie wynika z niezastosowania wytycznych, które obowiązują w dendrometrii. CRFOP dorzuca jeszcze jedną nieścisłość. Najpierw podano, że obwód pnia wynosi 900 cm (w wersji drobnolistnej), a następnie 393 cm (w wersji szerokolistnej)…

Zatem gdzie nie spojrzeć, tam inne dane i oznaczenie gatunku drzewa. A jak jest w rzeczywistości? Według tree hunterów, mamy tu do czynienia z lipą szerokolistną, podobnego zdania są autorzy albumu “Drzewa Polski…”

♦ LIPA SZEROKOLISTNA “ŚW. OTTONA” W ALBUMIE

DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE. ♦

“Drzewo to jest jedną z najgrubszych lip szerokolistnych w Polsce. Rośnie obok kościoła w szczecińskiej dzielnicy Płonia. Nosi imię “Lipy św. Ottona”, ponieważ – według legendy – została posadzona osobiście przez św. Ottona z Bambergu podczas wyprawy misyjnej na Pomorzu w 1124 r.

W rzeczywistości drzewo to jest jednak o wiele młodsze, przypuszczalnie wykiełkowało co najmniej 400 lat później. Inna legenda mówi, że św. Otton miał pod nim wygłaszać kazania. Ze względu na owe legendy i lokalizację drzewa jest ono szeroko znane i opisywane w literaturze tak polskiej, jak i niemieckiej (Ottolinde lub Heilige Linde).

Drzewo to odznacza się dość typowym dla okazałych, sędziwych lip kształtem pnia sugerującym, że najprawdopodobniej powstało ze zrośnięcia się ze sobą kilku mniejszych okazów. Nieregularny odziomek pokryty jest zgrubieniami.

Mimo sędziwego wieku drzewo jest w dobrym stanie zdrowotnym. Na jego pniu widnieją ślady po chirurgicznie usuwanych konarach. W 2002 r. lipa ta uzyskała status pomnika przyrody.

Opisywana lipa rośnie przy kościele pod wezwaniem Najświętszej Rodziny na ul. Klonowej niedaleko przykościelnego ogrodzenia. Co ciekawe, w bardzo wielu źródłach figuruje jako lipa drobnolistna. Warto dodać, że w Polsce rośnie jeszcze jedna “lipa św. Ottona”, którą można podziwiać w miejscowości Szadzko.”

♦ WIEK DRZEWA ♦

Autorzy albumu oszacowali wiek drzewa na 300 lat w 2011 roku, a więc według stanu na 2024 rok, można drzewu dołożyć 13 lat. Czyli obecnie lipa ma szacunkowo 313 lat (osobnik nie był badany pod kątem dendrochronologicznym przez Cezarego Pacyniaka).

Wracając jeszcze do nieścisłości dotyczących drzewa, w zacytowanym albumie podano, że obwód pnia drzewa wynosił w 2011 roku tylko 587 cm, co należy uznać za oczywistą pomyłkę.

Warto również przytoczyć informacje o tym wyjątkowym drzewie z Wikipedii: “Według legend, lipa ma mieć nawet ok. 900 lat. Jest to jednak mało prawdopodobne – wiek drzewa szacuje się obecnie na ok. 300-400 lat. Pień drzewa jest dosyć krótki, pokryty licznymi zgrubieniami i pochylony w stronę muru otaczającego teren przykościelny (dawny cmentarz). Z tego powodu nietrudno o zawyżenie pomiaru.

W 2013 roku lipa miała obwód 858 cm, mierzona zgodnie z zasadami dendrometrii, czyli w najwęższym miejscu pnia do wys. 1,3 m, odmierzonej od najwyższego miejsca gruntu przy pniu. Jest to druga co do grubości lipa szerokolistna w Polsce (według danych z Rejestru Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha).”

Kiedy oglądamy lipę z dalszej perspektywy od strony ulicy, można dostrzec, że jej korona przybiera sercowaty kształt. Przy okazji warto porównać wielkość drzewa do sylwetki stojącego przy ogrodzeniu człowieka, aby uzmysłowić sobie, jakimi ogromnymi rozmiarami dysponuje słynna lipa.

Z drugiej strony ulicy korona drzewa jest bardziej kopulasta. Pień okazu w sezonie wegetacyjnym jest całkowicie przysłonięty przez liście, można go obejrzeć i sensownie sfotografować wyłącznie z bliskiej odległości i to nie z każdej strony, bowiem od ulicy przysłania go ogrodzenie.

Lipa św. Ottona jest drzewem potężnym, tajemniczym, pięknym i niezwykłym. I tak tree hunterzy, odwiedzili kolejny bezcenny okaz dendrologiczny na krajowej mapie osobliwości dendrologicznych.

Miało to miejsce podczas drugiego majowego weekendu, w którym odwiedziliśmy również kilka innych miejsc z bardzo ciekawymi roślinami, ale o tym będzie w następnych artykułach.

P O D S U M OW A N I E

1) W szczecińskiej dzielnicy Płonia obok kościoła pod wezwaniem Najświętszej Rodziny na ul. Klonowej (niedaleko przykościelnego ogrodzenia) rośnie potężna lipa szerokolistna “św. Ottona” (błędnie opisywana w wielu źródłach jako lipa drobnolistna), chroniona od 2002 roku jako pomnik przyrody ożywionej.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 883 cm (pomiar własny z 12.05.2024 r.), wysokość lipy 30 metrów (według danych z tablicy informacyjnej), wiek 313 lat – według stanu na 2024 rok (na podstawie oszacowania przez autorów albumu “Drzewa Polski…”).

3) Drzewo znajduje się dobrym stanie zdrowotnym, korona lipy jest bardzo bogato ugałęziona i ulistniona. Na pniu mocarnego osobnika notuje się ślady po chirurgicznie usuwanych konarach, koronę miejscami wzmocniono wiązaniami linowymi. Jak większość naszych najpotężniejszych krajowych lip, drzewo to powstało prawdopodobnie ze zrośnięcia się kilku mniejszych, pojedynczych osobników (trudno oszacować ilu). To szerokolistna tajemnica zacnej “Lipy św. Ottona” i niech tak pozostanie.