Pomnikowe drzewa w Bystrzycy Dolnej.

♦ BYSTRZYCA DOLNA ♦

Bystrzyca Dolna to wieś położona w woj. dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Świdnica. Nazwa miejscowości wywodzi się od bystrego, szybkiego nurtu rzeki Bystrzycy, nad którą leży wieś. Położenie u boku Świdnicy powodowało, że podczas wszystkich wojen, wojska niszczyły miejscowość.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków Bystrzycy Dolnej wpisane są:

• zespół pałacowo-parkowy:

  • pałac, rezydencja powstała najpewniej w XVI w. jako zamek wodny, rozebrany w 1830 r. Dzisiejszy neorenesansowy charakter pochodzi z lat 1886-1887 – XIX w. i jest efektem rozbudowy leśniczówki. Założenie powstało na rzucie prostokąta, jest dwukondygnacjowe, kryte dachem mansardowym z lukarnami. Dobudowane skrzydło, gdzie mieści się rozległy taras pochodzi najpewniej z początku XX w. Pałac pełni funkcje budynku mieszkalnego.

  • park ze stawem oraz około 200-letnimi dębami; do parku prowadzi wybudowana w 1870 roku monumentalna brama, z drugiej połowy XIX w.

    • cmentarz kościelny, na terenie parku;

    • aleja, na cmentarzu kościelnym, z pierwszej połowy XIX w.;

    • aleja topolowa, przy drodze wzdłuż zabudowań folwarcznych, z pierwszej połowy XIX w.;

    • aleja dębowa jednorzędowa, przy głównej drodze wiejskiej, z początku XIX w.

Inne zabytki to:

• stary kamienny mur, zachował się od strony północno-wschodniej pałacu;

• kościół pw. św. Józefa; pochodzący z końca XIX wieku, ale nie posiada on istotnej wartości historycznej.

Podobnie jak to miało miejsce w opisanych niedawno Sulisławicach ( http://server962300.nazwa.pl/pomnikowe-drzewa-w-sulislawicach.html ), Bystrzyca Dolna na mocy uchwały nr XLVIII/488/2021 Rady Gminy Świdnica z dnia 28 października 2021 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody, wzbogaciła się o nowe pomniki przyrody ożywionej, które zostaną zaprezentowane w tym artykule.

(1) CISY POSPOLITE

Pierwszy pomnik przyrody to grupa dwóch cisów pospolitych, które przybrały krzewiasty wygląd. Według uchwały, obwód pnia pierwszego osobnika na wysokości 5 cm wynosi 400 cm. Obwody poszczególnych pni na wysokości 130 cm wynoszą: 80 cm, 85 cm, 80 cm, 72 cm, 73 cm, 45 cm, 60 cm, 90 cm. W przeszłości dokonano amputacji 3 przewodników.

Natomiast obwód pnia drugiego drzewa na wysokości 5 cm wynosi 275 cm. Obwody poszczególnych przewodników na wysokości 130 cm wynoszą: 80 cm, 82 cm, 90 cm, 74 cm. W przeszłości również dokonano amputacji 3 przewodników.

Wysokość okazów wynosi odpowiednio 10 i 6 metrów. Drzewa znajdują się w dobrym stanie technicznym i zdrowotnym.

Należy dodać, że cztery z sześciu powołanych przedmiotową uchwałą pomników przyrody, odnajdziemy w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu.

(2) WIĄZ SZYPUŁKOWY

Cennym okazem jest wiąz szypułkowy, który odznacza się dużymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Drzewo posiada charakterystyczne dla tego gatunku, silnie rozwinięte nabiegi korzeniowe osiągające długość 1,1 m od odziomka.

Pień wiązu jest prosty, a jego obwód pierśnicowy wynosi 320 cm, wysokość 30 metrów. W nasadzie korony U- kształtne rozwidlenie przewodników. Korona silnie rozbudowana, pełna, długa, zaokrąglona w części wierzchołkowej. Witalność okazu jest dobra.

Jak podano w karcie ewidencyjnej pomnika przyrody: “Na uwagę zasługuje dominująca w zadrzewieniu wysokość drzewa. Obwód drzewa na wysokości 1,3 m pow. 225 cm kwalifikuje drzewo do objęcia ochroną”.

(3) JESION WYNIOSŁY

Następny pomnik przyrody reprezentuje jesion wyniosły o obwodzie pierśnicowym pnia 490 cm i wysokości 18 metrów. Pień drzewa jest lekko butelkowaty i wyróżnia się silnie rozwiniętymi nabiegami korzeniowymi.

W nasadzie korony widoczne U- kształtne rozwidlenie przewodników. Jeden z przewodników samoistnie wyłamany. Rana dobrze kalusująca, głębokość ubytku wynosi 15 cm. Witalność drzewa jest dobra.

Podobnie jak wyżej opisany pomnikowy wiąz szypułkowy, drzewo to odznacza się dużymi wartościami przyrodniczymi i krajobrazowymi.

Można tylko spierać się, które drzewo wykształciło bardziej efektowne napływy korzeniowe – wiąz czy jesion?

(4) GRAB POSPOLITY

Równie ciekawie wyglądającym pomnikiem przyrody jest grab pospolity o obwodzie pierśnicowym pnia 215 cm i wysokości 15 metrów. Drzewo rośnie w dolnym piętrze zadrzewienia, pod okapem drzew z I piętra. Pień grabu jest nieznacznie przechylony w stronę pasa drogowego.

Ma on budowę dwuprzewodnikową, falistą wskutek podłużnych wgłębień biegnących od nasady ku wierzchołkowi. Korona silnie rozbudowana, pełna, parasolowata, z gałęziami wzniesionymi ku górze.

Na przypałacowym terenie rośnie jeszcze jedno pomnikowe drzewo, które zostało objęte ochroną wiele lat wcześniej, na podstawie innego aktu prawnego.

(5) LIPA DROBNOLISTNA

To lipa drobnolistna, która otrzymała pomnikowy status na mocy rozporządzenia nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Według danych zawartych w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Lipa_drobnolistna_w_Bystrzycy_Dolnej ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 518 cm, a jego wysokość 26 metrów.

Pień lipy jest masywy, gruby, zwężający się na wysokości pierśnicy i szybko rozszerzający się ku górze, gdzie zaczynają się poszczególne przewodniki drzewa.

Budowa osobnika jest trzy-przewodnikowa, z czego tylko środkowy nie uległ wyłamaniu. Drzewo odnajdziemy we wschodnim narożniku przypałacowego parku, przy murowanym ogrodzeniu. 

Obecna korona pomnikowej lipy w dużej części powstała na bazie pędów wtórnych. Stan zdrowotny i techniczny drzewa jest zadowalający.

(6) DĄB SZYPUŁKOWY 580 CM

Jeżeli chodzi o dwa ostatnie pomniki przyrody powołane na mocy uchwały z 2021 roku, to aby je obejrzeć, należy udać się w okolice północnej części działki nr 283/8 AM1. Po lewej stronie drogi gruntowej prowadzącej na cmentarz, spotkamy pierwszy pomnik przyrody.

Rośnie tam okazały dąb szypułkowy o mocno uszkodzonym pniu, którego obwód pnia na poziomie 5 cm nad gruntem wynosi 580 cm, a wysokość 22 metry.

W karcie ewidencyjnej drzewo nazwane jest weteranem. Na wysokości 0,8 m od podstawy do 2,5 m notuje się ubytek wgłębny otwarty z wypróchnieniem. W przeszłości wypalony ogniem. Po przeciwnej stronie, na wysokości 4,0 m widoczna zakalusowana rana po wyłamanym konarze. 

W koronie U- kształtne, rozwidlenia konarów. Widoczne tylce po samoistnie wyłamanych konarach jak też zabliźnione rany poamputacyjne. Korona rozłożysta, nieregularna. Drzewo pomimo dużej rany wykazuje pełne, typowe dla gatunku ulistnienie.

Niestety, podczas oględzin okazu przez tree hunterów, teren wokół drzewa był mocno zaśmiecony, co świadczy o dużym braku kultury i wychowania tych, którzy wyrzucili te śmieci.

Drzewo przedstawia duże walory przyrodnicze, krajobrazowe i jest cenne pod względem zachowania bioróżnorodności.

Ze wszystkich pomników przyrody Bystrzycy Dolnej, które aktualnie figurują w rejestrach, opisywany dąb jest najgrubszym okazem.

W okresie zimowym można szczegółowo podziwiać jego symetryczną, rozłożystą koronę, która jest w znacznie lepszym stanie niż pień dębu.

Gdy będziemy iść dalej wskazaną wyżej drogą, to dojdziemy do drugiego pomnikowego dębu, który rośnie w bliskiej odległości od pierwszego okazu.

(7) DĄB SZYPUŁKOWY 564 CM

Drzewo to z daleka zachwyca swoją monumentalną, okazałą sylwetką i obfitym ugałęzieniem oraz rozłożystą koroną.

Obwód pnia dębu na poziomie 5 cm nad gruntem wynosi 564 cm, wysokość 25 metrów.

Pień na wysokości 0,30 m od podstawy do 2,10 m posiada częściowo zakalusowane uszkodzenie pobocznicy pnia, widoczne są również otwory wylotowe owadów. Na wysokości uszkodzenia notuje się wypróchnienie wewnętrzne. 

W koronie U- kształtne, symetryczne rozwidlenia konarów. Widoczne tylce po samoistnie wyłamanych konarach jak też zabliźnione rany poamputacyjne. Korona rozłożysta, regularna.

Stan techniczny drzewa jest dużo lepszy w porównaniu do pierwszego pomnikowego okazu. Na uwagę zasługuję piękny pokrój drzewa i mocarna, “falująca” oraz obszerna korona.

Ostatni pomnikowy dąb wyczerpuje listę pomników przyrody Bystrzycy Dolnej, chociaż na wykazach figuruje jeszcze jedna lipa drobnolistna, której jednak nie udało się odnaleźć w terenie. Artykuł o pomnikowych drzewach w tej miejscowości napisał również Marek na swoim blogu, dlatego zapraszam do lektury: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=17062

P O D S U M O W A N I E

♦ W Bystrzycy Dolnej (woj. dolnośląskie, powiat świdnicki, gmina Świdnica), na mocy uchwały nr XLVIII/488/2021 Rady Gminy Świdnica z dnia 28 października 2021 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody, ochroną objęto 7 drzew. Większość z nich odnajdziemy na terenie pałacu.

1) Pierwszy pomnik przyrody to grupa dwóch cisów pospolitych, które przybrały krzewiasty wygląd.

2) Drzewem, który odznacza się dużymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi jest wiąz szypułkowy o obwodzie pierśnicowym pnia 320 cm i wysokości 30 metrów. Osobnik posiada charakterystyczne dla tego gatunku, silnie rozwinięte nabiegi korzeniowe.

3) Następny pomnik przyrody ożywionej reprezentuje jesion wyniosły o obwodzie pierśnicowym pnia 490 cm i wysokości 18 metrów. Pień drzewa jest lekko butelkowatego kształtu i podobnie jak wiąz, wyróżnia się silnie rozwiniętymi nabiegami korzeniowymi.

4) Równie ciekawie wyglądającym i cennym pomnikiem przyrody jest grab pospolity o obwodzie pierśnicowym pnia 215 cm i wysokości 15 metrów.

5) Pomnikiem przyrody powołanym wcześniej, bo już w 2008 r. jest lipa drobnolistna, której obwód pierśnicowy pnia wynosi 518 cm, a wysokość 26 metrów. Korona okazu zbudowana jest głównie na bazie pędów wtórnych z powodu wyłamania się dwóch z trzech przewodników.

6) Ostatnie dwa pomnikowe drzewa reprezentują dęby szypułkowe, które rosną po lewej stronie drogi gruntowej prowadzącej na cmentarz (działka nr 283/8 AM1). Pierwszy dąb posiada mocno uszkodzony pień, którego obwód na poziomie 5 cm nad gruntem wynosi 580 cm, a wysokość 22 metry.

7) Drugi dąb o pięknej sylwetce rośnie nieco dalej przy tej samej drodze i posiada pień, którego obwód na poziomie 5 cm nad gruntem wynosi 564 cm, a wysokość 25 metrów. Wszystkie parametry drzew są aktualne według przytoczonych aktów prawnych z 2008 i 2021 r., natomiast zdjęcia pomników przyrody zostały wykonane 12.03.2022 r.

W następnym artykule opiszę przepiękny soliterowy dąb szypułkowy rosnący na wzgórzu w Modliszowie.