Pomnikowe drzewa w Chełmcu.

Ponad 2. tygodnie temu opisałem park w Chełmcu z pomnikowymi platanami klonolistnymi ( http://server962300.nazwa.pl/park-w-chelmcu-z-pomnikowymi-platanami-klonolistnymi.html ). Dzisiaj przyjrzę się pozostałym pomnikowym drzewom, które można spotkać podczas wędrówki po Chełmcu i okolicach. Najciekawszy obszar pod względem przyrodniczym i leśnym Chełmca rozciąga się na całej jego zachodniej powierzchni, w której znajdują się m. in. przysiółki miejscowości.

Jeżeli chodzi o osobliwości dendrologiczne, to nie tylko pomnikowe drzewa są tu warte bliższemu przyjrzeniu się. Do tego wiele okazów jest malowniczo przyozdobionych mchami, które nawet w czasie sezonu jesienno-zimowego, dodają im zielonego wymiaru i piękna.

Absolutnym numerem jeden z puli drzew niebędących oficjalnymi pomnikami przyrody jest lipa drobnolistna, której fascynujący wygląd i świat opisałem w tym artykule: http://server962300.nazwa.pl/historia-lasu-w-jednej-lipie.html

(1) ALEJA LIPOWA

Przegląd pomnikowych drzew rozpoczynam od alei lipowej. Nie wszystkie drzewa zdołaliśmy odwiedzić z Markiem Łuszczyńskim (pomniki-przyrody.pl), podczas noworocznej wyprawy na początku 2022 roku, ale dzięki Jego uprzejmości mam komplet materiału do artykułu. Zdjęcia alei lipowej i trzeciego w kolejności buka pospolitego są wykonane przez Marka, który kilka lat temu odwiedził te tereny.

Według informacji zawartych w CRFOP ( Aleja_lipowa_w_Chełmcu ), ochroną w alei objęto 64 drzewa z gatunku lipa drobnolistna. Drzewa rosną wzdłuż leśnej drogi ok. 500 m na południe od drogi prowadzącej z Chełmca do Raczyc.

Drzewa objęto ochroną pomnikową ponad 30. lat temu na mocy Zarządzenia nr 28/90 Wojewody Legnickiego z dnia 6 kwietnia 1990 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Według informacji zawartych w rejestrze wojewódzkim (RDOŚ), obwody pierśnicowe pomnikowych lip wahają się w przedziale od 170 do 340 cm, a ich wysokość od 18 do 30 metrów. Również szacunkowy wiek drzew jest mocno zróżnicowany i wynosi od 80 do 180 lat. Różnice te, wynikają prawdopodobnie wskutek uzupełniania alei o nowe drzewa w różnych latach, np. z powodu uschnięcia lub wywrócenia się któregoś z nich.

(2) DĄB SZYPUŁKOWY 487 CM

Następnie udaję się do pomnikowego dębu szypułkowego, który rośnie przy drodze prowadzącej z Chełmca do Raczyc, około 800 m za leśniczówką. Drzewo objęto ochroną pomnikową już w 1978 roku, zatem w 2023 roku obchodzi 45-cio lecie ochrony. Życzę mu zdrowia i wszystkiego pomnikowego! ;))

Według informacji zawartej w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Chełmcu ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 487 cm, wysokość okazu 21 metrów, szacunkowy wiek 250 lat.

Budowa i sylwetka drzewa wskazują, że pomnikowy dąb rósł w młodości na otwartej przestrzeni jako soliter, stąd wykształcił krótki pień i szeroką, regularną oraz nisko osadzoną koronę.

Z biegiem czasu i postępującymi naturalnymi procesami, drzewo utraciło część konarów/gałęzi, mchy oblepiły dąb w rozmaitych miejscach, a sam okaz stał się elitarną wizytówka dendrologicznej starszyzny na tym terenie.

Jego stan techniczny i kondycja zdrowotna są zadowalające, chociaż drzewu nie brakuje widocznych i dość licznych oznak przemijania życia. Warto też dodać, że opisywane drzewo rośnie w nieco bardziej surowych warunkach, w porównaniu do dębów, które rozpościerają swoje potężne konary na cieplejszych i bardziej przyjaznych im nizinach.

(3) BUK POSPOLITY 430 CM

Gdy jesteśmy przy pomnikowym dębie to warto pomaszerować około 1300 m na zachód od łuku drogi prowadzącej z Chełmca do Raczyc, gdyż tam spotkamy następne pomnikowe drzewo, którym jest buk pospolity, który powołano na pomnik przyrody Zarządzeniem nr 28/90 Wojewody Legnickiego z dnia 6 kwietnia 1990 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Według informacji zawartych w CRFOP ( Buk_pospolity_w_Chełmcu ), drzewo charakteryzują wyschnięte i połamane gałęzie, uszkodzony pień oraz liczne stanowiska hub. Nic nie wspomniano o jego parametrach, dlatego posiłkowałem się danymi z rejestru GDOŚ. I tak obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 430 cm, wysokość 30 metrów. Należy mieć na uwadze, że dane te mogą być mocno nieaktualne.

Samo drzewo znajduje się w złym stanie zdrowotnym i technicznym, pokryty bardzo licznymi hubami pień i coraz liczniej odpadające konary/gałęzie z korony buka, świadczą o zaawansowanym procesie rozkładu drewna i systematycznym obumieraniu pomnika przyrody, który jednak wciąż fascynuje ze względu na baśniowy wygląd.

(4) CIS POSPOLITY 154 CM

Następny punkt na mapie pomnikowych drzew Chełmca to okolice „Chaty pod Lipą” – schronu turystycznego administrowanego przez PTTK Jawor. Na jego tyłach rośnie pomnikowy cis pospolity.

Cis ten odznacza się regularną sylwetką i gęstą, obficie ulistnioną koroną (igły to z botanicznego punktu widzenia też liście). I jak to przy cisach bywa, pod drzewem “skrywa się” głęboki cień, natomiast igły posiadają głębokie, ciemno-zielone ubarwienie. Wszystko to składa się na mroczny wizerunek drzewa.

Według informacji z CRFOP ( Cis_pospolity_w_Chełmcu ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 154 cm, wysokość okazu 10 metrów. Na pomnik przyrody powołany Decyzją Nr 3/78 z 15 grudnia 1978 r.

Kondycja zdrowotna drzewa jest dobra, podobnie można określić stan techniczny pnia i korony. Cis ten, z uwagi na sąsiedztwo “Chaty pod Lipą” ( pomimo, że Chata ta znajduje się pod cisem ;)) ), ma nieco ograniczoną swobodę przestrzeni.

Poza tym, pomnikowy cis pospolity, pomimo stosunkowo niewielkich gabarytów, oferuje dużo cienia i na pewno można to docenić podczas gorących lub upalnych dni.

(5) PIERWSZA LIPA DROBNOLISTNA 599 CM

Następne pomnikowe drzewa to królestwo lip drobnolistnych, w pobliżu których leśnicy ustawili tablicę informacyjną na temat gospodarki leśnej, natomiast ani jednego zdania nie poświęcili pomnikowym lipom, które nawet nie zostały oznaczone stosownymi tabliczkami. Jak widać, priorytetem jest gospodarka leśna.

Pierwsza pomnikowa lipa rośnie przy drodze, ok. 150 m powyżej chaty “Pod Lipą” i jest bardzo charakterystycznym drzewem, bowiem utraciła część wierzchołkową, zatem koronę wtórną odbudowuje na bazie pędów odroślowych.

Do tego jej pień jest pokryty licznymi guzami i guzkami, a wokół niego leży spora ilość martwych, wyłamanych konarów i gałęzi. Pierwsze dwie lipy chronione są wspólnie jako grupa drzew ( Grupa_2_lip_drobnolistnych_w_Chełmcu ).

Opisywane drzewo jest najgrubszym pomnikowym osobnikiem i dlatego zostało dokładnie zmierzone przez tree hunterów, którzy wykonali pomiar zgodnie z zasadami obowiązującymi w dendrometrii.

Aktualnie obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 599 cm, wysokość około 15. metrów. W CRFOP wskazano, że obwód pnia lipy wynosi 679 cm, co kompletnie nie zgadza się ze stanem faktycznym.

Na wysokości około 4. metrów nad gruntem do pnia drzewa przyczepiono budkę lęgową dla ptaków. Jak to bywa przy takich malowniczych starych drzewach, warto je dokładnie obejrzeć z każdej strony.

Fikuśne i powykrzywiane fragmenty sylwetki drzewa, często przypominają leśne stworki rodem z fantastycznych powieści i baśni.

Nie inaczej jest z lipą pokrytą guzkami i guzami. Tutaj widzimy fragment… No właśnie czego, kogo? Każdy niechaj sam dopowie i podda się swojej wyobraźni oraz fantazji. Jedno jest pewne, coś widać i to coś jest bardzo wyraźne. ;))

Pomimo utraty części wierzchołkowej, drzewo wszystkimi siłami odbudowuje koronę, wypuszczając bardzo liczne pędy odroślowe. Zresztą to jest cecha charakterystyczna dla walecznych lip.

To właśnie w jej pobliżu rośnie opisana i wspomniana przeze mnie lipa “Historia Lasu”. Oba drzewa wyglądają nad wyraz osobliwie, czyli wyjątkowo.

Od pierwszej lipy wystarczy podejść około 30. metrów na północ i możemy podziwiać drugą pomnikową lipę drobnolistną.

(6) DRUGA LIPA DROBNOLISTNA 385 CM

Także drugie drzewo tego gatunku ma wiele do zaoferowania, chociaż jego gabaryty są dużo mniejsze w porównaniu do pierwszej lipy.

Dla formalności dodam, że oba drzewa powołano na pomniki przyrody na podstawie Zarządzenia nr 28/90 Wojewody Legnickiego z dnia 6 kwietnia 1990 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

W CRFOP nie podano parametrów drugiej lipy, dlatego posiłkowałem się danymi z rejestru wojewódzkiego (RDOŚ), według którego obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 385 cm, a wysokość 22 metry.

Także i na tym drzewie zamontowano budkę dla ptaków. Kondycja zdrowotna lipy i jej stan techniczny są zadowalające, charakterystyczną cechą drzewa jest kilka konarów, które wyrastają z pnia niemal poziomo do gruntu.

(7) TRZECIA LIPA DROBNOLISTNA 445 CM

Równie ciekawa jest ostatnia pomnikowa lipa drobnolistna, która rośnie za Raczycami, ok. 100 m na północ od chaty “Pod Lipą” w pasie drzew ciągnących się na wschód.

Drzewo wyrosło na pochyłości terenu i dla utrzymania prawidłowej statyki, wykształciło masywniejsze napływy korzeniowe od strony tej pochyłości.

W blasku noworocznego Słońca prezentują się dosyć tajemniczo. Z lewej stony pnia wystają jeszcze masywniejsze napływy, w dużej części pokryte mchami. 

Na powyższym zdjęciu widać, na jaką trudność możemy trafić w przypadku pomiaru obwodu pnia drzewa, rosnącego na większej pochyłości terenu. Obejście pnia dookoła i utrzymanie taśmy na tym samym poziomie to spore wyzwanie.

Aktualny obwód pierśnicowy pnia pomnikowej lipy wynosi 445 cm, wysokość okazu 26 metrów. W CRFOP ( Lipa_drobnolistna_w_Chełmcu ), zawyżono obwód pnia drzewa, podając 509 cm. Zapewne pomiar był wykonany w innym miejscu.

Ze wszystkich trzech pomnikowych lip, ta lipa odznacza się najlepszą kondycją zdrowotną i stanem technicznym.

Drzewo posiada zdrowy, masywny, walcowaty pień i dość szeroką, solidnie ugałęzioną koronę. Odnajdziemy w niej nieliczne ubytki, takie jak wyłamania niektórych konarów/gałęzi.

Trzecia pomnikowa lipa kończy przegląd pomnikowych drzew Chełmca, o których już w 2020 roku można było przeczytać artykuł na blogu Marka, do lektury którego zachęcam i zapraszam: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=15099 

P O D S U M O W A N I E

♦ W Chełmcu (woj. dolnośląskie, powiat jaworski, gmina Męcinka), poza pomnikowymi platanami klonolistnymi, które rosną w parku, możemy podziwiać wiele innych osobliwości dendrologicznych, objętych ochroną pomnikową.

1) Jedynym pomnikiem przyrody w formie alei drzew jest aleja lipowa, w skład której wchodzi 64 lip drobnolistnych. Drzewa rosną wzdłuż leśnej drogi ok. 500 m na południe od drogi prowadzącej z Chełmca do Raczyc. Według danych z rejestru RDOŚ, obwody pierśnicowe pomnikowych lip wahają się w przedziale od 170 do 340 cm, a ich wysokość od 18 do 30 metrów. Szacunkowy wiek drzew jest mocno zróżnicowany i wynosi od 80 do 180 lat.

2) Przy drodze prowadzącej z Chełmca do Raczyc, około 800 m za leśniczówką możemy podziwiać oblepiony malowniczymi mchami pomnikowy dąb szypułkowy, którego obwód pierśnicowy pnia wynosi 487 cm, wysokość 21 metrów (dane z CRFOP), a szacunkowy wiek 250 lat.

3) Gdy od dębu przejdziemy około 1300 m na zachód od łuku drogi prowadzącej z Chełmca do Raczyc to dojdziemy do trzeciego pomnikowego drzewa, które reprezentuje buk pospolity. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 430 cm, wysokość 30 metrów (dane z rejestru GDOŚ). Drzewo znajduje się w bardzo złym stanie zdrowotnym, jego pień jest licznie oblepiony owocnikami hubiaków.

4) Na tyłach „Chaty pod Lipą” (schronu turystycznego administrowanego przez PTTK Jawor) rośnie pomnikowy cis pospolity.

♦ Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 154 cm, wysokość okazu 10 metrów (dane z CRFOP). Stan zdrowotny drzewa jest bardzo dobry.

5) Następne dwa pomnikowe drzewa są chronione jako grupa drzew i reprezentują lipy drobnolistne. Obwód pierśnicowy pierwszej lipy wynosi 599 cm (pomiar własny 02.01.2022 r.), wysokość około 15. metrów. Drzewo utraciło część wierzchołkową, ale jego wygląd jest baśniowy i pobudzający wyobraźnię.

6) Druga pomnikowa lipa rośnie ok. 30 m na północ od pierwszej. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 385 cm, a wysokość 22 metry (dane z rejestru RDOŚ).

7) Listę pomnikowych drzew Chełmca zamyka trzecia lipa drobnolistna, która rośnie za Raczycami, ok. 100 m na północ od chaty “Pod Lipą” w pasie drzew ciągnących się na wschód. Obwód pierśnicowy pnia pomnikowej lipy wynosi 445 cm (pomiar własny z 02.01.2022 r.), wysokość okazu 26 metrów (według CRFOP).