Pomnikowe drzewa w Oławie.
Oława to miasto położone na terenie woj. dolnośląskiego, w aglomeracji wrocławskiej, siedziba powiatu oławskiego oraz gminy wiejskiej Oława. Przez Oławę przepływają dwie rzeki: Odra i Oława, potocznie zwana Oławką. Miasto zlokalizowane jest 27 km na południowy wschód od Wrocławia. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. Oława liczyła 33 153 mieszkańców, co plasuje ją pod tym względem na 133. miejscu w kraju.
W Oławie mieszkałem przez 12 lat. To były początki mojej fascynacji pomnikowymi drzewami i szeroko rozumianym sędziwym drzewostanem oraz dendrometrią. Bardzo często odwiedzałem Park Miejski, w którym udało mi się oznaczyć ponad 80% roślin, rosnących na jego terenie. Najbardziej skupiałem się na ciekawych drzewach, których w oławskim parku nie brakuje. Park przecina rzeka Oława. Na tym odcinku prezentuje się bardzo malowniczo.
⇒ Park Miejski w Oławie opisałem w trzech artykułach:
1) Park Miejski w Oławie. Część pierwsza “miasteczkowa”.
2) Park Miejski w Oławie. Część druga „kolejowa”.
3) Park Miejski w Oławie. Część trzecia „dżunglowa”.
⇒ Napisałem również 6 artkułów o wybranych okazach dębów szypułkowych, rosnących poza terenem parku:
1) Oławskie dęby – wybrane okazy. (1) Dąb szypułkowy na wale.
2) Oławskie dęby – wybrane okazy. (2) Dąb szypułkowy “Sędzia”.
3) Oławskie dęby – wybrane okazy. (3) Dąb szypułkowy przy deptaku.
4) Oławskie dęby – wybrane okazy. (4) Dąb szypułkowy przy ul. Lipowej.
5) Oławskie dęby – wybrane okazy. (5) Dąb szypułkowy przy ul. Słowiczej.
6) Oławskie dęby – wybrane okazy. (6) Dęby szypułkowe na skwerze Św. Jana Pawła II i zdanie końcowe.
Wybrane fragmenty parku, głęboko zakorzeniły się w mojej pamięci z uwagi na wyjątkowo piękne i harmonijne połączenie drzew, traw oraz pnączy. Do kompletu dochodzi subtelne światło przed zachodem Słońca, mieniące się złocistym połyskiem wśród bujnej zieleni.
♦ Dęby szypułkowe w Parku Miejskim ♦
Przez wiele lat Oława posiadała tylko 4 pomnikowe drzewa. Na mocy uchwały z 2015 roku ( Uchwała Nr XII10115 RM w Oławie z 29.10.2015r. ), zdjęto ochronę z 2. dębów. Wśród tych, które nadal są chronione, osobnika dorodniejszego i bardziej żywotnego, szczegółowo opisałem w jednym z artkułów, przedstawiających sylwetki wybranych 13-stu drzew z parku.
♦ Link: Moje TOP 13 okazów dendroflory parku w Oławie. (9) Dąb szypułkowy przy Termach Jakuba.
Oprócz tego na nadodrzańskim wale w pobliżu rezerwatu “Zwierzyniec”, odnalazłem przepiękny i rozłożysty okaz dębu szypułkowego z przybitą na pniu tabliczką, który nie figuruje w rejestrach pomników przyrody Oławy, natomiast kilkadziesiąt metrów wcześniej, masywną i dorodną topolę białą. Oba drzewa opisałem w odrębnym wpisie (link poniżej).
♦ Link: Oławskie giganty dendrologiczne zmierzone.
Warto przy okazji wspomnieć, że tereny przylegające do Oławy, zwłaszcza w pobliżu rzeki Odry są bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia i nie brakuje na nich wielu pięknych, dorodnych i ciekawych drzew. Z pomnikowej pary dębów, które rosną na terenie parku ( Dęby_szypułkowe_w_parku ), drugi osobnik odznacza się bardzo złym stanem zdrowia i równie kiepskim stanem technicznym.
Drzewo straciło około 90% korony, na pniu notuje się rozległy ubytek tkanki drzewnej, wewnętrzną zgniliznę i postępującą degenerację wytrzymałości mechanicznej rośliny.
Zdjęcia prezentowane w tym wpisie pokazują stan drzew z lat 2017-2018. Obecnie ich kondycja może być dużo gorsza. W pobliżu znajdują się jeszcze dwa okazałe dęby (z których zdjęto ochronę), w równie opłakanym stanie. Przyśpieszony proces zamierania drzew powodują m.in. chronione koziorogi dębosze, które wiercą ich pnie od środka.
♦ Zespół czterech dębów szypułkowych przy ulicy Nadbrzeżnej ♦
W 2019 roku miasto wzbogaciło się o nowe pomniki przyrody ożywionej. Podstawą ich powołania jest uchwała NR XIII/90/19 Rady Miejskiej w Oławie z dnia 26 września 2019 r. w sprawie pomnika przyrody – grupy dębów szypułkowych ( Uchwała nr XIII9019 RM w Oławie z 26.09.2019r. ).
Jak podano w uchwale – ustanowienie pomnika przyrody ma na celu ochronę drzew o szczególnej wartości przyrodniczej i historycznej, ochronę siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. W roślinach stwierdzono występowanie gatunków chronionych, takich jak: pachnica dębowa, kwietnica okazała i kozioróg dębosz.
Obwody pni drzew (dane z uchwały) wynoszą 598 cm, 518 cm, 395 cm oraz 209 cm i 240 cm. W przypadku ostatniego drzewa, który jest osobnikiem dwupniowym, podano obwody obu pni. Informację o drzewach znajdziemy również w CRFOP: Zespół_czterech_dębów_szypułkowych.
Z powołanego zespołu najdorodniejsze są dwa okazy, które rosną poniżej wału przeciwpowodziowego Odry, naprzeciw budynków mieszkalnych. Oba drzewa to okazy soliterowe o stosunkowo krótkich pniach i szerokich koronach.
Jednak ich kondycja zdrowotna i stan techniczny jest zróżnicowany. Na fotografiach zrobionych pod koniec października 2021 roku, widać dużą różnicę w ulistnieniu koron obu drzew.
⇒ 1 ⇐
Pierwszy i jednocześnie najgrubszy dąb, odznacza się regularną i rozłożystą koroną. Niestety dość dużo konarów i gałęzi jest martwa, a przyczyną tego stanu są wydarzenia, które rozegrały się przy pniu drzewa.
Widać na nim poważne ślady po pożarze, który w dużym stopniu wpłynął na kondycję rośliny w następnych latach. Nie posiadam informacji, w którym roku drzewo zmagało się z tym żywiołem.
Wnętrze pnia drzewa jest w dużej części wypróchniałe i przypalone. Ślady po pożarze sugerują, że mogło to być celowe podpalenie. Dodatkowo roślina jest osłabiona przez działalność kozioroga dębosza.
Obwód pnia dębu na poziomie pierśnicy w październiku 2021 roku wynosił 570 cm, a więc o 28 cm mniej od obwodu podanego na dzień powołania pomnika przyrody w 2019 roku. W związku z tym można przypuszczać, że pożar miał miejsce stosunkowo niedawno (lata 2020-2021) i jedną z jego konsekwencji jest uszczuplenie obwodu pnia.
W rejestrach i uchwale nie podano wysokości oraz wieku drzew. Pień posiada charakterystyczne otwory, wskazujące na obecność i działalność kozioroga dębosza.
Drzewa zostały oznaczone stosownymi tabliczkami. Opisywany dąb mocno ucierpiał wskutek pożaru. Niektóre konary uschły i opadły na grunt, inne wykazują słabszą żywotność i odznaczają się stosunkowo skąpym ulistnieniem.
Jeden z grubszych konarów uległa naturalnemu rozkładowi w cieniu drzewa. Pożar najmocniej uszkodził dolne fragmenty korony, zwłaszcza od strony południowej, gdzie wznosił się jęzor ognia.
Pożar był bolesnym doświadczeniem dla dębu. Obecnie można obserwować mechanizmy jakie stosuje/uaktywnia drzewo, aby przystosować się do nowej dla niego rzeczywistości.
⇒ 2 ⇐
W dużo lepszej kondycji zdrowotnej znajduje się drugi pomnikowy osobnik, który rośnie w bardzo bliskim sąsiedztwie pierwszego dębu. Jest to również klasyczny soliter. Wyrósł na otwartej przestrzeni i wykształcił krótki pień z szeroką, regularną i nisko osadzoną koroną.
Pień wygląda zdrowo, nie posiada widocznych dziupli i poważnych ubytków, a na wysokości 5-6 metrów rozchodzi się na kilka masywnych przewodników, które podtrzymują okazałą koronę pięknego dębu.
Według pomiaru tree hunterów z października 2021 r., obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 515 cm (o 3 cm mniej w stosunku do wyniku podanego w uchwale).
Również w tym drzewie stwierdzono siedlisko chronionych chrząszczy: pachnicy dębowej i kwietnicy okazałej.
Korona oglądana od dołu cieszy oko i łapie za duszę. Potęga dębu pierwszej klasy. Do tego mnóstwo kojącego cienia oraz poskręcane kształty konarów i gałęzi.
Dąb numer dwa jest najpiękniejszym osobnikiem z pomnikowego zespołu.
⇒ 3 ⇐
Trzeci dąb rośnie przy drodze na stromej skarpie. Drzewo wyróżnia się gęstą koroną, której dolne partie kończą się blisko ziemi.
Pień charakteryzuje pochyłość, a jego obwód na poziomie pierśnicy, według danych z uchwały, wynosi 395 cm. Z dalszej odległości drzewo wygląda na okaz zdrowia.
Gdy postanowimy zejść ze skarpy i obejrzeć pień od dołu, wówczas ujrzymy znaczny pionowy ubytek tkanki drzewnej (być może na skutek uderzenia pioruna) i ślady działalności kozioroga dębosza.
Z dalszej perspektywy dobrze widać łukowate wygięcie pnia drzewa.
Drzewo to jak na dąb szypułkowy jest dość wątłe. Po części wynika to z młodego wieku rośliny, która nie zdołała w pełni nabrać dębowej okazałości i atletyczności.
Do obejrzenia pozostał jeszcze jeden egzemplarz, który rośnie przy budynku numer 16.
⇒ 4 ⇐
W przeciwieństwie do poprzednich dębów, ostatni okaz to osobnik dwupniowy. Zgodnie z uchwałą, obwody tych pni wynoszą 209 i 240 cm. Łącznie wychodzi zatem 449 cm obwodu pomnika przyrody ożywionej.
Drzewo jest zrostem dwóch pojedynczych okazów, które w młodości posadzono obok siebie. Stan zdrowotny i techniczny dębu jest dobry.
Korona regularna, dobrze ugałęziona, jednak w dolnej części mocno zredukowana chirurgicznie. W uchwale wskazano, że osobnik jest potencjalnym siedliskiem koziorogów dęboszy. I na tym kończę przegląd pomnikowych drzew Oławy.
