Pomnikowy dąb szypułkowy na cmentarzu w Gościnowie.

Gościnowo to niewielka wieś sołecka położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Skwierzyna. W centrum wsi znajduje się stary cmentarz ewangelicki w postaci lapidarium. Po drugiej stronie drogi znajduje się drugi cmentarz (katolicki), na którym stoi pomnik z wyrytymi w kamieniu nazwiskami 23 żołnierzy niemieckich – mieszkańców wsi Alexandersdorf, którzy zginęli na różnych frontach w latach 1914–1920.

W pobliżu cmentarza katolickiego znajduje się tablica informacyjna, na której przybliżono historię miejscowości. Znajdziemy na niej również informację dotyczącą sędziwego dębu szypułkowego rosnącego na tym cmentarzu: “Na nowszym cmentarzu rośnie śliczny okaz dębu, którego średnica dochodzi do 6,5 m o pięknym pniu i ślicznej koronie. Ten dąb na pewno pamięta czasy Piastów.”

W tym miejscu należy skorygować powyższe informacje. Po pierwsze, gdyby średnica pnia dębu dochodziła do 6,5 metra, to jego obwód musiałby wynieść około 20,5 metra – tutaj autorowi zapewne chodziło o obwód pnia drzewa a nie jego średnicę. Po drugie, gdyby dąb wykiełkował nawet na samym końcu panowania dynastii Piastów (rok 1370) – to drzewo w 2024 roku liczyłoby około 654 lat. Tak stare dęby mają po 900/1000 cm (lub więcej) w obwodzie pnia, tymczasem okaz z Gościnowa jest dużo chudszy. Zatem obie informacje są mocno przesadzone i nieprawdziwe.

Gdy już to wiemy, możemy zapoznać się z samym dębem, który jest drzewem bardzo cennym i okazałym. Rośnie tuż przy ogrodzeniu cmentarza i jest doskonale widoczny oraz bardzo łatwy do odnalezienia.

Jego budowa jest charakterystyczna dla drzew rosnących na otwartej przestrzeni. Gruby, krótki, walcowaty i masywny pień dźwiga nisko osadzoną, rozłożystą, chociaż już mocno zredukowaną i przerzedzoną koronę.

Drzewo znajdziemy na wykazie w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_na_cmentarzu_w_Gościnowie ). Jego wartość przyrodniczą i ponadprzeciętne gabaryty doceniono już 58 lat temu, gdyż na mocy Decyzji Nr 86/66 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 24 marca 1966 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody ożywionej i nieożywionej, dąb uhonorowano statusem pomnika przyrody ożywionej.

Zza ogrodzenia widzimy mocarny pień z rozszerzoną szyją korzeniową, na której odnajdziemy skupiska mchów. Czas sprawdzić jego grubość.

Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 662 cm, według pomiaru tree hunterów z 21.05.2023 r. To bardzo dużo, ale do najgrubszych dębów szypułkowych w kraju brakuje mu średnio 300/350 cm.

Z drugiej strony pień odznacza się jeszcze większą regularnością i wyraźnym pasem mchów, które przytwierdziły się do jego części odziomkowej. Dzięki temu pień wygląda barwnie i bardziej atrakcyjnie.

Zwężenie pnia między jego podstawą a wyższymi partiami, przebiega mniej więcej na poziomie pierśnicy. Na pniu znajdziemy też przybitą, charakterystyczną tabliczkę oznaczającą pomnikowe drzewo. Stan techniczny pnia wygląda przyzwoicie, chociaż jego wnętrze jest wypróchniałe. 

Za to w koronie drzewa notuje się liczne konary i gałęzie korony wtórnej, kikuty po chirurgicznie usuniętych konarach oraz można zauważyć naturalny proces jej obniżania, który często charakteryzuje sędziwych weteranów gatunku.

Drzewo było poddawane zabiegom arborystycznym, które często mają na celu usunięcie posuszu, stabilizację mechaniczną rośliny oraz “odmłodzenie” korony poprzez pobudzenie jej odpowiednimi cięciami do wytworzenia pędów wtórnych.

Pomnikowy dąb z Gościnowa jest cenny nie tylko z uwagi na sędziwość, okazałe rozmiary i wartość przyrodniczą. Otoczenie wsi jest ubogie w rośliny drzewiaste. Ponad połowę terenów stanowią obszary rolnicze, zadrzewienia występują nielicznie w rozproszonych skupiskach.

Dużo większe kompleksy leśne rozpościerają się na wschód od Gościnowa w odległości około 3,5 km. Dlatego pomnikowy okaz na cmentarzu to lokalny rodzynek dendrologiczny i prawdopodobnie najstarsze oraz najgrubsze drzewo na terenie wsi.

Jego kondycja zdrowotna jest mocno nadwyrężona, ale warto podnieść, że dęby w takim stanie jak opisywany okaz, mogą żyć jeszcze dziesiątki lat i mam nadzieję, że tak właśnie będzie w przypadku tego drzewa.

Okaz jest mało znany, w Internecie znajdziemy o nim niewiele informacji, przeważnie jedno, dwa zdania (np. ZiemiaLubuska.pl).

Jak to się powiada – drzewo swoje przeżyło i przeszło, chociaż stoi w miejscu. Doświadczyło bardzo wiele, co widać w jego koronie a mimo to emanuje dębowym spokojem, bez względu na trudy losu.

⇒ Sędziwy weteran z Gościnowa został również opisany na blogu Marka pod tym linkiem: Pomnikowy dąb na cmentarzu we wsi Gościnowo (gm. Skwierzyna, lubuskie). Zapraszam do lektury.

P O D S U M O W A N I E

1) W Gościnowie (woj. lubuskie, powiat międzyrzecki, gmina Skwierzyna) na starym cmentarzu katolickim w narożniku obok ogrodzenia, rośnie okazały dąb szypułkowy, który już w 1966 roku został objęty ochroną pomnikową.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 662 cm (pomiar własny 21.05.2023 r.), wysokość 20 metrów (na podstawie danych z CRFOP), wiek nieznany. Drzewo posiada masywny i krótki pień z rozłożystą koroną, która została dość mocno zredukowana chirurgicznie oraz na skutek naturalnych wyłamań części konarów i gałęzi.

3) Pomnikowy okaz jest lokalną atrakcją przyrodniczą, chociaż raczej mało znaną poza granicami miejscowości. Na północny wschód od Gościnowa w Lipkach Małych rośnie inny, bardzo ciekawy i potężny dąb szypułkowy. O nim będzie w następnym wpisie.