Pomnikowy dąb szypułkowy w Kiełpinie.

Atletyczny i modelowy.

Kiełpin to osada położona w woj. lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Deszczno. Na mapie Polski znajdziemy wiele miejscowości o tej nazwie, dlatego warto na wstępie dokładnie określić o który konkretnie Kiełpin chodzi autorowi tekstu.

Precyzyjniej można napisać, że Kiełpin zlokalizowany jest na północnym skraju lasów sulęcińsko-skwierzyńskich, ok. 12 km na południe od Gorzowa Wielkopolskiego i 7 km na południowy zachód od Deszczna.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków Kiełpina wpisane są:

• ruiny pałacu z XVIII w.

• park pałacowy o pow. 15 ha, założony w końcu XVIII w. jako ogród barokowy, przekształcony w XIX w. na krajobrazowy, z cennym drzewostanem

• pozostałości zabudowy folwarcznej.

Zanim wejdziemy do zabudowanej części wsi, przy drodze znajduje się uschnięty martwy dąb, którego kikut nabrał oryginalnego kształtu zdeformowanej głowy żyrafy. Od niego mamy już bardzo blisko do najważniejszego drzewa Kiełpina i jednocześnie jednego z najpotężniejszych drzew woj. lubuskiego.

Gdyby ktoś zadał mi pytanie – jak powinien wyglądać perfekcyjnie ukształtowany, wzorcowy dąb soliterowy czyli taki, który rośnie na otwartej przestrzeni, odpowiedziałbym, że doskonałym przykładem i jednocześnie odpowiedzią na to pytanie jest potężny dąb szypułkowy w Kiełpinie.

Już na początku opisu drzewa należy podkreślić, że okaz z Kiełpina należy do ścisłej czołówki najokazalszych dębów szypułkowych, które obecnie rosną na terenie Polski. Podobnych gabarytowo drzew tego gatunku mamy więcej, ale nie stanowią one zbyt licznej populacji. Każdy z nich to bezcenna perła rodzimej dendroflory.

Drzewo imponuje i zachwyca potężną, atletyczną sylwetką oraz rozłożystą koroną. W sezonie wegetacyjnym otulone jest obfitym ulistnieniem. Tree hunterzy odwiedzili dąb w maju, kiedy dookoła olśniewał wiosennymi, soczysto-zielonymi barwami liści.

W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_w_Kiełpinie_847cm ) podano, że obwód pnia drzewa wynosi 832 cm, a jego wysokość 20 metrów. Drzewo powołano na pomnik przyrody Decyzją Nr 86/66 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 24 marca 1966 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody ożywionej i nieożywionej.

Nowszymi aktami prawnymi regulującymi kwestię prawnej ochrony dębu są:

1) Rozporządzenie Nr 46 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody oraz

2) Uchwała NR XXVII/216/2016 Rady Gminy Deszczno z dnia 21 listopada 2016 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Aktualny obwód pierśnicowy pnia wspaniałego dębu z Kiełpina wynosi 847 cm (według pomiaru tree hunterów z 21.05.2023 r.).

♦ DĄB SZYPUŁKOWY Z KIEŁPINA W ALBUMIE

DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE. ♦

Kiedy wiele lat temu byłem po lekturze zakupionego albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze.”, zaznaczyłem w nim okazy, które koniecznie muszę zobaczyć na własne oczy. Jednym z nich był właśnie dąb z Kiełpina, którego autorzy albumu opisali na 206. stronie.

“Drzewo to zalicza się do najokazalszych dębów rosnących w województwie lubuskim. Pozostaje jednak mało znane. Rośnie w niewielkiej miejscowości Kiełpin, leżącej na północnym skraju lasów sulęcińsko-skwierzyńskich w odległości około 12 km na południe od Gorzowa Wielkopolskiego.

Założona została w XVIII w. przez właścicieli tych ziem z rodu von Reitzenstein, którzy wybudowali tu klasycystyczny pałac z elementami barokowymi. Później majątek przeszedł na własność rodu von Waldow. Niestety, pałac nie przetrwał zetknięcia z rzeczywistością PRL-u i pozostały z niego tylko ruiny. Otacza je 15-hektarowy park z wieloma ciekawymi drzewami.

Opisywany dąb jest typowym okazem, wyrosłym na otwartej przestrzeni – ma krótki, walcowaty, rozszerzający się u podstawy pień i grube, rozłożyste konary (część z nich została chirurgicznie usunięta).

Drzewo odznacza się bardzo dobrym stanem zdrowotnym. Wiekowy dąb rośnie na peryferiach wsi, tuż przy drodze. Niedaleko znajduje się inny interesujący okaz tego gatunku o obwodzie pnia 617 cm.”

W budowie drzewa znajdziemy wiele interesujących szczegółów. Poza tradycyjną tabliczką oznaczającą pomnik przyrody, w miejscach po chirurgicznym usunięciu konarów można dostrzec pędy odroślowe (wilki).

Oryginalnie wygląda pozostały fragment usuniętej gałęzi, “podwieszonej” pod konarem, który przypomina silnik samolotu odrzutowego.

Wewnętrzna część korony to plątanina grubachnych konarów z garniturem liści, czyli jedna z charakterystycznych cech dębowego majestatu.

♦ WIEK DRZEWA ♦

Autorzy albumu “Drzewa Polski….” oszacowali wiek dębu na 500 lat (według stanu na 2012 roku). Zatem w 2025 roku można mu dołożyć 13 lat, czyli obecnie szacunkowy wiek drzewa to 513 lat.

Obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy, według pomiaru autorów albumu w 2012 roku wynosił 815 cm. Pomiar wykonany przez tree hunetrów dołożył 32 cm do tego obwodu, a więc wychodzi, że w ciągu 11 lat drzewo powiększało obwód pnia średnio o 2,9 cm rocznie.

Do ciekawych wniosków doszedł kolega Marek Łuszczyński, który zwrócił uwagę, że obecnie przepiękny okaz dębu szypułkowego z Kiełpina plasuje się na trzecim miejscu wśród najgrubszych dębów szypułkowych rosnących na terenie woj. lubuskiego.

Najgrubszy jest dąb “Piotrowy” z Toporowa (882 cm), na drugim miejscu znajduje się dąb z Parku Mużakowskiego (866 cm). Niestety, dwa jeszcze grubsze dęby – “Napoleona” i “Chrobrego” straciliśmy przez niewyobrażalną głupotę ludzi (drzewa zostały celowo spalone).

Trudno słowami opisać radość tree huntera, która wypływa z duszy w obecności tak wspaniałego drzewa jakim jest król lasu z Kiełpina. Na mapie to zaledwie jeden z wielu punktów. W rzeczywistości – mikro-wszechświat i kosmiczne bogactwo skupione w jednym drzewie.

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech wyróżniających pień drzewa jest blizna po usuniętym ogromnym konarze, którą drzewo zalewa kalusem. Obecnie przybrała ona kształt owalnego “oka”.

Kiedy staniemy naprzeciwko dębowej potęgi, możemy spojrzeć w “oko” drzewa, które z tej perspektywy przypomina baśniowego Enta. Jego obecność emanuje majestatem i godnością, wzbudzając podziw wszystkich, którzy mają przyjemność stanąć w jego cieniu.

Dla mnie każde spotkanie z takim cudem natury to święto i wiele wrażeń, nie tylko tych wizualnych, wynikających z piękna i klasy samego drzewa, ale i duchowych. W lesie i przy drzewach czuję największą więź z naturą.

Dendrologiczny arystokrata z Kiełpina to drzewo wielkiej mocy! Przyrodniczej, krajobrazowej, duchowej oraz tony dębowego kunsztu!

⇒ Przepiękny, atletyczny dąb szypułkowy z Kiełpina wraz z pozostałymi pomnikowymi dębami, został również opisany na blogu Marka. Dębowo zachęcam do lektury: Pomnikowe dęby w Kiełpinie (gm. Deszczno, lubuskie).

P O D S U M O W A N I E

1) W Kiełpinie (woj. lubuskie, powiat gorzowski, gmina Deszczno), na terenie działki oznaczonej nr ew. 25/82 obręb Kiełpin, rośnie przepiękny i ogromny dąb szypułkowy, który prawie od 60. lat jest chroniony jako pomnik przyrody ożywionej.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 847 cm (pomiar własny z 21.05.2023 r.), wysokość 20 metrów (według danych z CRFOP), szacunkowy wiek drzewa według stanu na 2025 rok – 513 lat (przyjmując dane z publikacji “Drzewa Polski…”, PWN 2016).

3) Drzewo ma budowę charakterystyczną dla dębowych olbrzymów wyrosłych na otwartej przestrzeni. Wykształciło potężny, przysadzisty, krótki pień, który dźwiga rozłożystą i nisko osadzoną koronę. Stan zdrowotny i techniczny drzewa jest bardzo dobry. W sezonie wegetacyjnym, korona okazu pokrywa się bardzo dużą ilością zdrowych liści.

4) Według aktualnej wiedzy tree hunterów, osobnik z Kiełpina jest obecnie trzecim najgrubszym dębem szypułkowym woj. lubuskiego i jednocześnie najsprawniejszym pod względem witalności. W pobliżu tego fantastycznego drzewa rośnie jeszcze jeden mocarny dąb, który zostanie opisany w następnym artykule.