Pomnikowy dąb szypułkowy w Lipkach Małych.

Oryginalna podpora (macki) pnia.

Kiedy spoglądamy i podziwiamy stary samotny dąb rosnący na otwartej przestrzeni, często możemy mieć poczucie błogości, spokoju, harmonii i piękna. I rzeczywiście, są to jak najbardziej pozytywne i trafione odczucia, jednak często zapominamy o tym, że dorodne drzewo przez cały czas jest poddawane próbie wytrzymałości mechanicznej przez niewidzialne, ale działające na wszystkie organizmy siły grawitacji.

Przykładem dębu, który częściowo nie oparł się tym siłom jest cenny osobnik, który rośnie na łące w Lipkach Małych (woj. lubuskie, powiat gorzowski, gmina Santok). Z dalszej perspektywy widzimy szeroką rozłożystą koronę, która bardzo szybko zwęża się ku dołowi, jakby czegoś jej brakowało.

Gdy podejdziemy do drzewa bliżej to zauważymy, że brakujące fragmenty korony leżą na ziemi i tworzą obecnie oryginalną “podporę” dla pnia, którego wnętrze jest w znacznym stopniu wypróchniałe.

Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 798 cm (według pomiaru tree hunterów z 21.05.2023 r.). Jest to prawdopodobnie najgrubsze i najstarsze drzewo rosnące na terenie gminy Santok.

Przy drzewie zamontowano tabliczkę z podstawowymi danymi okazu: obwód pnia 730 cm, wysokość 20 metrów, wiek 300 lat. Niestety nie wiadomo w którym roku wykonano pomiary i otrzymano wskazane wyniki.

W CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Lipkach_Małych ) podano, że obwód pnia dębu wynosi 782 cm a wysokość 27 metrów. Drzewo objęto ochroną pomnikową na mocy Decyzji Nr 53/70 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w sprawie uznania za pomniki przyrody, natomiast najnowszym aktem prawnym regulującym jego pomnikowy status jest rozporządzenie Nr 29 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

♦ DĄB SZYPUŁKOWY Z LIPEK MAŁYCH W ALBUMIE

DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE. ♦

“Dąb ten wyróżnia się nie tylko okazałym obwodem pnia, ale i osobliwym wyglądem, do którego przyczyniła się aktywność grzybów rozkładających drewno. Rośnie w miejscowości Lipki Małe. Tereny te mają bogatą historię. W pobliżu odkryto bowiem pozostałości osad z okresu neolitu, reprezentujące kulturę ceramiki wstęgowej i sznurowej, oraz cmentarzysko z czasów rzymskich.

Opisywane drzewo ma krótki pień, od którego na wysokości ok. 4 m odchodzi potężny konar. Znaczna część pnia oraz głównych konarów jest w środku pusta – w odziomku widnieje potężna, kilkumetrowej wysokości dziupla. Mimo to drzewo posiada szeroką, stosunkowo zdrową koronę.

Około 2010 r. zostało poddane konserwacji. Ma status pomnika przyrody, nadany mu w 2006 r. Dąb rośnie na gruntach prywatnych, niedaleko wału nadnoteckiego i kościoła pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. We wsi znajduje się również okazały wiąz szypułkowy o obwodzie pnia 430 cm.”

Warto dodać, że autorzy albumu opisali drzewo według stanu na 2012 rok. Wówczas, obwód pnia drzewa wynosił 769 cm, wysokość 20 m, a wiek okazu oszacowano na 350 lat. Wtedy też potężny konar, który obecnie leży na ziemi, był jeszcze przytwierdzony do pnia.

Na pniu odnajdziemy charakterystyczną zieloną tabliczkę oznaczającą pomnikowe drzewo. Wyłamanie się potężnego dolnego konara nastąpiło w dość zawiły sposób. Konar nie runął na ziemię w całości, tylko oparł się o nią swoimi długimi gałęziami, a jego górne fragmenty wciąż przylegają do pnia.

Gdyby nie jego obłamanie i wypróchniały pień to patrząc na koroną dębu, można by powiedzieć o drzewie, że jest okazem zdrowia, witalności i drzewnej potęgi.

W tym miejscu warto też sobie uświadomić jak niewielka grubość żywej tkanki pozostałej w wypróchniałym pniu, potrafi skutecznie odżywiać tak okazałą koronę, co przejawia się w jej obfitym, zdrowym ulistnieniu.

Dodatkowo tkanka ta wraz ze zrujnowanym pniem, muszą się opierać siłom grawitacji, aby korona nie runęła (zapadła się) lub drzewo nie przewróciło się pod własnym ciężarem.

Ten cały zestaw różnorodności, zarówno w pokroju jak i budowie jakie oferuje opisywany dąb sprawiają, że jest on bardzo ciekawym i nietuzinkowym obiektem przyrodniczym.

Złamany, ale wciąż trzymający się pnia konar jest bardzo oryginalną wizytówką drzewa, która znacznie go wyróżnia na tle innych soliterowych dębów o zbliżonych gabarytach.

W samej dziupli, do której może się zmieścić kilka osób, notuje się ślady spalenizny. Czyżby ktoś próbował podpalić drzewo? Niestety to jest niewykluczone. Zawsze znajdzie się jakiś głupol bez rozumu…

⇒ Pomnikowy dąb w Lipkach Małych znalazł swoje miejsce w Wikipedii.

⇒ Tradycyjnie zapraszam na blog Marka Łuszczyńskiego, gdzie również znajduje się artykuł o tym oryginalnie wyglądającym tworze rodzimej dendroflory: Pomnikowy dąb ze wsi Lipki Małe (gm. Santok, lubuskie).

P O D S U M O W A N I E

1) W Lipkach Małych (woj. lubuskie, powiat gorzowski, gmina Santok), na a działce nr 81/1, wśród rozproszonej zabudowy wsi, w pobliżu wału nadnoteckiego i kościoła św. Stanisława Kostki rośnie bardzo okazały dąb szypułkowy o statusie pomnika przyrody ożywionej, którego najgrubszy konar uległ złamaniu i oparł się o ziemię, jednocześnie nadal częściowo trzyma się pnia.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pnia na poziomie pierśnicy 798 cm (pomiar własny 21.05.2023 r.), wysokość 27 metrów (na podstawie danych z CRFOP), szacunkowy wiek 362 lata (według stanu na 2024 rok, na podstawie informacji z albumu “Drzewa Polski…”). Drzewo charakteryzuje dobra kondycja zdrowotna, natomiast stan techniczny (zwłaszcza pnia) pozostawia wiele do życzenia.

3) Pień jest w znacznym stopniu wypróchniały, nosi ślady po próbie podpalenia i zieje okazałą podłużną dziuplą. Włamany najgrubszy konar z długachnymi, okazałymi gałęziami może kojarzyć się z oryginalnymi podporami dla samego pnia lub “mackami”, które drzewo wypuszcza na powitanie. Pomnikowy dąb szypułkowy w Lipkach Małych to potężne i osobliwie wyglądające drzewo, na pewno warte odwiedzania i podziwiania.