Pomnikowy dąb szypułkowy z Leszna Dolnego.

Leszno Dolne to wieś położona w województwie lubuskim, w powiecie żagańskim, w gminie Szprotawa. Miejscowość leży w Borach Dolnośląskich nad Bobrem, przy drodze wojewódzkiej nr 297. W jej pobliżu znajdują się rezerwaty przyrody: “Buczyna Szprotawska” ( Rezerwat przyrody “Buczyna Szprotawska”. ) i “Buczyna Piotrowicka” ( Rezerwat przyrody “Buczyna Piotrowicka”. ).

Jedną z ciekawostek hydrotechnicznych na rzece jest niewielka elektrownia. Do budowli nie można jednak podejść, ponieważ jest to teren prywatny. Dla tree hunterów znacznie ważniejszym obiektem jest drzewo, które rośnie w wąskim pasie śródpolnych zakrzaczeń, przy skraju lasu, tuż obok drogi polnej ok. 1,3 km na południe od Leszna Dolnego.

Podczas wspólnej wyprawy do Borów Dolnośląskich z kolegą Łukaszem, opisywany teren był pierwszym z celów jaki zaplanowaliśmy obejrzeć. Poranek był całkowicie pochmurny, panowała typowa szaruga albo inaczej – zimowe niezdecydowanie pogodowe.

Kiedy doszliśmy do końca pasa zieleni, ujrzeliśmy tego dębowego drzewo-mościa. Potężny, rozłożysty, dominujący i przepiękny. Jego ogrom widać przez kilka chwil jadąc drogą nr 297, ale dopiero gdy znajdziemy się w bliskiej odległości drzewa, ujrzymy i poczujemy jego moc.

Drzewo powołano na pomnik przyrody decyzją Nr 550 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 27 grudnia 1983 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Nowszym aktem prawnym regulującym jego status jest rozporządzenie Nr 50 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_z_Leszna_Dolnego ) podano, że obwód pnia drzewa wynosi 641 cm, a wysokość 23 metry. Informacje te były aktualne według stanu na 2014/2015 rok.

Parametry drzewa z rejestru wojewódzkiego: obwód pnia 550 cm, wysokość około 15 m (prawdopodobnie na dzień powołania pomnika przyrody).

Drzewo charakteryzuje bardzo krótki, beczkowaty pień z solidnymi napływami korzeniowymi oraz szeroka, rozłożysta i nisko osadzona korona. Na pniu widnieją dość liczne ślady i zgrubienia po chirurgicznych zabiegach w obrębie dolnych partii korony.

Osobnik rośnie na stosunkowo płaskim stanowisku, przy pniu plątają się pędy innych młodych drzewek i krzewów. W pobliżu znajduje się rów z wodą i dość podmokły teren, z dobrodziejstwa którego korzysta system korzeniowy wielkiego dębu.

Z uwagi na swoje ponadprzeciętne gabaryty i brak w otoczeniu innych drzew w podobnych rozmiarach, pomnikowy okaz znacznie wyróżnia się w tutejszym krajobrazie. Czas sprawdzić aktualny obwód pnia mocarza.

W stosunku do wyniku pomiaru podanego w CRFOP, drzewo powiększyło obwód pnia na poziomie pierśnicy o 27 cm i aktualnie (na dzień 07.02.2025 r.) wynosi on 668 cm.

Kondycja zdrowotna dębu jest bardzo dobra. Drzewo dobrze zasklepia rany powstałe po chirurgicznych cięciach przeprowadzonych w obrębie korony, która odznacza się obfitym ugałęzieniem, natomiast w sezonie wegetacyjnym, pokrywa ją bardzo bogate ulistnienie.

Po wykonanych pomiarach dendrometrycznych, przyszła pora na kilka pamiątkowych fotografii z perełką dendrologiczną Leszna Dolnego.

Zanim przyjechaliśmy w odwiedziny do drzewa, szukałem informacji o nim w Internecie, w tym na portalach społecznościowych. Dąb ten jest przykładem drzewa zapomnianego przez ludzi, gdyż nigdzie nic o nim nie znalazłem. Wynika to z kilku przyczyn.

Po pierwsze – okaz rośnie w miejscu mocno niekomercyjnym, daleko od popularnych szlaków turystycznych i lasów, do których ludzie przyjeżdżają na jagody lub grzyby. Po drugie, dostęp do niego jest dość utrudniony z uwagi na liczne grodzenia pól.

Po trzecie – wyszukiwanie i dokumentowanie krajowych perełek dendrologicznych, leży w kręgu zainteresowań garstki osób w kraju. Przypuszczam, że wcześniej nikt z tych ludzi tu nie dotarł. Dlatego ten wpis jest prawdopodobnie pierwszym, w którym można bardziej szczegółowo zapoznać się z tym drzewem.

Również w literaturze poświęconej najokazalszym drzewom Polski, nie znalazłem wpisu dotyczącego tego dębu. Po raz kolejny potwierdza się teza autorów albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze”, że stan inwentaryzacji naszych najokazalszych tworów dendroflory, pozostawia wiele do życzenia.

O ile te najgrubsze i najbardziej znane drzewa zostały już “odkryte” i opisane, o tyle okazy mniejsze, pomimo że często są bardzo dorodne, zazwyczaj rosną w “zapomnieniu” i nikt ich nie opisał, nie uświadomił lokalnej społeczności (i nie tylko) o ich znaczeniu, a także walorach krajobrazowych, kulturowych, historycznych oraz wartości przyrodniczej. Wiele z tych okazów, nawet nie posiada ochrony pomnikowej.

Ile takich drzew rośnie jeszcze na terenie kraju? Myślę, że całkiem sporo, ale niepokojąco ubywa nam ich z powodu różnych przyczyn. Czasami jest to poszerzenie drogi, czasami przekształcanie i  zabudowywanie działek, a nieraz przez nieuzasadnione wycięcie z braku świadomości o ich znaczeniu dla ludzi, przyrody, itp. Do tego dochodzą czynniki naturalne (burze, wiatry, naturalne zamieranie drzewa i inne).

Pochmurna aura, szczelnie zasnute chmurami niebo i nisko świecące Słońce w godzinach porannych, nie sprzyjały dobremu naświetleniu, aby sfotografować całą sylwetkę drzewa.

Natomiast były to idealnie warunki dla fotografii otworkowej, delikatnej sepii i innych. Najpierw fotografia otworkowa z dwóch stron.

Następnie delikatna sepia. Warto zwrócić uwagę jak mizernie prezentują się inne drzewa, rosnące w bezpośrednim sąsiedztwie soliterowego olbrzyma.

Kolejne fotografie to efekty: ziarnisty (czarno-biały) i ponownie fotografia otworkowa z dużym przyciemnieniem.

I jeszcze efekty: cross process oraz sepia w mrocznej, choć bardzo klimatycznej odsłonie. Uważam, że z drzewami (zwłaszcza soliterowymi), czasami warto pokombinować przy ich fotografowaniu, ponieważ można otrzymać naprawdę niezłe efekty. 

U mnie odbywa się to spontanicznie. Jadąc do danego drzewa nie myślę, czy będę je fotografować przy wykorzystaniu różnych funkcji/efektów w aparacie. Najczęściej wszystko wychodzi w “praniu” czyli na miejscu.

Na koniec jeszcze raz powracam do pnia dębu, który przypomina potężną nogę słonia. Najczęściej takie podobieństwa spotykam przy pniach dorodnych buków.

Ale i dęby potrafią imitować wielką stopę wielkiego słonia, czego dobrym przykładem jest opisywany okaz. ;)) Poranna wizyta przy imponującym drzewie była świetnym początkiem wyprawy, wprowadzającym nas w klimat Borów Dolnośląskich.

Czas pomyśleć o następnej wyprawie do krainy drzew, borowików, piachu, wrzosów i nie tylko. ;))

P O D S U M O W A N I E

1) W okolicach Leszna Dolnego (woj. lubuskie, powiat żagański, gmina Szprotawa), w wąskim pasie śródpolnych zakrzaczeń, przy skraju lasów, tuż obok drogi polnej około 1,3 km na południe od miejscowości, rośnie bardzo dorodny i piękny dąb szypułkowy, który od 1983 roku jest chroniony jako pomnik przyrody ożywionej.

2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 668 cm (pomiar własny z 07.02.2025 r.), wysokość 23 metry (według danych z CRFOP), wieku dębu nie podano, ale ostrożnie można przyjąć, że wynosi on około 300 lat (dobre warunki siedliskowe mogą przyczyniać się do szybkiego wzrostu rośliny).

3) Drzewo charakteryzuje krótki pień, który na wysokości około 5. metrów rozwidla się na kilka potężnych konarów, będących podstawą konstrukcyjną korony. Odnajdziemy na nim ślady po chirurgicznym usunięciu wybranych konarów/gałęzi, najczęściej w formie zgrubień i wystających kikutów.

4) Potężnie i urokliwie prezentują się również napływy korzeniowe dębu. Stanowią silną podporę całego drzewa, a dla tree huntera są efektowną ozdobą, która jeszcze mocniej akcentuje walory okazu. Stan zdrowotny pomnika przyrody jest bardzo dobry, stan techniczny bez zastrzeżeń.

5) Pomimo nieprzeciętnej urody i gabarytów, dąb ten jest bardzo mało znanym pomnikiem przyrody, chociaż mógłby zostać jednym z najwspanialszych i najbardziej rozpoznawalnych obiektów przyrodniczych Leszna Dolnego i okolic. A może jednak niech rośnie sobie w spokoju i ciszy. Życzę mu 1000 lat pomyślności i dobrej pogody!