“Stare” pomniki przyrody ożywionej w gminie Jelcz-Laskowice cz. 1/2. Jelczańskie dęby.
“Stare” pomniki przyrody ożywionej w gminie Jelcz-Laskowice cz. 1/2.
Jelczańskie dęby.
(1) Dąb szypułkowy 465 cm (wg CRFOP)
W poprzednim wpisie dotyczącym “Matczynej lipy”, rozpocząłem przegląd pomników przyrody ożywionej w gminie Jelcz-Laskowice. W tym artykule przybliżę sylwetkę kilku sędziwych, pomnikowych dębów szypułkowych, które zostały objęte ochroną przed ukazaniem się uchwały z dnia 26 października 2022 r. Stąd przymiotnik “stare” w tytule. W drugiej części o “starych” pomnikach przyrody gminy zaprezentuję drzewa zlokalizowane w Dziuplinie i Miłocicach. Trzeci wpis będzie dotyczył “nowych” pomników przyrody, powołanych właśnie na mocy wspomnianej uchwały.
Pierwszy pomnikowy dąb rośnie w odległości 500 m od skrzyżowania drogi Jelcz – Laskowice w kierunku Bystrzycy. Drzewo charakteryzują połamane gałęzie, spróchniały pień i mocno zubożała korona.
Zgodnie z danymi zawartymi w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_465cm ), obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 465 cm, wysokość 19 metrów.
Na wysokości kilku metrów nad gruntem, dąb zieje rozległą dziuplą i śladami po wyłamaniu jednego z głównych przewodników. Część konarów usunięto chirurgicznie – w tych miejscach można dostrzec siedlisko malowniczych mchów.
Przewodnik, który pełni funkcję mocno uszczuplonej korony jest przechylony w stronę lasu i – patrząc na stan techniczny drzewa, – może ulec grawitacji oraz procesom rozkładu, czego konsekwencją będzie jego wyłamanie.
Drzewo prawdopodobnie jest zasiedlone przez chronionego chrząszcza – kozioroga dębosza, co zresztą jest charakterystyczne dla wielu wiekowych dębów.
Pomimo posiadania znacznych ubytków i kiepskiego stanu technicznego, korona drzewa jest wciąż przyzwoicie ulistniona i posiada w miarę regularny kształt.
Dąb powołano na pomnik przyrody decyzją nr 8/79 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 10 grudnia 1979 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. dąb szypułkowy (Quercus robus).
Na pniu drzewa, wciąż można odnaleźć tabliczkę oznaczającą pomnik przyrody, choć nadgryzioną w północno-wschodnim rogu.
(2) Dąb szypułkowy 572 cm (wg CRFOP)
Idąc lub jadąc dalej, w odległości 340 m od skrzyżowania drogi Jelcz-Laskowice w kierunku Bystrzycy dotrzemy do drugiego pomnikowego dębu szypułkowego.
Drzewo znacznie wyróżnia się gabarytami w porównaniu do pozostałych przydrożnych okazów. Zwłaszcza jego pień jawi się jako ogromny i nieproporcjonalnie gruby w stosunku do pni innych drzew.
Według danych w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_572cm ), obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 572 cm, wysokość 24 metry. Drzewo powołano na pomnik przyrody decyzją nr 9/79 Wojewody Wrocławskiego z dnia 10 grudnia 1979 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. dąb szypułkowy (Quercus robus).
Gruby walcowaty pień na wysokości kilku metrów nad gruntem rozchodzi się na dwa główne przewodniki, a po trzecim pozostała okazała dziupla. Pod tym względem przypomina budowę pierwszego okazu.
Pień posiada zgrubienia i zakalusowane blizny po chirurgicznie usuniętych konarach w dolnych partiach korony.
Oprócz tabliczki znakującej pomnik przyrody ożywionej, na pniu przyczepiono drugą – oznaczającą ochronę leśnych zasobów genowych. A więc z drzewa pozyskuje się materiał genetyczny, co jeszcze bardziej podkreśla rangę pomnika przyrody.
Stan techniczny drzewa pozostawia wiele do życzenia. Znaczne ubytki w koronie i wewnętrzny rozkład pnia świadczą o bogatej przemianie dębu z dojrzałego osobnika w sędziwego weterana po przejściach.
Kolejną “ochroną” drzewa jest stanowisko ozorka dębowego – grzyba, który powoduje brunatną zgniliznę drewna. Proces ten jest dość mocno rozciągnięty w czasie.
Grzyb ten w naszym kraju w latach 1995–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 – ochronie ścisłej, a od roku 2014 ponownie został objęty ochroną częściową.
Korona drzewa jest mocno zredukowana z licznymi ubytkami i śladami po wyłamanych konarach/gałęziach. Aktywność fizjologiczną przejawiają raczej nieliczne pędy.
Nie ma się co oszukiwać, drzewo znajduje się w zaawansowanym stadium zamierania, ale w tym stanie może przeżyć jeszcze przez wiele lat.
Subiektywnie przypuszczam, że na kondycję zdrowotną drzewa, w dużym stopniu mogła przyczynić się bliskość drogi, co odbiło się na systemie korzeniowym dębu i jego witalności. Do kompletu niekorzystnych czynników doszły spore redukcje chirurgiczne w koronie, z uwagi na tzw. bezpieczeństwo powszechne.
(3) Dąb szypułkowy 560 cm
Kolejne dorodne pomnikowe dęby spotkamy przy przystanku autobusowym na drodze z Jelcza-Laskowic do Oławy. Pierwszy, chudszy osobnik rośnie kilka metrów za przystankiem.
Drzewa powołano na pomniki przyrody decyzją nr 134/64 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 8 czerwca 1964 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody ( Grupa_dwóch_dębów_szypułkowych ).
Oba dęby znajdują się w lepszej kondycji zdrowotnej w porównaniu do poprzednich osobników. Dlatego postanowiliśmy zmierzyć obwody ich pni.
Obwód pnia na poziomie pierśnicy pierwszego drzewa wynosi 560 cm, wysokość około 20 metrów.
Zdjęcie z pomiaru obwodu pnia drzewa. Warto dodać, że materiał o starych pomnikach przyrody ożywionej gminy Jelcz-Laskowice nabrał trochę kurzu, bowiem został zebrany przeze mnie pod koniec października 2021 roku.
Drzewo znajduje się w zadowalającym stanie technicznym. Po chirurgicznym usunięciu części konarów, na pniu pozostały zgrubienia i “załatane” blizny.
Również z tego okazu pobiera się i przechowuje materiał genetyczny, o czym informuje nas tabliczka. Do kompletu mamy oczywiście tabliczkę pomnikową.
Korona drzewa, choć z licznymi ubytkami i brakiem wielu konarów, jest w miarę regularna i jeszcze dość dobrze ulistniona.
Pod koniec października liście drzewa przybrały piękne, złocisto-brązowo-jesienne barwy.
Wśród przydrożnych dębów pozostał jeszcze jeden egzemplarz, który jest najgrubszy.
(4) Dąb szypułkowy 654 cm
Drzewo posiada dość charakterystyczny wygląd, bowiem masywny “napęczniały” i okazały pień, szybko się zwęża na poziomie kilku metrów nad gruntem.
Dąb rośnie nieco dalej od skrajni jezdni i dzięki temu system korzeniowy ma więcej miejsca dookoła. Drzewo to również zostało poddane licznym cięciom chirurgicznym.
Dolne konary zostały usunięte wiele lat temu. Obecnie pozostały po nich zgrubienia i zakalusowane blizny. Wnętrze pnia jest częściowo wypróchniałe, przy podstawie notuje się niewielki ubytek.
Zdjęcie z pomiaru obwodu pnia drzewa i jednocześnie porównanie jego grubości do sylwetki człowieka.
Według stanu na 30.10.2021 r., obwód pnia na poziomie pierśnicy najgrubszego przydrożnego, pomnikowego dębu wynosi 654 cm, wysokość około 22 metrów.
W rejestrach nie podano wieku pomnikowych dębów, ale myślę, że ostrożnie można oszacować go na 300-350 lat. Patrząc na budowę drzewa (i pozostałych dębów) należy stwierdzić, że okazy wyrosły na otwartej przestrzeni.
Druga strona pnia odkrywa kolejną dziuplę, a także dwie tabliczki – jedna z orzełkiem, druga o przechowywaniu materiału genetycznego. Pod tym względem stare jelczańskie dęby są bardzo cenne.
Do kompletu mamy stanowisko grzyba pasożytniczego, prawdopodobnie również ozorka dębowego.
Korona drzewa jest w dużym stopniu zredukowana, część konarów uschła, ulistnienie na niewielkim poziomie.
Patrząc na obecny wygląd drzewa, można dojść do wniosku, że obecnie pień jest nieproporcjonalnie gruby do szerokości korony.
Ogólny stan techniczny dębu jest zadowalający. Kondycja zdrowotna na podobnym poziomie, ale z tendencją pogarszania się.
Do pokazania i opisania pozostał jeszcze jeden pomnikowy dąb.
(5) Dąb szypułkowy 650 cm
Zanim do niego dotarliśmy, podziwialiśmy kwintesencję złotej jesieni na polach i łąkach.
Wyjątkowo pięknie i urokliwie błyszczały wybarwione liście topoli osiki na tle błękitnego nieba.
Ostatni pomnikowy dąb rośnie między drogą a wałem przeciw-powodziowym, ok. 330 m od pierwszych zabudowań miejscowości Jelcz-Laskowice.
Drzewo powołano na pomnik przyrody decyzją nr 94/65 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 19 lutego 1965 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. dąb szypułkowy (Quercus robus).
Według informacji zawartych w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_650cm ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 682 cm, wysokość 20 metrów.
Pomiar podany w rejestrze jest zawyżony (chyba został wykonany niezgodnie z zasadami obowiązującymi w dendrometrii). Na dzień 30.10.2021 r. obwód pierśnicowy pnia drzewa wyniósł 650 cm, wysokość około 22 metrów.
Drzewo to jest kolejnym przykładem sędziwego weterana w gminie, którego organizm został mocno doświadczony przez kilkuset-letnie życie.
Na pniu notuje się martwice kory, ubytek konarów/gałęzi (zarówno z przyczyn naturalnych jak również w wyniku ingerencji chirurgicznej) oraz listwę piorunową.
Kondycja zdrowotna dębu jak i jego stan techniczny są zadowalające i adekwatne do wieku.
⇒ W następnym artykule dokonam przeglądu “starych” pomników przyrody ożywionej w Dziuplinie i Miłocicach.
P O D S U M O W A N I E
1) Na terenie gminy Jelcz-Laskowice wśród pomników przyrody ożywionych, powołanych przed 2022 rokiem, wyróżnia się 5 okazałych dębów szypułkowych. Pierwszy dąb rośnie w odległości 500 m od skrzyżowania drogi Jelcz – Laskowice w kierunku Bystrzycy. Obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 465 cm, wysokość 19 metrów (dane z CRFOP). Drzewo znajduje się w złym stanie technicznym i słabej kondycji zdrowotnej.
2) W odległości 340 m od skrzyżowania drogi Jelcz-Laskowice w kierunku Bystrzycy rośnie drugi dąb. Obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 572 cm, wysokość 24 metry (według danych z CRFOP). Podobnie jak pierwszy egzemplarz, drzewo charakteryzują rozległe ubytki i wypróchnienia oraz słaba kondycja zdrowotna.
3) Następne okazałe dęby rosną przy przystanku autobusowym na drodze z Jelcza-Laskowic do Oławy. Pierwszy, chudszy osobnik posiada pień o obwodzie na poziomie pierśnicy 560 cm (pomiar własny 30.10.2021 r.), a jego wysokość wynosi około 20 metrów. Drzewo znajduje się w zadowalającym stanie technicznym i zdrowotnym.
4) Nieco dalej rośnie najgrubszy z całej pomnikowej piątki dąb, o obwodzie pierśnicowym pnia 654 cm (pomiar własny 30.10.2021 r.) i wysokości około 22 metrów. Drzewo charakteryzuje masywny i gruby pień w dolnym fragmencie, który szybko zwęża się ku górze. Stan zdrowotny i techniczny okazu jest adekwatny do wieku.
