Temperatura, opady i usłonecznienie w grudniu 2024 roku.

Grudzień 2024 roku (pierwszy miesiąc meteorologicznej zimy), nie przyniósł trwalszego mrozu i pokrywy śnieżnej. Tylko na terenach górskich aura była bardziej adekwatna do panującej pory roku. Na terenie całej Polski był to miesiąc dużo cieplejszy od normy trzydziestoletniej i przede wszystkim bardzo suchy.

♦ TEMPERATURY ♦

Średnia obszarowa temperatura powietrza w grudniu 2024 r. wyniosła w Polsce 2,5°C i była o 2,3 stopnia wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Grudzień 2024 roku należy zaliczyć do miesięcy bardzo ciepłych termicznie.

Najcieplejszym regionem Polski były Pobrzeża, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 4,2°C (wyższa o 2,6 stopnia od normy), najchłodniejszym – Karpaty ze średnią 0,9°C (wyższa od normy o 1,6°C).

Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., grudzień 2024 r. plasuje się na 8. pozycji. Jednocześnie był to 5. najcieplejszy grudzień w XXI wieku (chłodniejszy o 2,0 stopnia od rekordowego grudnia 2015 r.). Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był grudzień 1969 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła –7,5°C.

Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w grudniu pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza były na obszarze całego kraju dodatnie, ale malejące w miarę przesuwania się od północnego zachodu ku południowemu wschodowi. Jedynie na obszarze Sudetów i Karpat średnia miesięczna temperatura powietrza była ujemna. Najcieplej było na Helu (4,8°C), najchłodniej zaś w Zakopanem (–0,7°C). W szczytowych partiach pasm górskich średnie miesięczne wartości temperatury były oczywiście najniższe (Śnieżka: –2,2°C; Kasprowy Wierch: –3,6°C).

Najwyższą wartość temperatury powietrza (15,5°C) odnotowano 19 grudnia w Bielsku Białej (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Warto odnotować, że w dniach 16-19 i 27-29 grudnia najwyższe wartości temperatury dla miesiąca wystąpiły niemal na wszystkich stacjach w Polsce. Wyjątkiem było Lesko, tam najwyższą wartość odnotowano 1 grudnia (9,6°C). Najniższą wartość temperatury (poza stacjami górskimi) zarejestrowano 14 grudnia w Zakopanem (–10,7°C). Na Śnieżce najchłodniej było 14 grudnia (–10,3°C), a na Kasprowym Wierchu 15 i 21 grudnia (–10,9°C). Generalnie najniższe temperatury grudnia notowano w dniach 1-2, 13-14, 26-27 i 29-30.

Przestrzenne zróżnicowanie wartości kwantyla 95% temperatury charakteryzuje się wyraźnym gradientem temperatury skierowany jest wzdłuż osi W–E i w znacznej mierze odzwierciedla przestrzenny rozkład temperatury średniej. Jego wartości wahają się między 4°C a 11,8°C. Przestrzenne zróżnicowanie wartości kwantyla 5% temperatury pokazuje znaczną zmienność najniższych wartości temperatury minimalnej na obszarze kraju, najwyraźniej uwidaczniającą się w jego południowej i wschodniej części. Wartości 5% kwantyla temperatury minimalnej zawierają się między –10,8°C a 0,4°C.

W 1. dekadzie grudnia średnia dobowa temperatura w Polsce oscylowała blisko średniej z wielolecia 1991-2020 i jedynie na kilka dni spadła poniżej normy. 2. połowa miesiąca przyniosła większą zmienność termiczną. Najpierw znaczne i gwałtowne ocieplenie (wartości temperatury na kilka dni przekroczyły kwantyl 95%), a później stopniowy spadek w kierunku średniej. W ostatnich kliku dniach grudnia średnia dobowa temperatura przyjęła tendencję wzrostową. Zgodnie z przedstawioną wcześniej klasyfikacją termiczną grudzień 2024 r. zaliczamy do miesięcy bardzo ciepłych.

W grudniu 2024 r. kontynuowany był wyraźny trend dodatni charakterystyczny dla miesięcy zimowych w Polsce. Wartość współczynnika trendu liniowego wynosi 0,24°C/10 lat, co w skali ostatnich 74 lat (od 1951) daje łączną zmianę aż o 1,77°C.

♦ OPADY ♦

Obszarowo uśredniona suma opadów atmosferycznych w grudniu wyniosła w Polsce 27,5 mm i była o 11,4 mm niższa od normy dla tego miesiąca, określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony grudzień należy zaliczyć do miesięcy bardzo suchych (opady stanowiły zaledwie 70,6% normy dla tego miesiąca).

Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., grudzień 2024 r. plasuje się na 60. pozycji (był to 4. najmniej zasobnym w opady grudzień w XXI w.). Najwyższe sumy opadów odnotowano w grudniu 2005 r. (ze średnią sumą 77,1 mm), najniższe w 1972 r. (zaledwie 6,4 mm).

Rozkład przestrzenny sumy opadów w grudniu 2024 r. był słabo zróżnicowany. Najwyższe sumy miesięczne (powyżej 50 mm) wystąpiły na Śnieżce i Kasprowym Wierchu oraz w Helu. Z kolei najniższe opady, poniżej 10 mm, odnotowano na stacjach synoptycznych Sulejowie i Resku. W stosunku do średniej wieloletniej (1991-2020) opady w grudniu 2024 r. na obszarze całego kraju, z wyjątkiem Torunia oraz Mazur, były poniżej normy, zawierając się w granicach od zaledwie 10,7% normy w Resku do 127% normy w Kętrzynie.

Grudzień, podobnie jak listopad, odznaczał się wartościami skumulowanej średniej obszarowej sumy opady zbliżonymi do wartości średniej z wielolecia 1991-2020 z lekką tendencją spadkową. Koniec miesiąca charakteryzuje spadek poniżej wartości średniej wieloletniej. Zgodnie z klasyfikacją grudzień 2024 r. został zaklasyfikowany jako miesiąc bardzo suchy.

Ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania. Ujemne wartości KBW pokazują obszary, na których parowanie przeważa nad opadami i w konsekwencji występuje utrata wilgoci z podłoża.

W grudniu 2024 r. wartości parowania były stosunkowo niskie i zawierały się w przedziale od 0 do 10 mm. Najniższe odnotowano w Tatrach, najwyższe – na Przedgórzu Sudeckim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Klimatyczny Bilans Wodny w całym kraju był dodatni (bądź bardzo zbliżony do zera) i nie przekroczył wartości 70 mm (w Tatrach). Relatywnie wysokie wartości KBW odnotowano w północnej Polsce.

Wysokość opadów atmosferycznych w grudniu charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok, jednak nie obserwujemy wyraźnego długookresowego trendu w zmianach sum opadów w tym miesiącu w Polsce.

♦ USŁONECZNIENIE ♦

Pod względem usłonecznienia grudzień 2024 roku na przeważającym obszarze Polski zapisał się w normie (okres referencyjny 1991-2020). Najwięcej słonecznych godzin zanotowano na południu i południowym-zachodzie kraju (80-100 godzin), najmniej na krańcu północno-zachodnim, w Suwałkach, Terespolu i Siedlcach. W tym miejscach, usłonecznienie było na poziomie o 10% mniejsze w stosunku do normy.

Biorąc pod uwagę anomalię usłonecznienia w odniesieniu do normy 1991-2020, w grudniu 2024 r. mieliśmy średnio od 30 do 60 słonecznych godzin więcej. Anomalia zwiększała się od północnego-wschodu (najmniejsza) do południowego-zachodu i południa (największa).

♦ GRUDZIEŃ GLOBALNIE ♦

Grudzień 2024 r. był drugim najcieplejszym grudniem na świecie w historii pomiarów instrumentalnych (po grudniu 2023 r.), ze średnią globalną temperaturą powietrza przy powierzchni ziemi wynoszącą 13,42°C, czyli o 0,76 stopnia wyższą od średniej z lat 1991-2020.

Średnia temperatura nad lądami Europy w grudniu 2024 r. była o 1,37 stopnia wyższa od średniej z lat 1991-2020 dla grudnia i wyniosła 2,05°C. Dla porównania średnia obszarowa temperatura w Polsce w ostatnim miesiącu roku to 2,5°C.

Pomimo ogólnie wysokiej średniej obszarowej temperatury powietrza w Europie (szczególnie we wschodniej i centralnej części kontynentu), analiza przestrzenna dla grudnia 2024 r. wskazuje również obszary o ujemnej anomalii temperatury powietrza przy powierzchni ziemi – w okolicach Islandii oraz fragmentami w zachodnio-południowej części kontynentu.

⇒ Źródło i mapy:

♦ IMGW, AFP, WMO, NOAA, C3S, New Scientist/USA Today, Klimat w Polsce – Portal Klimat IMGW-PiB