Temperatura, opady i usłonecznienie w listopadzie 2024 roku.
Gdy spojrzymy na listopad 2024 roku globalnie to był to drugi najcieplejszy listopad w historii pomiarów meteorologicznych. Jednak w przypadku Polski przyniósł on temperatury kształtujące się lekko poniżej normy wieloletniej. Był to zatem pierwszy miesiąc od kwietnia 2023 r., który zakończył rekordową passę ciepłych ponad normę miesięcy.
♦ TEMPERATURY ♦
Średnia obszarowa temperatura powietrza w listopadzie 2024 r. wyniosła w Polsce 3,8°C i była o 0,2 stopnia niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny listopad należy zaliczyć do miesięcy lekko chłodnych pod względem warunków termicznych.
Najcieplejszym regionem Polski był Pas Pobrzeży, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 5,2°C (wyższa o 0,4 stopnia od normy), najchłodniejszym – Karpaty, ze średnią 2,7°C (1,2 stopnia poniżej normy).
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., listopad 2024 r. plasuje się na 44. pozycji i był on chłodniejszy o 3,0 stopnie od rekordowego listopada 1963 r. Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był listopad 1993 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła tylko –1,3°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w listopadzie pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na całym obszarze kraju, z wyłączeniem terenów podgórskich i górskich, były dodatnie. Najcieplej było na Helu (5,9°C), Ustce i Kołobrzegu (5,8°C), najchłodniej zaś w Zakopanem (1,3°C), Kielcach (2,2°C) i Lesku (2,5°C). W szczytowych partiach pasm górskich średnie miesięczne wartości temperatury były oczywiście najniższe (Kasprowy Wierch: –1,4°C, Śnieżka: –0,3°C).
Najwyższą wartość temperatury powietrza (20,2°C) odnotowano 1 listopada w Nowym Sączu (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Warto odnotować, że maksymalne temperatury na wszystkich stacjach w Polsce wystąpiły 1 i 25 listopada. Najchłodniej (poza stacjami górskimi) było 24 listopada w Zakopanem (–10,1°C). Najniższą temperaturę na Śnieżce (–12,1°C) zanotowano 22 listopada, a na Kasprowym Wierchu dzień wcześniej (–13,3°C).
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury odzwierciedla w zasadzie warunki termiczne przedstawione na mapie średniej temperatury miesięcznej, chociaż gradient temperatury skierowany jest wzdłuż osi W-E i waha się między 9 a 14,4 st. Celsjusza. Natomiast przestrzenny rozkład wartości kwantyla 5% temperatury pokazuje, że gradient skierowany jest wzdłuż osi SE-NW i oscyluje między -15,3°C a –1,8°C.
W 1. dekadzie listopada średnia dobowa temperatura powietrza w Polsce przyjmowała wartości poniżej średniej wieloletniej. 2. połowa miesiąca odznacza się dużą zmiennością warunków termicznych. W połowie listopada temperatura na kilka dnia przekroczyła wartości średnie, aby w następnych dniach sukcesywnie spadać. Pod koniec 2. dekady miesiąca w zaledwie kilka dni wartości średniej temperatury gwałtownie wzrosły (z poziomu poniżej 0°C do ponad 7,5°C), przekraczając przy tym wartości kwantyla 95%. Koniec miesiąca to sukcesywny spadek średniej dobowej temperatury w kierunku wartości średnich.
Występujący od szeregu lat wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w listopadzie 2024 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 1,5°C. Proces ocieplenia występuje co prawda od połowy lat 90. XX wieku, ale jest on silny. Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w listopadzie występuje na pojezierzach (do 1,6°C), najsłabszy – w Sudetach (do 1,1°C).
♦ OPADY ♦
Obszarowo uśredniona suma opadów atmosferycznych w listopadzie wyniosła w Polsce 31,8 mm i była o 7,9 mm niższa od normy dla tego miesiąca, określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony listopad należy zaliczyć do miesięcy suchych (opady stanowiły 80,1% normy dla tego miesiąca).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., listopad 2024 r. plasuje się na 54. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był listopad 2010 r. (ze średnią sumą 89,0 mm), najmniej – w 2011 r. (zaledwie 3,4 mm). Co ciekawe, pięć najbardziej ubogich w opady listopadów wystąpiło w XXI wieku.
Rozkład przestrzenny sumy opadów w listopadzie 2024 r. był silnie zróżnicowany. Najwyższe sumy miesięczne (powyżej 80 mm) odnotowano na Pomorzu Środkowym. Z kolei najniższe opady, poniżej 15 mm, wystąpiły w Nowym Sączu i Terespolu. W odniesieniu do normy wieloletniej (1991-2020) opady w listopadzie 2024 r. na obszarze Polski zawierały się w granicach od zaledwie 26,1% w Zakopanem aż do 170,9% w Łebie. Rozkład anomalii w stosunku do średniej wieloletniej odzwierciedla w znacznym stopniu przestrzenny rozkład opadów.
Na początku listopada utrzymywał się październikowy trend i wartości skumulowanej średniej obszarowej sumy opadu dążyły w kierunku normy z wielolecia 1991-2020. Sytuacja ta pozostawała niezmienna do połowy miesiąca. W jego 2. połowie odnotowano delikatne wzrosty wartości, wciąż jednak zbliżone do średniej. Listopad 2024 r. zaliczamy zgodnie z klasyfikacją warunków pluwialnych do miesięcy suchych.
Ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania. Ujemne wartości KBW pokazują obszary, na których parowanie przeważa nad opadami i w konsekwencji występuje utrata wilgoci z podłoża.
W listopadzie 2024 r. wartości parowania były stosunkowo niskie i zawierały się w przedziale od 3 do 14 mm. Najniższe wartości parowania odnotowano w Tatrach oraz na Pomorzu Zachodnim. Najwyższe natomiast ma Przedgórzu Sudeckim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Klimatyczny Bilans Wodny w przeważającej części kraju był dodani i nie przekroczył wartości 85 mm. Ujemne wartości na poziomie –5 mm obejmują mały fragment w południowo-wschodniej Polsce.
Wysokość opadów atmosferycznych w listopadzie charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok. Jednak widoczny jest wyraźny trend spadkowy, wskazujący na zmniejszanie się ilości opadów w tym miesiącu (w okresie od 1951 roku) o 5,84 mm (co odpowiada blisko 15% normy z lat 1991-2020).
♦ USŁONECZNIENIE ♦
Pod względem usłonecznienia na wschodzie i południu kraju, gdzie padało najmniej, listopad przyniósł więcej pogodnych chwil, co przełożyło się na dodatnią anomalię usłonecznienia. Na Podhalu i w Tatrach przez cały miniony miesiąc Słońce świeciło przez 140 godzin (na Kasprowym Wierchu 143,5), co stanowi ponad 50 godzin z dodatkową ilością pogodnego nieba. Anomalia usłonecznienia na poziomie 30-40 godzin kształtowała się w Kotlinach Sudeckich, 20-30 godzin w rejonie Sandomierza i Włodawy, a w większości kraju była na poziomie normy lub do 20 godzin powyżej normy.
Najmniej godzin z Słońcem zanotowano na Pomorzu, w Wielkopolsce, na Ziemi Lubuskiej oraz na Suwalszczyźnie – tu przez cały listopad usłonecznienie nie przekroczyło 40-45 godzin. Deszczowo-śnieżna i pochmurna Łeba należała do tych obszarów, gdzie Słońca w zeszłym miesiącu wyraźnie brakowało – tu usłonecznienie w listopadzie ogółem wyniosło 22,9 godzin. Jednak największe odchylenie poniżej normy zaobserwowano na stacjach synoptycznych w Poznaniu i Lesznie – do 20 godzin.
♦ LISTOPAD GLOBALNIE ♦
Listopad 2024 r. był 2. najcieplejszym listopadem na świecie w historii pomiarów instrumentalnych (po listopadzie 2023 r.) ze średnią globalną temperaturą powietrza przy powierzchni ziemi wynoszącą 14,10°C, czyli o 0,73 stopnia wyższą od średniej z lat 1991-2020. Dla porównania średnia obszarowa temperatura w Polsce wynosiła w minionym miesiącu 3,8°C.
Średnia temperatura nad lądami Europy w październiku 2024 r. była o 0,78 stopnia wyższa od średniej z lat 1991-2020 dla listopada i wynosiła 5,14°C.
