Wiekowe dęby w Ivenack cz. 1/3. “Wielki dąb” czyli Dębowy Król Ivenack.
Wiekowe dęby w Ivenack cz. 1/3.
“Wielki dąb” czyli Dębowy Król Ivenack.
W tych zimnych, ponurych i pochmurnych listopadowych dniach, dodam na blogu trochę wiosennych klimatów z miesiąca maja, często uważanego za najpiękniejszy w ciągu roku. Przenoszę się do Ivenack, gminy w Niemczech, w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie, w powiecie Mecklenburgische Seeplatte, która wchodzi w skład Związku Gmin Stavenhagen.
W Ivenack znajduje się Park przyrodniczy o powierzchni 75 ha, w którym znajduje się wyjątkowo cenne zgrupowanie starych dębów szypułkowych. Park jest doskonale przygotowany dla turystów. Kilkadziesiąt metrów przed wejściem na jego teren, przekraczamy “Tor zu den Ivenacker Eichen” czyli Bramę do dębów Ivenack. Na stronie internetowej Państwowego Urzędu Leśnictwa Meklemburgia-Pomorze Przednie dotyczącej dębów Ivenack widnieje informacja, że Park + otaczający go las ma powierzchnię 164 hektarów.
Dęby Ivenack nie są pozostałością dawnych lasów pierwotnych, ale dowodem na historycznie rozpowszechnioną formę użytkowania gruntów jako pastwiska leśne. Ponad 1000 lat temu Słowianie wypędzili swoje bydło na pastwisko w lesie niedaleko Ivenack. W średniowieczu, zwierzęta z istniejącego tu niegdyś klasztoru cystersów, a później także daniele hrabiego w Ivenack, mogły dokarmiać się pod dębami.
Powstały w ten sposób “Hutewald” ze swoimi najzacniejszymi walorami – parkową przestrzenią pełną sękatych starych drzew z rozłożystymi koronami – został zachowany do czasów współczesnych. Teren z ofertą dla zwiedzających jest zarządzany przez Lasy Państwowe Meklemburgii-Pomorza Przedniego.
Hutewald jest obszarem chronionym pod trzema względami: jako narodowy pomnik przyrody, jako część obszaru FFH i jako część obszaru ochrony krajobrazu. Dęby Ivenack w węższym znaczeniu to najstarsze i najbardziej okazałe dęby w Hutewaldzie, przy czym jeden egzemplarz jest zaliczany do najcenniejszych dębów szypułkowych Europy!
Las dębowy leży na zachód od Ivenack i jeziora Ivenack, Stavenhagen leży na południowym zachodzie. Po północnej stronie jeziora Ivenack las ma wschodnią część, która sięga aż do posiadłości zamku Ivenack. Miejsce parkingowe dostępne jest tutaj na obrzeżach miasta, a kolejne miejsce parkingowe znajduje się 350 metrów dalej, przy drodze do Basepohl.
Jak podają źródła, jeszcze 100 lat temu w Ivenack rosło 11 potężnych dębów. Obecnie pozostało 5. Pierwszy, najpotężniejszy okaz jest opisany w tym artkule, drugi poświęcę dębom numer 2 i 3, a trzeci wpis będzie dotyczył dębów numer 4 i 5. Ponadto, jeden artykuł przeznaczę na spacer po Parku w Ivenack, a ostatni piąty będzie dotyczył ścieżki w koronach drzew zlokalizowanej na jego terenie.
W 1995 roku z najstarszych dębów pobrano próbki przy pomocy świdra wzrostowego w celu policzenia słojów rocznych i oceny ich stanu zdrowotnego. Z najsilniejszego dębu na wysokości pierśnicy pobrano trzy rdzenie. Ponieważ wszystkie stare dęby są puste w środku, ich wiek można było jedynie oszacować.
W wielu miejscach park przypomina rezerwat przyrody, w którym przyrodzie pozostawiono pełną swobodę, nie ingerując w zachodzące w niej procesy. Efektem tego jest wiele martwego drewna i możliwość obserwacji “przerabiania” go przez naturalne przemiany rozkładu i obiegu materii.
Dodatkową atrakcją parku jest stado danieli. Według niemieckich źródeł, zwierzęta trzymane są tu ponownie na wybiegu od 1972 roku. Na zdjęciu jest jakaś 1/75 część tego stada. ;))
∼ Wielki dąb czyli Dębowy Król Ivenack ∼
Czas na Dębowego Króla Ivenack, zwanego “Wielkim Dębem z Ivenack”. To dość proste określenie, ale w znacznym stopniu oddające to, czym jest to wyjątkowe drzewo, bowiem “Wielki Dąb”, rzeczywiście jest wielki pod każdym względem. W obwodzie pnia, na wysokość i pod względem przeżytych lat.
Drzewo jest otoczone (podobnie jak inne wiekowe dęby z zacnej piątki Ivenack) drewnianym ogrodzeniem, za które nie wolno przechodzić. Jednak swobodna przestrzeń jaka znajduje się dookoła ogrodzenia, pozwala się zachwycać Królem z każdej strony.
Na tablicach informacyjnych podano, że obwód pnia drzewa na poziomie pierśnicy wynosi 1096 cm (inne źródła podają 1170 cm), wysokość 35,5 m, natomiast wiek imponującego dębu to 1000 lat! Objętość drewna “Wielkiego Dębu” wynosi ponad 180 kubików, co czyni go największą żywą istotą w Niemczech, a także największym pod względem objętości dębem w Europie!
Na kolejnej tablicy możemy się zapoznać z wybranymi wydarzeniami historycznymi, które miały miejsce w czasie, kiedy “Wielki Dąb” w Ivenack powiększał swoje gabaryty podczas swojego tysiącletniego życia.
Na 995 rok datowana jest pierwsza udokumentowana wzmianka o Meklemburgii. Zatem przyjmując, że “Wielki Dąb” w Ivenack rzeczywiście liczy sobie 1000 lat lub nawet trochę więcej, to można o nim napisać, że jest on żywym świadkiem, praktycznie całej historii Meklemburgii!
Inni eksperci wskazują, że określenie pięciu najstarszych żyjących dębów w Ivenack jako „tysiącletnie dęby” jest przesadą, podobnie jak to ma miejsce w przypadku innych drzew w Niemczech. Tablice informacyjne o Wielkim Dębie podają, że ma on tysiąc lat, jednak według ich badań, jak dotąd żaden dąb w Niemczech nie okazał się tak stary.
Na podstawie badań przeprowadzonych w 1995 roku, wiek najmłodszego prastarego dębu oszacowano na 565 lat, a najstarszego na 826 lat (w przeliczeniu na rok 2024: 594 lata i 855 lat). Według ekspertów z German Tree Archives najstarszy dąb nie ma w żadnym wypadku więcej niż 850 lat, a prawdopodobnie około 752 lata (wg stanu na rok 2024).
Pod koniec 2010 roku pojawiły się oznaki spadku żywotności pięciu najstarszych dębów. Latem 2020 roku 15 ekspertów przeprowadziło szeroko zakrojone badania Wielkiego Dębu. Zbadano jego stan odżywienia, system korzeniowy z mikoryzą, glebę z uwzględnieniem obecności dżdżownic oraz stabilność pnia, analizując rozchodzenie się dźwięku w drewnie.
Badania te wykazały uszkodzenia, z których część była znana już od 1995 roku, np. miejsca zgniłe lub wysuszone oraz miejscami utrata nośności przekroju pnia. Andreas Roloff przypisał drzewu stopień uszkodzeń 2 lub poziom witalności 2 („wyraźnie uszkodzone drzewo”) w oparciu o różne kryteria, takie jak malejąca przezroczystość korony, i skomentował, że jest to „imponująco optymalny stan dla tego wieku”.
Stwierdzenia takie jak: pojedyncze obumieranie górnych i bocznych gałęzi oraz zanikanie liści są całkowicie normalne, biorąc pod uwagę jego niezwykle stary wiek, ponieważ drzewo nie może dalej rosnąć. Dlatego traci części morfologiczne, zwłaszcza w latach suchych, takich jak np. 2018 i 2019.
Stefan Kühn z Niemieckiego Archiwum Drzew obawia się jednak, że ogromne drzewo może się zawalić. Pień pustego dębu ma przeważnie grubość ścianki zaledwie na poziomie od 25 do 30 centymetrów, a jego nachylenie wynosi 18 stopni. Jeśli pień ulegnie deformacji pod wpływem ogromnego obciążenia lub zwiększy się jego nachylenie, wówczas może się zawalić.
Kolejną ciekawostką, którą podają niemieckie źródła jest to, że w latach 1804–1995 przyrost obwodu pnia drzewa wynosił średnio zaledwie 1,16 centymetra rocznie. To sprawia, że Wielki Dąb jest jednym z najwolniej rosnących dębów w Niemczech. Ale przy takich gabarytach nie wymagajmy od niego nic więcej!
W 1977 r. Deutsche Post NRD wydała serię znaczków „Pomniki przyrody”, w tym znaczek o nominale 25 fenigów z motywem dębów Ivenack.
Podczas wizyty w Ivenack zakupiłem album “Ivenacker Eichen Tausendjährige Eichen im Wandel der Zeit”, który został poświęcony wyjątkowym dębom.
Natomiast dla każdego, który fascynuje się potężnymi dębami, polecam fenomenalny album tree huntera Jeroena Patera “Riesige Eichen”, w którym autor opisał nie tylko słynne dęby z Ivenack, ale wiele innych, najpotężniejszych dębów rosnących na terenie Niemiec.
Wielki Dąb wywarł na mnie niesamowite wrażenie. I nawet, jeżeli jego wiek jest mocno przeszacowany, nie ulega wątpliwości, że jest to jeden z najcenniejszych dębów szypułkowych rosnących na terenie Europy.
Znawcy europejskich sędziwych dębów zaliczają Wielki Dąb z Ivenack do Wielkiej Trójki najdostojniejszych osobników tego gatunku, obok słynnego dębu “Majesty” z Anglii i dębu “Chrobry” z Piotrkowic (woj. lubuskie). Niestety nasz dąb po podpaleniu w 2014 roku, całkowicie zamarł w roku 2020. ;((
Na tym drzewie wszystko jest fascynujące, również jego otoczenie, gdzie znajdziemy wiele zrzuconych przez Wilki Dąb gałęzi i konarów. Ponieważ nie można do niego podejść i wykonać pomiar obwodu, postanowiłem uwiecznić go na filmie.
Film trwa 2,5 minuty, nie załączyłem do niego podkładu muzycznego, za to słychać rozśpiewane ptaki i latające owady. Starałem się pokazać Wielki Dąb w miarę dokładnie, przybliżając poszczególne fragmenty drzewa.
Aby obejrzeć Wielki Dąb z Ivenack na filmie należy kliknąć w poniższy link:
♦ https://drive.google.com/drive/folders/1GEnS-grUpqoDXzhCGhQ27oUyXJ_FsogS
♦ O dębach i Parku w Ivenack, warto przeczytać również wpis na blogu krolestwo-olch.pl: Tysiącletnie Dęby z Ivenack – Królestwo Olch , oraz
♦ naszewycieczki.pl: https://www.naszewycieczki.pl/kraje-sasiedzkie/64-niemcy-ciekawe-miejsca/1002-wiekowe-deby-w-ivenack-ivenacker-eiche-meklemburgia
W pobliżu Wielkiego Dębu możemy też zaznajomić się w elementami sztuki drzewnej – “Der Lange Weg zur Skulptur vom Formbaum bis zum Fertigen Kunstwerk”.
Wielki Dąb to najmocniejszy, dendrologiczny punkt parku i kluczowa atrakcja turystyczna, ale nie jedyna. W drugim wpisie zaprezentuję dwa dęby, które możemy podziwiać zaraz po wejściu na jego teren.
P O D S U M O W A N I E
1) W niemieckim Ivenack (Meklemburgia-Pomorze Przednie), w północno-wschodniej części kraju, ze stolicą w Schwerinie, na terenie Parku znajduje się słynne skupisko wiekowych dębów szypułkowych. Najpotężniejszym z nim jest Wielki Dąb, którego obwód pnia na poziomie pierśnicy, w zależności od źródeł wynosi 1096 cm lub 1170 cm, a wysokość 35,5 metra.
2) Wiek dębowego olbrzyma jest szacowany na 1000 lat, chociaż bardziej wiarygodne źródła podają, że drzewo może mieć maksymalnie 750-850 lat. Natomiast wyjątkowa jest objętość drewna “Wielkiego Dębu”, która wynosi ponad 180 kubików. To drzewny rekord Niemiec i największy dąb pod względem objętości w Europie!
