Wybrane drzewa Parku Południowego Wrocławia, cz. 4/7.

Buk pospolity w odmianie czerwonolistnej “Rewers”.

Czas na prezentację kolejnej osobliwości dendrologicznej w cyklu wybranych drzew Parku Południowego Wrocławia. Jest nim niezwykle ciekawy buk pospolity w odmianie czerwonolistnej. Odmiana ta jest często wybierana do ogrodów, parków oraz jako drzewo ozdobne w przestrzeniach miejskich. We Wrocławiu znajdziemy wiele pięknych okazów tej odmiany.

Gdy spojrzymy na sylwetkę całego buka w Parku Południowym, który z wdziękiem i swobodą rośnie na parkowej polanie, to można stwierdzić, że jest to średniej wielkości drzewo o grubym pniu. Jego unikatowe walory zaczynają się uwidaczniać na wiosnę, kiedy roślina rozwija ulistnienie.

Wówczas, purpurowo-czerwone barwy blaszki liściowej, tworzą znaczny i intrygujący kontrast z zielenią innych drzew rosnących w pobliżu buka. Jednak nadal coś nie pasuje. Otóż wiązka gałęzi znajdująca się w dolnej partii korony, wybarwiła się na kolor zielony, jakby wbrew purpurowej dominacji na koronie drzewa.

Mamy tu do czynienia z rewersją (odwrotnością) mutacji rośliny. Najogólniej polega ona na tym, że na roślinie należącej do danej odmiany pojawia się pęd, który cech tej odmiany nie posiada i wygląda jak “przodek”, czyli gatunek wyjściowy lub odmiana rodzicielska. Natomiast termin „pęd rewersyjny” w dendrologii odnosi się do nietypowego, odmiennego od normalnego kierunku wzrostu pędu lub do niewłaściwego (odwrotnego) rodzaju pędu, który pojawia się np. u roślin szczepionych.

Dzięki powyższym informacjom, nie muszę już wyjaśniać, dlaczego parkowego buka nazwałem “Rewersem”. Chociaż widziałem już wiele buków w odmianie czerwonolistnej, zarówno we Wrocławiu jak również w innych miejscach, nie dostrzegłem drugiego okazu z tak widocznym i ciekawym zjawiskiem rewersji. Czas przyjrzeć się drzewu z bliskiej odległości i spojrzeć na jego pokrój.

Buk “Rewers” to masywne, rozłożyste drzewo soliterowe czyli rosnące na otwartej przestrzeni z bardzo krótkim i pękatym pniem oraz regularną, rozłożystą i nisko osadzoną koroną.

Pień okazu to czysta bukowa poezja. Masywne napływy korzeniowe, skręt włókien wokół osi pnia, zgrubienia, narośle, szczeliny, tajemnicze zakamarki i wrażenie dużej plastyczności okazu. Dla mnie jest to jeden z najciekawszych i najpiękniejszych wrocławskich buków w odmianie czerwonolistnej.

Jeden solidny konar drzewa wyrasta z pnia bardzo nisko (mniej więcej na poziomie pierśnicy). To nieco komplikuje czynności dendrometryczne. W związku z powyższym, pomiar wykonałem poniżej standardowego poziomu 130 cm.

Obwód pnia drzewa na poziomie 50 cm nad gruntem wynosi 496,50 cm (pomiar własny z 26.03.2020 r.). Ten wynik stawia go w czołówce najgrubszych buków pospolitych w odmianie czerwonolistnej, które rosną na terenie Wrocławia.

Stan techniczny drzewa jest bardzo dobry. Okaz odznacza się również doskonałą kondycją zdrowotną. Dodam, że znalezienie buka w tej odmianie, o prawie pięciometrowym obwodzie pnia, który charakteryzuje się świetną sprawnością zdrowotno/techniczną, należy raczej do rzadkości. Te argumenty jeszcze bardziej podkreślają unikatowość opisywanego drzewa.

Cechą, którą często można zaobserwować na bukach jest utrzymywanie się części ulistnienia przez okres zimowy. Ogólnie to cały roczny cykl wegetacyjny parkowego buka, jest niezwykły. Wczesną wiosną wygląda jak podczas zaawansowanej jesieni, późniejszym latem wybarwia się na ciemno zielono/brązowo, po czym w okresie złotej jesieni, “powraca” do jesiennych barw.

Na pędzie rewersyjnym można dostrzec liście w dwóch barwach – zielonej i purpurowej. Pojawienie się rewersji na drzewie lub krzewie, traktowane jest zazwyczaj jako oryginalna ozdoba rośliny i dendrologiczna ciekawostka.

Istnieje jednak poważny minus tej osobliwości, ponieważ pędy rewersyjne są zazwyczaj znacznie mocniejsze od odmiany, rosną szybciej i prowadzą do osłabienia pędów z cechami odmianowymi. W literaturze podkreśla się, że w dłuższej perspektywie mogą zupełnie zagłuszyć pierwotnie posadzoną odmianę.

Dlatego w szkółkarstwie rekomenduje się usuwanie pędów z cechami rewersji i to jak najszybciej aby uniknąć osłabienia rośliny. Nie posiadam wiedzy, czy w przypadku opisywanego drzewa, Zarząd Zieleni Miejskiej Wrocławia planuje jakieś zabiegi związane z widoczną rewersją.

♦ Źródło: Szkółka drzew i krzewów, Szkółka roślin ozdobnych | Szkółki Konieczko w artykule dr inż. Anny Barysz Co to jest Rewersja Roślin?

Z drugiej strony widoczna rewersja jest unikatową oraz wyróżniającą cechą tego buka i jak to się mówi – masz chłopie problem. Od pojawienia się ulistnienia na wiosnę do późnego lata, możemy podziwiać “zbuntowany” zielony pęd na tle purpurowej korony drzewa.

Kilka wybranych zdjęć buka z widoczną rewersją. Po lewej fotografia z 23. maja 2021 r., po prawej z 1. czerwca 2020 roku.

Po lewej stronie zdjęcie z 10. maja 2022 roku, po prawej z 20. maja 2021 roku.

Fragment masywnej, bogato ugałęzionej korony drzewa z dalszej i bliżej perspektywy.

Pień w marcowej scenerii, jeszcze przed sezonem wegetacyjnym i na początku czerwca, kiedy korona drzewa jest już w pełni ulistniona.

Wiązka pędów i przepiękny, malowniczy pień drzewa podświetlony kwietniowym Słońcem.

Sylwetka buka w fotografiach pionowych z widoczną rewersją i fragment pnia.

Buk “Rewers” otulony śnieżną zimą (widok we Wrocławiu coraz rzadszy) i podczas kwietniowej aury, tuż przed “wybuchem” wegetacji.

Jeszcze raz bardzo malowniczy, poskręcany pień drzewa. Przymiotnik “baśniowy” idealnie pasuje na jego określenie.

Oglądając mozaikę barw ulistnienia widocznych drzew, warto uświadomić sobie kunszt sztuki ogrodniczo-parkowej, jakim wykazali się projektanci Parku Południowego. Posadzili buka w ten sposób, aby jago walory były maksymalnie wyeksponowane dla ludzkiego oka.

Drzewo to jest wyjątkową perełką dendrologiczną parkowego drzewostanu i jednym z najcenniejszych osobników w tej odmianie, który rośnie na terenie Wrocławia.

Unikalne walory estetyczne, krajobrazowe, znaczne gabaryty oraz osobliwe piękno tej odmiany buka na tyle ujęły ludzi, że drugi rok z rzędu, buki purpurowe wygrały krajowy i europejski konkurs Drzewo Roku.

W 2024 roku był to buk “Serce Ogrodu” z arboretum w Wojsławicach, w tym roku bukowe serce najmocniej zabiło w Dalkowie, gdzie wygrał buk “Serce Wzgórz Dalkowskich”.

Gdyby opisywany w tym artykule buk “Rewers” posiadał jakąś ciekawą historię lub byłaby z nim związana zaskakująca legenda, wydarzenie, itp., to mógłby on zostać idealnym kandydatem do zgłoszenia go w konkursie Drzewo Roku 2026. Jednakże na chwilę obecną, nic mi o powyższych nie wiadomo.

Warto jeszcze dodać, że drzewo znajdujące się w stanie bezlistnym, nie zdradza swojej tajemnicy związanej ze “zbuntowanym” pędem rewersyjnym.

Ludzie wypoczywający na polanie, raczej nie zerkają na rewersyjną atrakcję, choć jest ona widoczna bardzo dobrze. Dla tree huntera to nie lada gratka i osobliwość, którą z podekscytowaniem udokumentował.

⇒ W następnym artykule tego cyklu zaprezentuję jeszcze jednego buka pospolitego, tym razem w odmianie “Pendula” czyli “płaczącej”. Jest to drzewo o fascynującej budowie i fenomenalnym wyglądzie.