Aktualności
- 04 sty, 2024
Dąb szypułkowy “Poganin” z Węglówki. Pomnikowy olbrzym obok świątyni.
Dąb szypułkowy “Poganin” z Węglówki.
Pomnikowy olbrzym obok świątyni.
Węglówka to wieś położona w woj. podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Korczyna. Miejscowość znajduje się w dolinie Czarnego Potoku w otoczeniu najwyższych wzniesień Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego.
W okolicach Węglówki znajdują się złoża ropy naftowej. W 1888 r. zaczęto tu wydobywanie ropy naftowej na wielką skalę. Stara kopalnia, po ostatniej wojnie rozbudowana, należy dziś do największych i najbardziej wydajnych na Podkarpaciu.
Ciekawą postacią związaną z kopalnią był inżynier Stefan Mięsowicz, kierujący wydobyciem przed 1939 rokiem. Pozostawał on aktywnym członkiem Armii Krajowej, a jego zadaniem było zaniżanie w dokumentacji wyników wydobycia, w celu uniknięcia wysadzenia przez wycofujących się Niemców cennych szybów. Stefan Mięsowicz został kierownikiem kopalni po wojnie i funkcję tę pełnił do 1949 roku, kiedy to aresztowany został przez Urząd Bezpieczeństwa za rzekomą dywersję.
W obecnym czasie eksploatacja ropy w Węglówce jest w znacznej mierze ograniczona. Nie prowadzi się nowych poszukiwań, nie powstają nowe szyby. Nie funkcjonuje również ropociąg (ropę wozi się cysternami).
Najważniejszym miejscem kultu religijnego Węglówki jest kościół parafialny (Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny). Parafia rzymskokatolicka podlega pod archidiecezję przemyską, w dekanacie Krosno.
Na kościół parafialny zaadaptowano dawną cerkiew, którą wzniesiono w 1898 r. Cerkiew została wybudowana przez ludność ruską nazwaną przez etnografów “Zamieszańcy”.
Otoczenie cerkwi tworzy atmosferę spokoju połączonego z pięknem budowli i harmonii otoczenia.
Kto by pomyślał, że na tyłach świątyni kilkaset lat temu wykiełkował i na dobre zakorzenił się… “Poganin”. Wyrósł on znacznie wcześniej przed jej budową.
Tym “Poganinem” jest ogromny dąb szypułkowy, który może poszczycić się drugim miejscem na Podkarpaciu w kategorii najstarszych i najgrubszych drzew rosnących na terenie tego województwa.
Jego monstrualny, walcowaty pień w dużym stopniu przypomina słynny dąb “Chrobry” z Piotrowic, który niestety jest już martwy. “Poganin” został objęty ochroną na podstawie Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej RL-Vib-13/P/8/53 z 31.12.1953 r.
Dąb “Poganin” został nazwany przez urzędników Gminy Korczyna “najdoskonalszym drzewem naszej części Karpat” i trudno nie zgodzić się z tym stwierdzeniem, bowiem mamy tu do czynienia – podobnie jak w przypadku opisanego ostatnio “Chrześcijanina” – z okazem o randze i wartości krajowej oraz europejskiej.
Przy drzewie znajduje się tablica informacyjna, z której możemy dowiedzieć się m.in. że: “Z racji jego rozmiarów wierzono, że drzewo rosło na tym terenie przed pojawieniem się chrześcijaństwa”. W rzeczywistości jest inaczej, ale o tym będzie niżej.
W CRFOP ( Dąb_szypułkowy_Poganin_w_Węglówce ) podano, że obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 902 cm, wysokość 25 metrów, a jego wiek to około 1000 lat. Ten ostatni parametr jest mocno przeszacowany.
♦ WIEK DRZEWA ♦
Również dąb “Poganin” był przedmiotem badań naukowych śp. dra Cezarego Pacyniaka, który oszacował wiek drzewa w 1984 r. na 605 lat. To oznacza, że w 2024 roku drzewu można przypisać już 645 lat, czyli tylko 3 lata mniej od “Chrześcijanina”.
W CRFOP drzewu dodano 355 lat. Taki zabieg (dodawania wybranemu okazowi kilkuset lat) jest zjawiskiem dość częstym, ponieważ wiele gmin i miejscowości chce się pochwalić “najstarszym” drzewem w swoim regionie lub nawet na terenie Polski wbrew badaniom naukowym.
♦ OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA ♦
Przyszedł czas na pomiar aktualnego obwodu pierśnicowego pnia dębu, który rośnie na szczycie nadrzecznej skarpy/brzegu. W porównaniu do “Chrześcijanina” pomiar ten jest łatwiejszy do wykonania, ale i tak należy tu zachować ostrożność oraz staranność.
Jak widać na powyższym zdjęciu, kierując się zasadami obowiązującymi w dendrometrii, tree hunterzy odmierzyli poziom pierśnicy (130 cm) od najwyższego wzniesienia gruntu wokół podstawy pnia potężnego “Poganina”.
Pozostało jeszcze dokładnie wyrównać taśmę, mocno ją naciągnąć i odczytać pomiar oraz udokumentować otrzymany wynik na zdjęciu.
I tak aktualny obwód pierśnicowy pnia dębu “Poganin” wynosi 911 cm. To daje drzewu miejsce w pierwszej dziesiątce najgrubszych dębów w Polce!
Podobnie, jak w przypadku “Chrześcijanina”, pomiary obwodu pnia “Poganina” dokonywane przez kilka osób dały różne wyniki, ale różnice te są zdecydowanie mniejsze w porównaniu do otrzymanych wyników pomiaru obwodu pnia pierwszego dębu Podkarpacia. Poniżej przykład z Rejestru Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha.
Dr Cezary Pacyniak w swojej książce „Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r., według stanu na 1984 r. napisał o “Poganinie”: “Wiek 605 lat, obwód 860 cm, pierśnica 273,5 cm, wysokość 28 m, stan zdrowotny 3 (drzewa, które mają w 50% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę, jak również zaatakowane w znacznym stopniu przez szkodniki), pomnik przyrody.
Dąb “Poganin” rośnie na wysokim brzegu Czarnego Potoku przy kościele. Drzewo ogrodzone jest niewysokim płotkiem. Umieszczono przy nim tablicę informacyjną następującej treści: Dąb wiekowy, którego obwód na wysokości 1,3 m wynosi 10 m… Rzadki ten okaz jako ślad dawnych czasów pod ochroną. Jakiekolwiek niszczenie jest surowo wzbronione.
Obwód tego drzewa podano bez dokonania pomiaru taśmą. Wynosił on w 1983 r. – 860 cm, a nie jak niejednokrotnie podawano w literaturze, że ten dąb jest najgrubszym drzewem w Polsce”.
♦ DĄB SZYPUŁKOWY “POGANIN” W ALBUMIE
DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE. ♦
Autorzy albumu “Drzewa Polski…” poświęcili “Poganinowi” dwie strony na których napisali: “Drzewo to zalicza się do najgrubszych i – zarazem – najpiękniejszych polskich dębów. Poza tym rośnie w miejscowości, która pod koniec XIX w. stała się sławna za sprawą odkrytych tutaj złóż ropy naftowej (jej znaczenie gwałtownie wtedy wzrosło ze względu na rozwój przemysłu i nowe wynalazki).”
“Nazwa sędziwego dębu ma oczywiście sugerować, że wyrósł on jeszcze w czasach pogańskich. W rzeczywistości jednak wykiełkował zapewne w drugiej połowie XIV w. “Poganin”, jakby na przekór swej nazwie, rośnie tuż przy kościele na tyłach jego dziedzińca.
Sama świątynia stanowi ciekawe odzwierciedlenie historii tych ziem i mieszających się tutaj kultur. Została bowiem wybudowana w 1898 r. jako cerkiew grecko-katolicka i dopiero po drugiej wojnie światowej (1948) na skutek zmian w strukturze wyznaniowej miejscowej ludności przemianowano ją na kościół obrządku rzymsko-katolickiego p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
“Poganin” ma masywny, walcowaty i stosunkowo wysoki pień, którego kształt wskazuje, że drzewo to – przynajmniej w młodości – musiało rosnąć w zwartym drzewostanie. Korona jest stosunkowo wąska – jej szerokość wynosi 20,5×18 m.
Niestety, przypuszczalnie jest to pierwszy z objawów powolnego zamierania dębu (ścieśnienie korony i redukcja aparatu asymilacyjnego są typowe dla sędziwych drzew tego gatunku). Pień “Poganina” w środku jest całkowicie spróchniały (tzw. ubytek kominowy).
Widnieją na nim liczne, niewielkie dziuple osłonięte kawałkami blachy. Dąb rośnie na starannie utrzymanym trawniku – obok niego stoi tablica informacyjna. Wynika z niej, że drzewo to – uznane za pomnik przyrody już w 1953 r. – jest najgrubszym dębem Podkarpacia (choć to nieprawda, gdyż okazalszym pniem legitymuje się rosnący nieopodal “Chrześcijanin)”.
Tablica informacyjna o której wspomnieli autorzy albumu, została zastąpiona aktualną (jej zdjęcie znajduje się w początkowej części wpisu), na której prawidłowo napisano, że dąb “Poganin” jest drugim co do wielkości dębem szypułkowym na Podkarpaciu.
⇒ Dąb szypułkowy “Poganin” znajdziemy (podobnie jak dąb “Chrześcijanin”) na kanale YouTube prof. Łukasza Łuczaja: https://www.youtube.com/watch?v=dyoRVxinZJg
⇒ Zapraszam również do lektury artykułu o “Poganinie” na blogu Marka Łuszczyńskiego: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=18032
Dąb szypułkowy “Poganin” jest jednym z najcenniejszych dendrologicznych skarbów Podkarpacia i całego kraju. Drzewo należy starannie chronić przed wszelkimi aktami wandalizmu, które dotknęły w ostatnich latach kilka wyjątkowych okazów (np. wspomniany wcześniej dąb “Chrobry” z Piotrowic).
Chociaż najlepsze czasy zdrowotności “Poganin” ma już dawno za sobą, to dąb ma szansę cieszyć swoją obecnością miłośników drzew, jeszcze przez wiele wiele lat.
P O D S U M O W A N I E
1) W Węglówce (woj. podkarpackie, powiat krośnieński, gmina Korczyna) obok świątyni (dawnej cerkwi) p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny rośnie drugi najgrubszy i najstarszy dąb szypułkowy Podkarpacia, którym jest “Poganin”, od 1953 r. chroniony jako pomnik przyrody ożywionej.
2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 911 cm (pomiar własny z 19.04.2023 r.), wysokość dębu 25 metrów (według danych z CRFOP), wiek 645 lat – według stanu na 2024 rok (na podstawie badań dra C. Pacyniaka „Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r.).
3) Pień drzewa posiada liczne ślady po wyłamanych konarach, a wewnątrz jest całkowicie wypróchniały (posiada ubytek kominowy), co wraz ze stosunkowo wąską koroną świadczy o tym, że dąb niestety powoli zamiera. Okaz został w ostatnich latach poddany zabiegom konserwacyjnym, a koronę ustabilizowano i wzmocniono wiązaniami linowymi.
4) Obwód pnia “Poganina” tuż nad gruntem wynosi około 1120 cm. Pień posiada naturalne zielone ozdoby (stanowiska mchów), zwłaszcza przy podstawie. Gmina Korczyna “reklamuje” opisywany dąb jako “najdoskonalsze drzewo naszej części Karpat”, z czym autor bloga zgadza się w 100%.
