Klony srebrzyste w Udaninie.

Najgrubsze na Dolnym Śląsku.

Kiedy w 2016 roku opisywałem na blogu moje najbardziej sentymentalne drzewo, którym jest “Bukowianin” z Bukowiny Sycowskiej o obwodzie pierśnicowym pnia 443 cm ( https://lenartpawel.pl/perly-dendroflory-wzgorz-twardogorskich-klon-srebrzysty-bukowinian.html ), wówczas napisałem, że “według mojej aktualnej wiedzy jest on najgrubszym, jednopniowym osobnikiem tego gatunku na Dolnym Śląsku”.

Żyłem z tym przekonaniem przez kilka lat, po czym postanowiłem sprawdzić w rejestrach dolnośląskich pomników przyrody obwody pni klonów srebrzystych, które objęto ochroną pomnikową. Wynikało z nich, że w Udaninie rośnie grubszy klon, ale wiadomo jak to jest w rejestrach. Czasami dane są przesadzone, czasami zawężone, a nieraz prawie nic się nie zgadza. Nie pozostało nic innego jak pojechać do Udanina w celu rozwiania dendrometrycznych znaków zapytania.

I chociaż okazało się, że rzeczywiście pomnikowy klon srebrzysty z Udanina “zdetronizował” “Bukowianina” w grubości obwodu pnia, to jednak powstały wątpliwości, czy drzewo to tak jak “Bukowianin” jest okazem jednopniowym czy nie? Żeby było jeszcze ciekawiej, tree hunterzy zmierzyli drugiego klona, który rośnie w bezpośrednim sąsiedztwie pomnikowego okazu i stwierdzili, że on również jest grubszy od “Bukowianina” (wprawdzie tylko o 1 cm), oraz tak samo budzi wątpliwości konstrukcyjne (jedno czy więcej drzew zrośniętych pniami). Zatem zapraszam do lektury.  

♦ UDANIN ♦

Udanin to wieś położona w woj. dolnośląskim, w powicie średzkim w gminie Udanin. Jest to największa miejscowość gminy Udanin. Od 1795 r. do 1945 r. wieś była własnością rodziny von Richthofen.

Na granicy Udanina i wsi Piekary stoi opuszczony budynek. Okazała willa wraz z ozdobnym ogrodem została wzniesiona przez dyrektora zakładów Schlesische Chamotte- und Tonwerke w Udaninie. Były to zakłady kamieniarskie (fabryka szamotu). Fabryka spłonęła doszczętnie w sierpniu 1911 r. – wzmiankowano o tym w prasie krajowej (Die Presse – Ostmaerkische Tageszeitung, z 10 sierpnia 1911 r). W 1924 r. z uwagi na brak dostaw gliny fabrykę zamknięto i zwolniono ponad 120 pracowników.

Po drugiej wojnie światowej w budynku mieściła się szkoła. Obecnie zabytek jest własnością prywatną. Obiekt nie jest użytkowany, niezabezpieczony przed wejściem i powoli niszczeje. Willę otacza niewielki park, jednak to w bezpośrednim sąsiedztwie budynku, tuż obok ogrodzenia rosną bardzo cenne drzewa na dolnośląskiej mapie najbardziej okazałych drzew wybranych gatunków. Są to dwa osobniki klonów srebrzystych.

♦ POMNIKOWY KLON SREBRZYSTY 481 CM ♦

Pierwszy i jednocześnie grubszy klon objęty jest ochroną pomnikową. Aktem powołującym drzewo na pomnik przyrody jest Zarządzenie nr 5/88 Wojewody Legnickiego z dnia 11 marca 1988 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Do Udanina tree hunterzy przyjechali na początku stycznia 2023 r. Dla mnie była to bardzo ważna wyprawa, ponieważ ostatecznie mogłem przekonać się, czy na Dolnym Śląsku rosną grubsze klony srebrzyste od “Bukowianina”, którego opisywałem i wielokrotnie pokazywałem na blogu. O pomnikowym okazie dowiedziałem się podczas przeglądania rejestrów pomników przyrody naszego województwa i z blogu Marka, który odwiedził drzewo kilka lat temu, ale wówczas nie dokonał pomiaru obwodu jego pnia.

Według danych zawartych w CRFOP ( Klon_srebrzysty_w_Udaninie ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 474 cm, wysokość drzew 24 metry. Zanim przystąpiliśmy do starannego pomiaru, zaczęliśmy się zastanawiać, czy jest to okaz po pojedynczym pniu, czy jednak mamy tu do czynienia ze zrostem dwóch, a może nawet trzech drzew? Sprawa jest dyskusyjna, o czym będzie dalej.

Pień drzewa nie jest idealnie okrągły. Jego nieregularność sprawia, że oglądany z boku nie sprawia wrażenia jakiegoś ponadprzeciętnego. Sytuacja zmienia się, kiedy drzewo obejdziemy wokół. Wówczas widać, że mamy tu do czynienia z bardzo okazałym osobnikiem. 

Chociaż odszukanie najwyższego punktu przy podstawie pnia i odmierzenie od niego wysokości 130 cm nie sprawia większych problemów, to jednak w procesie dendrometrycznym mamy tu sztuczną przeszkodę zbudowaną przez człowieka.

Jest nią ogrodzenie (siatka), która przylega do pnia, przez co pomiar wykonywany przez jednego człowieka jest mocno utrudniony, ponieważ nie może on zatoczyć pełnego kręgu wokół pnia. Pomiar w duecie jest znacznie łatwiejszy. Dochowując wszelkiej staranności, wynik jaki otrzymaliśmy to 481 cm. A zatem mamy oficjalnie najgrubszego, udokumentowanego i znanego klona srebrzystego na Dolnym Śląsku, który jest chroniony jako pomnik przyrody ożywionej. 

Z tej perspektywy bardzo dobrze widać, że pień jest naprawdę gruby. Po pomiarach przyszedł czas na obejrzenie drzewa z różnych miejsc i bliższych/dalszych odległości.

Stan zdrowotny i techniczny okazu jest dobry, na pniu widać nieliczne ubytki w postaci naturalnych wyłamań niektórych gałęzi lub chirurgicznego ich usunięcia.

Pień z pełną warstwą kory bez widocznych dziupli, wypróchnień i śladów działalności grzybów rozkładających drewno lub działalności owadów. Klony srebrzyste to drzewa krótkowieczne i szybko rosnące. Dożywają średnio do 100-125 lat.

Myślę, że opisywany klon mógł już przekroczyć 100 lat, tym bardziej należy podkreślić, że stare jak na ten gatunek drzewo, w dodatku znajdujące się w bardzo dobrej kondycji zdrowotnej, jest nad wyraz cennym okazem.

Na pniu rośliny odnajdziemy starą, częściowo zardzewiałą tabliczkę, którą warto by wymienić na nową. Jest ona słabo widoczna i może zostać przeoczona przez tych, którzy postanowią obejrzeć zacne drzewo.

Wracam do dylematu jedno/wielopniowości grubaska z Udanina. Przypomnę (o czy już wiele razy pisałem w artykułach o innych drzewach), że w świetle zasad obowiązujących w dendrometrii, jeżeli do wysokości pierśnicy (130 cm) pień drzewa tworzy całość (nie rozwidla się) to możemy uznać dany okaz za pojedyncze drzewo.

Z taką sytuacją mamy do czynienia w tym przypadku. Jednak budowa drzewa budzi wątpliwości, ponieważ powyżej pierśnicy nie można jednoznacznie ocenić – czy pień rozchodzi się na konary jednego okazu, czy może jednak mamy tu do czynienia ze zrostem dwóch lub więcej drzew? Dodatkową dawką niepewności jest to, że klony srebrzyste często były sadzone w “pakiecie”, a więc obok siebie po to, żeby w przyszłości utworzyć jedno dorodne drzewo.

Czy tak było w przypadku najgrubszego klona z Udanina? Sprawa pozostaje otwarta. Moim zdaniem drzewo to jednak jest zrostem co najmniej dwóch pojedynczych osobników, a być może nawet trzech.

Takich dylematów nie ma w koronie pomnika przyrody, która jest dość regularna, ugałęziona i podobnie jak pień – znajduje się w dobrej formie oraz stanie technicznym.

Pozostało mi jeszcze wspomnieć o ogólnych wrażeniach podczas oglądania najgrubszego znanego ‘Acer saccharinum’ na Dolnym Śląsku. Niewątpliwie jest to okazałe, piękne i warte podziwiania drzewo. Jestem jednak “skażony” 36-letnim oglądaniem klona srebrzystego “Bukowianina” w Bukowinie Sycowskiej i wszystkie dorodne klony srebrzyste, które mam okazję zobaczyć, zawsze porównuję do niego. Jakie mam spostrzeżenia?

Za każdym razem takie same. Klon srebrzysty “Bukowianin”, który został w barbarzyński sposób otruty przez wciąż nieznanych sprawców wiosną 2021 roku był, jest i prawdopodobnie pozostanie bezkonkurencyjny pod każdym względem. To cud natury, który mieszkańcy Bukowiny stracili bezpowrotnie o kilkadziesiąt lat za wcześnie…

♦ KLON SREBRZYSTY 444 CM ♦

Udanin to miejscowość o podwójnej, srebrzysto-klonowej niespodziance, bowiem zaledwie kilkanaście metrów od najgrubszego klona rośnie drugie okazałe drzewo tego gatunku i które również jest wyjątkowe na mapie Dolnego Śląska. 

Podobnie jak jego sąsiad, jego pień znajduje się blisko ogrodzenia (siatki), ale odstęp od niej jest wystarczający, aby można było wykonać pomiar jego grubości w pojedynkę. Niewielką naturalną przeszkodę stanowią leżące gałęzie.  

Maczugowaty w części odziomkowej pień na wysokości pierśnicy mierzy 444 cm. Oznacza to, że w Udaninie rośnie najgrubszy pomnikowy klon srebrzysty na Dolnym Śląsku i najgrubszy klon srebrzysty, który nie posiada pomnikowego statusu. Od “Bukowianina” z Bukowiny Sycowskiej jest grubszy zaledwie o 1 cm. 

Podobnie jak pomnikowy okaz, drzewo znajduje się w dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym oraz również budzi wątpliwości w zakresie jedno/wielopniowości.

Korona drzewa jest regularna, szeroka, dobrze ugałęziona, chociaż pod drzewem leży kilka konarów, które wyłamały się pod wpływem wiatru lub innych czynników.

Z tej perspektywy bardzo dobrze można dostrzec, że opisywane drzewo jest prawdopodobnie zrostem co najmniej dwóch pojedynczych osobników. 

A więc w przypadku obu drzew powstały te same wątpliwości, czego nie można powiedzieć o klonie srebrzystym z Bukowiny Sycowskiej, który bezdyskusyjnie jest pojedynczym drzewem.

Wyczerpując tematykę pomnikowych drzew Udanina, warto jeszcze napisać kilka zdań o platanie klonolistnym, który rośnie przy narożniku pałacu w Udaninie, będącego obecnie siedzibą kilku spółek prawa handlowego.

♦ POMNIKOWY PLATAN KLONOLISTNY ♦

Aby dotrzeć do drzewa należy podejść lub podjechać około 750 metrów dalej na wschód ulicą Główną. W dniu naszej wizyty (sobota) wstęp na przypałacowy teren z platanem był zamknięty, dlatego mogliśmy obejrzeć drzewo tylko z dalszej odległości.

Drzewo objęto ochroną pomnikową na podstawie Decyzji Nr SGW-7141-18-83 z dnia 20 grudnia 1983 r. Według danych zawartych w CRFOP ( Platan_klonolistny_w_Udaninie ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 531 cm, wysokość okazu 24 metry.

Pomnikowy platan to drzewo soliterowe, które ma swobodny dostęp do światła słonecznego i odznacza się masywną, nieco pochyloną sylwetką oraz sporymi gabarytami. Drzewo znajduje się bardzo dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym.

O wszystkich pomnikowych drzewach w gminie Udanin można przeczytać w artykule Marka na Jego blogu, do czego gorąco zachęcam: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=12514

P O D S U M O W A N I E

1) W Udaninie (woj. dolnośląskie, powiat średzki, gmina Udanin) w pobliżu willi wzniesionej przez dyrektora zakładów Schlesische Chamotte- und Tonwerke, w której po drugiej wojnie światowej mieściła się szkoła, rośnie najgrubszy znany pomnikowy klon srebrzysty na Dolnym Śląsku, którego obwód pierśnicowy pnia wynosi 481 cm (pomiar własny 07.01.2023 r.), a wysokość 24 metry (dane z CRFOP).

⇒ Drzewo charakteryzuje się dobrym stanem technicznym i zdrowotnym, kwestią dyskusyjną pozostaje ocena, czy mamy tu do czynienia z drzewem o jednym pniu czy osobnikiem wielopniowym.

2) Zaledwie kilkanaście metrów dalej rośnie drugi klon srebrzysty, który w świetle aktualnej wiedzy dolnośląskich tree hunterów jest najgrubszym osobnikiem tego gatunku wśród okazów, które nie objęto ochroną pomnikową. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 444 cm (pomiar własny 07.01.2023 r.), wysokość około 22-23 metrów.

⇒ Również to drzewo charakteryzuje dobry stan zdrowotny i techniczny oraz podobny dylemat, czy jest to osobnik jedno czy wielopniowy? Oba drzewa do wysokości pierśnicy tworzą całość i w świetle zasad obowiązujących w dendrometrii mogą być traktowane jako pojedyncze okazy.

3) Dodatkowo ponad 700 metrów dalej przy pałacu (ul. Główna 53) rośnie piękny i rozłożysty pomnikowy platan klonolistny o obwodzie pierśnicowym pnia 531 cm i wysokości 24 metrów (dane z CRFOP). Do drzewa można podejść za zgodą właściciela terenu.