Para pomnikowych dębów szypułkowych w Jaśle i pomnikowy dąb szypułkowy w Brzyściach.

♦ DĘBY W JAŚLE ♦

Kolejny wpis w podkarpackim cyklu dotyczy dwóch szczególnych dębów szypułkowych, które rosną na peryferiach Jasła przy ul. Wiejskiej, w kierunku do miejscowości Brzyście. Znajduję się w miejscu, gdzie dookoła rozpościerają się lasy, chociaż akurat na tym terenie nie są one zbyt rozległe.  

Stare drzewa, a zwłaszcza dęby, które rosną na skraju danego fragmentu lasu, dość często nazywane są strażnikami lasu. I chociaż to określenie idealnie pasuje do dwóch pomnikowych drzew, które rosną na skraju lasu widocznego na powyższych zdjęciach, okazy te zostały nazwane zupełnie inaczej.

Są to tzw. “Dęby św. Trójcy”, z którymi związana jest ciekawa legenda. Na stronie internetowej Brzyście – Gmina Jasło – Portal gov.pl (samorzad.gov.pl) możemy przeczytać o nich następujące informacje: 

Z lasem znajdującym się pomiędzy wioskami Brzyście i Niegłowice związana jest ciekawa legenda „O Dębach Świętej Trójcy”. Na jednym z tych kilkusetletnich drzew już dawno temu zamocowano kapliczkę z obrazem „Świętej Trójcy” namalowanym na blasze. Najstarsi mieszkańcy tych dwóch wiosek do dziś wspominają niesamowite wydarzenie obrosłe legendą już w czasie pierwszej wojny światowej, kiedy miało miejsce. 

Fot. crfop.gdos.gov.pl

Wówczas w rejonie rosnących do dnia dzisiejszego starych dębów pojawiła się grupa pijanych Kozaków na koniach. Kiedy na jednym z drzew zauważyli kapliczkę, rozpoczęli z niej szydzić i lżyć ją. W pewnym momencie jeden z nich wymierzył z karabinu i strzelił w sam środek obrazu. W tej chwili stała się rzecz niepojęta.

Z obrazu pociekła krew, a strzelający żołdak jak rażony gromem spadł martwy z konia na ziemię. Na ten znak kary bożej towarzyszący mu żołnierze uciekli w przerażeniu i popłochu. Jak niektórzy mówią, do dziś na obrazie kapliczki można dostrzec niewielką plamę, rzekomo tej zaschniętej krwi.”

Drzewa nie zostały objęte ochroną pomnikową jako grupa drzew, ale każdy dąb osobno. Natomiast powołano ja na pomniki przyrody tym samym aktem prawnym, którym jest rozporządzenie Wojewody Krośnieńskiego Nr 15 z dnia 24.03.1992 roku w sprawie uznania za pomniki przyrody niektórych drzew znajdujących się na obszarze województwa krośnieńskiego.

Widoczna na zdjęciach kapliczka z ozdobami jest zamontowana na chudszym drzewie. Według informacji zawartych w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Jaśle_1 ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 456 cm, wysokość 22 metry.

Fot. crfop.gdos.gov.pl

Obwód pnia drugiego drzewa na wysokości pierśnicy wynosi 547 cm, a wysokość 24 metry. Dane te również pochodzą z CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Jaśle_2 ).

Zarówno stan techniczny obu drzew jak i ich kondycja zdrowotna są dobre. Poza licznymi symbolami religijnymi widocznymi na pniu chudszego osobnika, pomnikowe dęby zostały oznaczone stosownymi tabliczkami.

Korony drzew są gęste, solidnie ugałęzione oraz – co widać na zdjęciach letnich, które załączyłem ze strony crfop.gdos.gov.pl – obficie ulistnione.

Niektórzy ludzie mają zastrzeżenia do zdobienia pni drzew symbolami religijnymi, kapliczkami, wieńcami, figurkami i innymi przedmiotami. Z drugiej strony znam przypadki, gdzie właśnie symbole religijne stanowiły jedyny powód, dla którego odstąpiono od wycięcia drzewa. Tak więc każdy kij (pień) ma dwa końce.  

Osobiście nie mam nic przeciwko tego typu osobliwej formie ekspresji religijnej w stosunku do drzew, które już zostały oznaczone. Natomiast obecnie, kiedy wiadomo, że jest to jednak mniejsza lub większa ingerencja w tkankę drzewa, co w konsekwencji może przyczynić się do wniknięcia do wnętrza drzewa chorób lub grzybów, warto stawiać tablice informacyjne lub inne, bezinwazyjne dla drzewa elementy edukacyjno-informacyjne obok pnia dla nowo powoływanych pomników przyrody. 

“Dęby św. Trójcy” z Jasła rosną w spokojnym, inspirującym i pięknym miejscu. Drzewa prezentowały się szczególnie urokliwie podczas kwietniowego późnego popołudnia, w którym wiosna grała pierwsze skrzypce.

Na pniu grubszego dębu znajduje się tabliczka z informacją, że obiekt jest monitorowany. To bardzo smutne, że tak piękne drzewa muszą być pod ciągłą obserwacją, żeby ktoś ich nie uszkodził lub nie zniszczył symboli religijnych związanych z ich legendą. ;((

Pomnikowe dęby rosnące na skraju lasu, znacznie wyróżniają się swoimi gabarytami na tle otaczającego je drzewostanu. Łączą w sobie cechy pokroju właściwego dla drzew leśnych (stosunkowo wysokie pnie) i cechy drzew soliterowych (szerokie korony, pierwsze konary nisko nad ziemią). Są po prostu malownicze i godne podziwu.

Jadąc lub maszerując szosą od opisanych dębów w kierunku północnym, dotrzemy do wsi Brzyście, gdzie rośnie jeszcze jeden piękny i potężny, pomnikowy dąb szypułkowy.

♦ DĄB W BRZYŚCIACH ♦

Już z daleka widać szeroką, regularną, kopulastą koronę dorodnego okazu. W miarę zbliżania się do dębu, drzewo “rośnie” nam w oczach.

Osobnik rośnie na terenie prywatnym, ale bardzo blisko głównej drogi, skąd można go oglądać i podziwiać. Jest to naprawdę wielkie drzewo.

Według danych zawartych w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Brzyściach ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 694 cm, wysokość 30 metrów. Pomnikiem przyrody został na mocy Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie Nr RL VI-11/1/P/140/61 z 14 października 1961 r., a zatem ponad 60 lat temu.

Na pniu drzewa przybito tablicę, na której podano, że przeprowadzenie pielęgnacji pomnika przyrody w miejscowości Brzyście, zrealizowano przy udziale Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. 

Dolne konary (te znajdujące się najbliżej gruntu) usunięto chirurgicznie, rany zostały już przez drzewo zalane tkanką (kalusem), obecnie na pniu widać kilka charakterystycznych wybrzuszeń i zgrubień.

Poza tym pomnikowy dąb znajduje się w bardzo dobrym stanie technicznym i kondycji zdrowotnej. Korona drzewa jest mocno ugałęziona, szeroka i regularna ze śladami wykonania na niej prac pielęgnacyjnych.

Tak prezentowała się w pełnej krasie, jeszcze w stanie bezlistnym po połowie kwietnia 2023 roku. Drzewo jest perełką dendrologiczną miejscowości, a właściwie potężną perłą. 

⇒ Na blogu Marka pod tym linkiem: Para pomnikowych dębów przy ul. Wiejskiej w Jaśle (podkarpackie), również można przeczytać artykuł o “Dębach Św. Trójcy” na peryferiach Jasła i dębowym olbrzymie w Brzyściach. Serdecznie i gorąco polecam!

⇒ W następnym podkarpackim wpisie przeniosę się do pobliskiej Trzcinicy, gdzie przy bardzo starej, drewnianej świątyni, także rosną pomnikowe dęby. Panuje tam niezwykły klimat i atmosfera spokoju, spotęgowana refleksją nad uniwersalnym przesłaniem dla każdego człowieka…