Pomnikowa lipa drobnolistna w Unisławiu Śląskim.

Jedna z najgrubszych w kraju.

Unisław Śląski to wieś w Polsce położona na Wyżynie Unisławskiej, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Mieroszów. Przez miejscowość przebiega trasa z Wałbrzycha do Mieroszowa, w pobliżu przejścia granicznego Golińsk – Starostin, wzdłuż górnego biegu Ścinawki.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków tej wsi wpisane są m.in.:

• kościół filialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny późnogotycki z początków XVI wieku, przebudowany w XIX wieku, remontowany w II połowie XX wieku. Obecny kościół powstał na miejscu wcześniejszego, zbudowanego około 1360 r. Zachował on wiele renesansowych elementów, jak nawę z maswerkami okiennymi, przykrytą drewnianym malowanym stropem, ambonę i chrzcielnicę z 1598 r., typowe dla tego stylu.

• kościół ewangelicki z 1742 r., z XIX-wieczną wieżą, opuszczony po r. 1945, obecnie w stanie zaawansowanej ruiny.

• karczma, obecnie dom mieszkalny nr 110, murowano-drewniany, z pierwszej ćw. XIX w.

• stodoła, nr 16, z pocz. XIX w.

Charakterystycznym punktem w krajobrazie miejscowości jest stromy Stożek Wielki. Po przeciwnej stronie doliny rzecznej, naprzeciw Stożka, góruje masyw Dzikowca i Lesistej Wielkiej, czasami dzielony na dwa odrębne masywy (Dzikowca oraz Lesistej Wielkiej).

Stożek Wielki 841 m n.p.m. jest pozostałością dawnego komina wulkanicznego, zbudowanego z permskich ryolitów, które przebiły iłowce i mułowce budujące podnóże szczytu. Jest on w całości objęty ochroną jako pomnik przyrody i został dokładnie opisany przez Marka Łuszczyńskiego na blogu: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=1062.  Stożek ten miałem przyjemność podziwiać razem z Markiem podczas czerwcowej wycieczki dendrologicznej.

Jednak naszym najważniejszym celem, który mieliśmy w planie wycieczki do Unisławia Śląskiego była ogromna lipa drobnolistna, która rośnie przy kościele Wniebowzięcia NMP w centrum wsi, przy którym znajduje się również cmentarz. Jest to drzewo unikatowe zarówno w skali województwa dolnośląskiego, jak i w skali naszego kraju.

Lipa ta figuruje w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Lipa_drobnolistna_w_Unisławiu-Śląskim ), w którym napisano, że obwód pnia drzewa wynosi 864 cm, a na wysokość mierzy 26 metrów. Tak gruby obwód pnia kwalifikuje lipę z Unisławia do puli najgrubszych lip w naszym kraju.

Zanim jednak zaczniemy bezkrytycznie porównywać opisywaną lipę do najgrubszych dolnośląskich i krajowych lip, wyraźnie należy podkreślić, że mamy tu do czynienia z drzewem dwupniowym, co doskonale widać, kiedy staniemy naprzeciwko tego wspaniałego kolosa.

I pomimo, że do wysokości 130 cm od podstawy pnia drzewo tworzy całość, czyli z punktu widzenia zasad obowiązujących w dendrometrii, możemy je uznać za pojedynczy okaz, w żaden sposób nie da się ukryć, że jest to jednak osobnik dwupniowy, który zrósł się w częściach odziomkowej pni.

Przy drzewie postawiono tablicę informacyjną, na której napisano, że lipa ta została poddana specjalistycznym zabiegom, aby polepszyć jej stan i kondycję, a środki na ten cel zostały wygospodarowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.

Drzewo jest też oryginalnie oznaczone, ponieważ na jego pniu widnieją aż trzy tabliczki. Jedną z nich lipa częściowo już wchłonęła przyrastając na grubość, druga jest mocno wyblakła i słabo czytelna. Trzecia, prawdopodobnie najnowsza, najwyraźniej wskazuje, że mamy tu do czynienia z pomnikowym drzewem.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Już podczas pierwszych oględzin pnia lipy widać, że miłośnicy bardziej skomplikowanych do pomiaru drzew mają tu niezłe pole do popisu. Największym problemem jest ustalenie, od którego miejsca przy nasadzie pnia należy odmierzyć 130 cm. Razem z Markiem uznaliśmy, że najbezpieczniej jest je wyznaczyć mniej więcej na poziomie, gdzie zamontowano tablicę informacyjną. Jest to jeden z najwyższych punktów przy podstawie pnia, ale po lewej stronie drzewa jest nieco wyżej. 

Tyle, że tam znajduje się otaczający cmentarz mur, gdzie z dużym prawdopodobieństwem sztucznie podniesiono grunt. Druga strona pnia nie może być brana pod uwagę, ponieważ znajduje się tam spadek i pochyłość terenu. Wynik, jaki uzyskaliśmy to 877 cm obwodu pierśnicowego pnia. W CRFOP wskazano 864 cm, a więc możemy przypuszczać, że pomiar ten wykonano w podobny sposób.

POMIAR OBWODU PNIA NAD GRUNTEM

Na tym nie poprzestaliśmy, ponieważ byliśmy też bardzo ciekawi, ile mierzy obwód pnia lipy tuż nad gruntem. Jak się okazało – pomiar ten byłby mocno zafałszowany, chyba, że do obwodu pnia doliczylibyśmy kilkadziesiąt cm pustej przestrzeni. Drzewo jest tak ukształtowane, że najniższy poziom na którym mogliśmy objąć cały pień bez pustej przestrzeni znajduje się około 60 cm od nasady, wyznaczając ją zgodnie z regułą, którą zastosowaliśmy przy pomiarze obwodu pierśnicowego pnia (a więc od poziomu tablicy).

Czyli można napisać, że obwód pnia potężnej lipy 60 cm nad gruntem, odmierzając tę wysokość od poziomu, na którym zamocowano tablicę informacyjną wynosi 902,50 cm. To uzmysławia nam, z jakim wspaniałym kolosem mamy tu do czynienia. 

W artykułach traktujących o słynnej lipie mamy bardzo różne dane dotyczące obwodu pierśnicowego pnia drzewa (wynika to prawdopodobnie z bardzo różnych sposobów jego pomiaru), a także wysokości (od 25 do 40 metrów). Co więcej, niektórzy autorzy wskazują, że jest to najgrubsza lipa drobnolistna w woj. dolnośląskim. To nieprawda, bowiem Królową dolnośląskich lip drobnolistnych jest czarująca lipa “Racławicka” z Grodźca, którą opisałem w zeszłym roku ( http://server962300.nazwa.pl/raclawicka-lipa-drobnolistna-z-grodzca-brylant-polskiej-dendroflory.html ) i której obwód pierśnicowy pnia mierzy aż 973,50 cm oraz 902,50 cm w najwęższym miejscu, które znajduje się na poziomie 50 cm nad gruntem.

Zatem można stwierdzić, że najgrubszy obwód pnia lipy w Unisławiu Śląskim to zaledwie najwęższy obwód pnia Racławickiej lipy drobnolistnej z Grodźca. Niemniej lipa z Unisławia Śląskiego to wciąż jedna z najpotężniejszych przedstawicielek ‘Tilia cordata’ w naszym kraju i ścisła, dolnośląska czołówka, o czym należy pamiętać. 

Opisywana lipa odznacza się bardzo dobrym stanem zdrowotnym, chociaż jej pień jest częściowo wypróchniały. Oprócz tego odłamało się od niego kilka solidnych konarów, po których widnieją obecnie kikuty.

W celu zabezpieczenia pozostałych konarów i przewodników przed wyłamaniem się, na wysokości około 6-7 metrów nad ziemią zamontowano specjalne taśmy ściągające i wiązania linowe, dzięki czemu poprawiono też statykę drzewa. 

O żywotności tego żywego cudu dendrologicznego świadczy bardzo gęsto ulistniona korona. Jest szeroka, regularna i po prostu wspaniała. Na początku czerwca podziwialiśmy królową drzew Ziemi Unisławskiej w pełnej krasie i odświętności.

Wiek drzewa szacowany jest w przedziale 400-570 lat. Skąd taka duża rozbieżność? Nie wiem, ale to też jest pewna wizytówka tego drzewa, czyli bardzo różne dane co do jej obwodu pnia, wysokości oraz wieku. Generalnie lipa ta stanowi jedną wielką (dosłownie i w przenośni) tajemnicę, ale przede wszystkim budzi ogromny zachwyt!

Poza licznymi artykułami i wzmiankami o lipie w Unisławiu, zachęcam przede wszystkim do przeczytania artykułu Marka, który zachwycił się niezwykłym wyglądem, osobliwym pięknem i nieprzeciętnymi rozmiarami drzewa w pierwszych latach prowadzenia bloga, czyli ponad 9 lat temu: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=1043

PODSUMOWANIE

1) W Unisławiu Śląskim (woj. dolnośląskie, powiat wałbrzyski, gmina Mieroszów) przy kościele Wniebowzięcia NMP, który jest zlokalizowany w centrum wsi rośnie ogromna, dwupniowa lipa drobnolistna, której obwód pierśnicowy pnia wynosi 877 cm, a wysokość 26 metrów (wg CRFOP). To oznacza, że mamy do czynienia z jedną z najgrubszych lip drobnolistnych w woj. dolnośląskim (prawdopodobnie najgrubszą po Racławickiej lipie z Grodźca) oraz w kraju.

2) Wiek lipy jest szacowany na 400-570 lat. Drzewo uhonorowano statusem pomnika przyrody, a na jego pniu odnajdziemy aż 3 tabliczki, przy czym jedną z nich lipa częściowo “schowała” pod korę. Pomimo ubytków w postaci wyłamania się kilku konarów, a także wypróchniałego wnętrza pnia, drzewo odznacza się bardzo dobrą kondycją zdrowotną, o czym świadczy bogata i bardzo gęsto ulistniona, regularna korona.

3) Magia tego miejsca nie byłaby możliwa do zobaczenia bez najwspanialszej i największej czarodziejki – ogromnej lipy drobnolistnej, której zieleń korony niezwykle kontrastuje z błękitem nieba i biała barwą kościoła. Jaka szkoda, że obecnie tak łatwo i często bez pomyślunku usuwa się drzewa z wielu nekropolii, które wyciszają i koją smutek po stracie najbliższych…