Pomnikowa sosna czarna w Mściwojowie.

Sosnowe oblicze, wodne odbicie.

♦ MŚCIWOJÓW ♦

Mściwojów to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie jaworskim, w gminie Mściwojów. Miejscowość ta jest jednocześnie siedzibą gminy Mściwojów. Przez wieś przepływa rzeka Wierzbiak (prawy dopływ Kaczawy), na której wybudowano zbiornik małej retencji z systemem samooczyszczania opartym o nasadzenie odpowiedniej roślinności szuwarowej. Akwen ten jest popularny wśród turystów, jako miejsce służące do rekreacji. Zalew posiada zmienną powierzchnię, zależnie od spiętrzenia wody, jednak przy normalnym piętrzeniu wynosi ona 35 ha, a maksymalna głębokość to 5-6 metrów.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków Mściwojowa wpisane są następujące obiekty:

• kościół pw. Nawiedzenia NMP, z pierwszej połowy XIX w.

• cmentarz parafialny

• park

• oficyna, z XIX w.

⇒ Warto zapoznać się z informacjami dotyczącymi zbiornika wodnego ( Zbiornik wodny » Mściwojów (msciwojow.pl) ) oraz wytyczoną ścieżką przyrodniczą w dolinie rzeki Wierzbiak ( Ścieżka przyrodnicza w dolinie rzeki Wierzbiak » Mściwojów (msciwojow.pl) ).

W centrum Mściwojowa znajduje się kościół oraz ruiny dworu, które są otoczone zabytkowym parkiem ze stawem i atrakcyjnie wyglądającą altaną (pawilonem) na wyspie. Z minionych wieków przetrwały między innymi kartusze herbowe i rzeźby. Duch dawnej świetności miejscowości wprowadza turystę w klimat nostalgii i przemijania. 

Warto zatrzymać się i obejrzeć to, co jeszcze pozostało. Pomimo częściowego zniszczenia i działalności upływu czasu, można doszukać się w nich dawnego piękna, rozmachu, precyzji wykonania i bogactwa.

A ruiny? Jak to ruiny, budzą mieszane uczucia. Straszą i są bezprawnym miejscem wyrzucania przeróżnych śmieci oraz siedzibą smakoszy trunków marki “wino”, “piwo”, “krowa”, “połówka” i “małpka”. Pod tym względem nie różnią się od wielu innych tego typu miejsc w kraju. 

Nieco lepiej wyglądają z daleka, ponieważ zasłaniają swoje zniszczone i zaśmiecone wnętrze. Dużo większą uwagę przyciąga świątynia, tj. Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Jak podano na stronie internetowej Gminy Mściwojów: “Już w XIII wieku we wsi znajdowała się świątynia. Jej istnienie potwierdzają jednak dopiero przekazy źródłowe z XIV wieku ( 1335 r.). Musiała ona ulec zniszczeniu, gdyż obecny kościół parafialny pw. NMP powstał jako budowla barokowa w 1792 roku i był przebudowywany w XIX stuleciu. W 1969 roku obiekt był gruntownie remontowany.

W XVII wieku po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1648 r.), tutejszy proboszcz Augustin Sylverius rozwinął w miejscowym kościele kult cudownej figury Matki Boskiej Bolesnej. Miał on charakter lokalny, a do figury często pielgrzymowano oraz urządzano procesje. Świadectwem kultu są zachowane kapliczki przy murze cmentarza kościelnego, potwierdzają go również przekazy źródłowe pochodzące z końca XVII wieku. Po drugiej wojnie światowej dawne tradycje miejsca pielgrzymkowego rozwinął proboszcz ksiądz Ludwik Sieradzki.

Obecny kościół to budynek jednonawowy z dwuspadowym dachem, wydzielonym i zakończonym półkoliście prezbiterium i absydą oraz wieżą zwieńczoną iglicowym hełmem. Wnętrze świątyni jest dość bogato wyposażone zwłaszcza w osiemnastowieczne elementy barokowe. Na uwagę zasługują m.in. drewniana rzeźbiona ambona, organy, olejne obrazy. Ciekawie też prezentuje się zespół drewnianych, polichromowanych renesansowych i barokowych figur z XVI-XVIII wieku. Przy kościele znajduje dawny cmentarz, wzmiankowany już w XIII wieku, otoczony kamiennym murem. Po drugiej stronie drogi położona jest plebania. Jej okazały murowany budynek pochodzi z drugiej połowy XIX wieku.”

⇒ Źródło: Mściwojów » Mściwojów (msciwojow.pl)

Przy wejściu do parku rośnie kilka większych, ale jeszcze niezbyt okazałych drzew. Ładnie prezentują się soliterowe egzemplarze dębów i jesionów, a także alejki drzew, które posadzono dookoła stawu i w jego pobliżu. 

Zanim zaczniemy poznawać dendroflorę parku i jego otoczenia, koniecznie należy przespacerować się dookoła stawu, który kryje malownicze i barwne niespodzianki. Staw posiada regularny zarys bardzo przypominający kwadrat o ściętych narożach. Brzegi obudowane zostały kamieniem a do samej wody poprowadzono kamienne schody.

Lustrzane odbicia budynków, kościoła i drzew w tafli wody stawu to pierwsza z tych z niespodzianek. Wyglądają koncertowo! 

Na samym środku zbiornika utworzono niewielką wyspę i na niej wzniesiono przepiękny czteroarkadowy pawilon istniejący do dziś. W czasach świetności założenia, znajdujący się na wyspie pawilon stanowił niewątpliwie dodatkową atrakcję dla odpoczywających w ogrodzie. 

Fakt, że usytuowany jest na środku stawu zmuszał do dopłynięcia do niego łodzią a przy okazji można było podziwiać piękne ozdobne ryby pływające w stawie oraz równie fantazyjne ptactwo. Jest to druga niespodzianka.

♦ POMNIKOWA SOSNA CZARNA ♦

Tree hunterzy przyjechali do Mściwojowa przede wszystkim z uwagi na rosnącą w parku pomnikową sosnę czarną, ale dali się oczarować otoczeniem stawu, zabytkami i klimatem miejscowości. Dlatego postanowili zrobić pieszą rundę honorową dookoła wody. Takie wyborne widoki mieliśmy po zachodniej stronie stawu.

Pawilon na pierwszym planie, w oddali za nim skupisko drzew, po lewej stronie ruiny pałacu i fragment kościoła z wieżą. Po prawej kilka domków. Całość przyprawiona błękitem nieba i pierzem chmur piętra wysokiego. Bajka!

Pawilon jest niewątpliwie jednym z największych budowniczych klimatu dookoła stawu. Ten kto go budował, doskonale musiał sobie zdawać sprawę z efektu dekoracyjnego, jaki wywoła wspomniana budowla.

Na powyższym zdjęciu widać już pomnikową sosnę czarną – jedyne zielone drzewo w zimie, wśród okazów odbijających swoje sylwetki w wodzie.

Z tego miejsca można zrobić wiele ciekawych ujęć. Można się tylko zastanawiać, który obiekt bardziej przykuwa uwagę – sosna czy pawilon?

Wersja w delikatnej sepii również powala. Przypomina bardzo stare fotografie, wykonane dziesiątki lat temu.

Warto dodać, że najlepsze warunki do fotografowania, przynajmniej w zimie, występują w godzinach popołudniowych, kiedy Słońce przemieści się na południowo-zachodnią część nieba.

Długo nie mogliśmy się rozstać z powyższymi widokami, a przecież głównym punktem Mściwojowa była dla nas sosna czarna.

W końcu skupiliśmy się na pomnikowym drzewie, jednak zanim do niego podeszliśmy, jeszcze przez moment obejrzeliśmy roślinę z oddali, kiedy swoją masywną strzelistą sylwetkę zatapia w wodzie.

Pomnikowe drzewo to okaz soliterowy posadzony na otwartym terenie ze swobodnym dostępem do światła słonecznego. Ochroną zostało objęte w 1982 r. na podstawie Decyzji Nr SGW 7141-19-82.

Według danych zawartych w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Sosna_czarna_w_Mściwojowie ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 355 cm, wysokość okazu 26 metrów.

Postanowiliśmy wykonać aktualny pomiar obwodu pnia i okazało się, że jest on identyczny z wartością podaną w CRFOP. Kiedyś spotkaliśmy się z analogiczną sytuacją przy pomiarach innych drzew, ale ma ona miejsce bardzo rzadko.

Zazwyczaj pomiary są już nieaktualnie i drzewa mają grubsze obwody pni, pod warunkiem, że są zdrowe i przyrastają na grubość. Czasami jednak zdarza się, że dany okaz z różnych przyczyn jest po przejściach i chudnie lub pomiar jego obwodu pnia został wykonany bez zachowania reguł dendrometrycznych.

Pomnikowa sosna odznacza się zarówno dobrym stanem zdrowotnym, jaki i stanem technicznym. Dolne partie korony zostały zredukowane chirurgiczne, obecnie po ranach pozostały zakalusowane zgrubienia na pniu.

Górne fragmenty korony drzewa są regularnie ukształtowane, część konarów charakterystycznie kandelabrowato wzniesionych, część ustawiona jest poziomo.

Z ciekawostek o sośnie czarnej warto dodać, że osiąga ona wiek około 500 lat. Rośnie dość szybko (jednak nieco wolniej od sosny zwyczajnej) – przeważnie ok. 70cm/rok. Drewno podobne do występującego u sosny zwyczajnej, jednak nieco bardziej miękkie i słabsze, zawiera też znacznie więcej żywicy, przez co jest cięższe.

Pomnikowy okaz z Mściwojowa to bardzo dorodny i piękny egzemplarz. Jedno z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych parkowych drzew.

W jej pobliżu rośnie rozłożysty soliterowy dąb szypułkowy i kilka innych okazów, które również warto obejrzeć podczas wizyty w parku. O pomnikowej sośnie i innych pomnikach przyrody ożywionej Mściwojowa warto przeczytać artykuł Marka: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=3261

P O D S U M O W A N I E

1) W Mściwojowie (woj. dolnośląskie, powiat jaworski, gmina Mściwojów), ok. 60 m na południe od drogi głównej, przy boisku, nieopodal stawu z wyspą rośnie dorodna sosna czarna, która jest chroniona jako pomnik przyrody ożywionej.

2) Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 355 cm (pomiar własny 07.01.2023 r. – zgodny z danymi w CRFOP), wysokość okazu 26 metrów (według danych z CRFOP). Sosna odznacza się bardzo dobrą kondycją zdrowotną i stanem technicznym.

3) Drzewo to jest rzadkim przykładem, kiedy wynik uzyskany z pomiaru obwodu pnia w terenie jest zgodny z danymi zawartymi w CRFOP.

4) Pomnikowa okazała sosna czarna jest głównym punktem na mapie dendrologicznej parku Mściwojowa, jednak odwiedzając miejscowość, koniecznie należy zwrócić uwagę na staw z pawilonem (altaną) na wyspie i obejść go dookoła, aby w pełni dostrzec piękno i osobliwość tego terenu.