Pomnikowe skałki w lasach Woli Komborskiej cz. 1/2.

Grupa 15 skałek z Konfederatką i Skała “Maczuga”.

W tym artykule podkarpackiego cyklu, przenoszę się na zalesiony teren Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego, który znajduje się na Pogórzu Strzyżowskim i Dynowskim. Został utworzony w 1993 r. Wchodzi w skład Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych i zajmuje powierzchnię 256,54 km². Jego otulina zajmuje zajmuje 340,74 km², a w jej skład wchodzi Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu.

Znajduję się w pobliżu miejscowości o nazwie Wola Kamborska (powiat krośnieński, gmina Korczyna). To właśnie w tych lasach odnajdziemy na stromych stokach bardzo ciekawie ukształtowane siłami natury skały, z których cztery skupiska zostały objęte ochroną jako pomniki przyrody nieożywionej. Dzisiaj zaprezentuję dwa skupiska skał – najliczniejszą (15 sztuk) z wyjątkowo finezyjną Skałką “Konfederatką” i Skałę “Maczugę.

Unikatowość pierwszego skupiska skałek doceniono już w 1963 roku, kiedy objęto je ochroną pomnikową na mocy Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej RL.VI- 11/1/P173/63. Jak podano w CRFOP ( Grupa_15_Skałek_z_Konfederatką ), mamy tu do czynienia z grupą 15-stu skałek o długości 15-20 metrów, szerokości 1 m i wysokości 10 metrów.

Oczywiście są to dane bardzo ogólne, każda skałka wygląda inaczej i posiada inne parametry, co zresztą widać bez konieczności wykonywania pomiarów.

Jak podano w opracowaniu z 2015 roku “Pomniki przyrody nieożywionej
Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych” Hanny i Romana Reszel: “Skałki te są pochodzenia denudacyjnego, tzn. powstały w wyniku ruchów masowych (m. in. odpadania, osuwania, obrywania), wietrzenia i erozji, co doprowadziło do odsłonięcia podłoża skalnego.

Tworzą je piaskowce czarnorzeckie, należące do warstw istebniańskich dolnych jednostki śląskiej. Według badającego je w połowie ubiegłego wieku Leszka Koszarskiego zostały wypreparowane w bardzo grubych ławicach różnoziarnistego, miejscami zlepieńcowatego piaskowca o miąższości od kilkunastu do ponad 20 m.

Zdaniem tego autora tak ciekawe struktury sedymentacyjne należą do rzadkości i sprawiają, że skałki komborskie są z punktu widzenia geologii bardziej interesujące niż słynne „Prządki”.

Formowanie się skałek ciągnęło się od neogenu do górnego plejstocenu, a ich modelowanie, trwające do dziś, zawdzięczamy głównie wietrzeniu mechanicznemu. Na niektórych z nich zachowały się płaty skorupy żelazistej, co mogłoby świadczyć, że kształtowały się w czasie ostatniego zlodowacenia w wyniku działania procesów peryglacjalnych.

Powierzchnie ostańców zdobią różnorodne formy wietrzeniowe: bruzdy, żłobki, rynny, struktury komórkowe (okrągławe jamki, przypominające plaster miodu lub gąbkę), różnego rodzaju jamiste zagłębienia powstałe po rozmyciu przez opady dużych fragmentów łupków lub wypadnięciu np. otoczaków.”

Dużo w tym opracowaniu fachowych i naukowych sformułowań, jednak warto przytoczyć podstawowe informacje, aby uświadomić sobie jak wiele procesów rozciągniętych w czasie kształtowało i nadal bez przerwy wpływa na skałki, ich wygląd, strukturę oraz rzeźbę.

Jednak najbardziej niezwykły w tych wszystkich procesach jest okres czasu, jaki upłynął od momentu ich zainicjowania, bowiem piaskowce istebniańskie powstały w paleocenie, a więc około 65 – 55 mln lat temu… Trudno to sobie wyobrazić. Były to czasy, kiedy prawdopodobnie wyginęły dinozaury.

Skały w wielu miejscach pokryte są grubymi warstwami mchów i porostów, a często obok nich wysiały się drzewa, głównie buki, sosny lub jodły.

Niektóre z nich stanowią naturalną podporę, zabezpieczającą ciężkie masywne skałki przed stoczeniem się w dół z dużych pochyłości terenu.

Kilka skałek oznaczono tabliczką “pomnik przyrody”. Z oglądaniem skał jest podobnie jak w przypadku drzew. Należy na nie spojrzeć z każdej strony i z różnej perspektywy oraz odległości.

Wśród grupy pomnikowych skałek w tej części lasu, jedna z nich stanowi absolutne arcydzieło skalnej rzeźby. To właśnie przez nią zdecydowałem się napisać artykuł o pomnikowych skałach w Woli Kamborskiej.

♦ SKAŁKA KONFEDERATKA ♦

Jest nią skałka, która przypomina swoim kształtem czapkę ułańską i dlatego nazwano ją “Konfederatką”. To i tak jest w dużym stopniu uproszczenie, bowiem z którejkolwiek strony nie spojrzymy na nią, skałka przybiera coraz bardziej wymyślne i niesamowite kształty.

Dla mnie jest to skalny leśny stworek, który – gdy tylko spojrzymy na niego od przodu, wpada w zakłopotanie i próbuje ukryć swój zawstydzony wzrok w fałdach skalnych znajdujących się na jego twarzy.

Natomiast z dalszej odległości sprawia wrażenie stworka, drzemiącego słodkim leśnym snem, w kojącym szumie wiatru, spokoju i leśnej głuszy. 

Gdy zaś spojrzymy na podstawę skałki przy ziemi, wówczas możemy mieć wrażenie, że oto skalny stworek za chwilę da nogi za pas i tyle go zobaczymy.

“Konfederatka” to majstersztyk naturalnych procesów geologicznych, atmosferycznych i innych, trwających od milionów lat.

Jej “nos” jest jednocześnie nogą i stopą. Jak “Konfederatka” będzie wyglądać za 100, 200, 500 i tysiąc lat? Czy nabierze jeszcze bardziej niezwykłych kształtów?

Skała wygląda bajecznie z każdej strony i w każdym calu. Dosłownie. Z tyłu przypomina nawet morską płaszczkę z rozwiniętymi płatwami grzbietowymi.

Każdemu czytelnikowi pozostawiam do oceny – czy “Konfederatka” na tym zdjęciu i kilku innych powyżej jest zawstydzona, czy ucięła sobie skalną, leśną drzemkę trwającą milion lat?… ;))

⇒ Na blogu Marka, również można przeczytać wiele ciekawostek o grupie pomnikowych skałek z “Konfederatką” na czele w tym wpisie: https://www.pomniki-przyrody.pl/?m=202308&paged=3

♦ SKAŁA “MACZUGA” ♦

Przenoszę się na drugą stronę szosy, gdzie znajduje się oznakowany tabliczką pomnik przyrody masywny blok piaskowca, który od wschodu ma wysokość 3,5 m i kształtem przypomina maczugę, stąd potocznie tak jest nazywany. Jego powierzchnia jest bogato urzeźbiona, pełna mis i otworów wietrzeniowych ( Skała_Maczuga ).

“Z przeciwnej strony (od zachodu), teren obniża się gwałtownie i odsłania jego podstawę – obnażoną ścianę skalną, długości blisko 8 m i wysokości 3 m, łukiem wyłaniającą się ze stoku. Tak więc cały ostaniec ma wysokość 6,5 m i przypomina bajkowego potwora. 

Szczególnie ciekawa jest ta ściana Maczugi, na której wyraźnie rysują się różne warstwy osadu pozwalające odczytać jak powstawała ta skała w zamierzchłych epokach geologicznych.

Zgodnie z miejscową legendą, prezentowaną na internetowych stronach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie, to zamieniona w kamień, przez dobrego czarownika, potężna maczuga herszta bandy, która niegdyś rabowała kupców przejeżdżających pobliskim traktem.”

♦ Źródło: Hanna i Roman Reszelowie “Pomniki przyrody nieożywionej Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych”, Dukla  2015

“Maczuga” to potężna, masywna skała, zbudowana – jak pozostałe pomnikowe skałki leżące w lasach Woli Kamborskiej z piaskowca. Piaskowiec od wieków jest wykorzystywany jako najlepszy materiał rzeźbiarski. Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych.

Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. Dawniej z piaskowców wyrabiano żarna (urządzenie do ręcznego mielenia zboża, złożone z dwóch kamieni, jednego nad drugim, z których górny jest ruchomy względem dolnego).

⇒ Skała “Maczuga” jest bohaterem artykułu na blogu Marka, a więc klik i do lektury! ;)) https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=18158

P O D S U M O W A N I E

1) W lasach rozciągających się na zachód od drogi Rzeszów-Barwinek (E371, S19), pomiędzy Jasienicą Rosielną a Wolą Komborską w obrębie szczytowych i podszczytowych partii wzgórz o stromo nachylonych stokach południowo-zachodnich: Łupana Góra, Piaskowa Góra i Trzeci Dział znajdują się osobliwe skałki.

2) Najliczniejsza grupa ostańców w lesie zwanym Pałki znajduje się na terenie nadleśnictwa Kołaczyce, w południowej części lasu w parku krajobrazowym. Na północno-zachodnim, stromym zboczu znajduje się największa w Karpatach grupa skałek zbudowana z piaskowców istebniańskich, wiekowo reprezentujących paleocen, ok. 65-55 mln lat. Zgrupowanie skałek, ciągnących się z przerwami pasem długości około 110 m, przedziela niewielkie obniżenie terenu.

3) Wśród nich znajduje się fantastyczny “stworek” nazwany “Konfederatką”. Jest to skała ukazująca nam nieograniczoną różnorodność tworów przyrody nieożywionej i należy do najbardziej niezwykłych form skalnych, jakie możemy podziwiać na terenie naszego kraju.

4) Kolejną, równie ciekawą i intrygującą skałą, chronioną jako pomnik przyrody nieożywionej jest “Maczuga”, do której najłatwiej można dotrzeć od starej żwirowni, przylegającej do szosy Rzeszów-Barwinek. Skałka znajduje się niespełna 200 m na zachód od tej drogi i ok. 100 m od skraju lasu, na końcu słabo zaznaczającej się leśnej ścieżki.

5) Skała “Maczuga” skrywa twarz kolejnego skalnego potworka, którego trudno dostrzec z dalszej odległości. W drugiej części o skupiskach pomnikowych skałek w lasach Woli Kamborskiej, przybliżę sylwetki skałek leżących na Dziale Trzecim i Łupanej Górze.