Pomnikowy dąb szypułkowy “Bartek” w Dębowcu.

Dębowiec to wieś znajdująca się na Pogórzu Jasielskim, administracyjnie położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Dębowiec. Dawniej było to miasto, które uzyskało lokację przed 1349 rokiem, zdegradowane w 1896 roku.

W Dębowcu znajduje się słynne Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej, a jego powastanie związane jest z wydarzeniami, które miały miejsce 19 września 1846 r. na górze wznoszącej się nad La Salette – w małej wiosce w Alpach Francuskich. Wówczas dwojgu pastuszkom 11-letniemu Maksyminowi Giraud i 15-letniej Melanii Calvat objawiła się Matka Boża. Maryja w Orędziu, płacząc, prosiła, aby ludzie żyli według Ewangelii i wezwała do nawrócenia, pokuty i pojednania, wskazując na niezbędne do tego środki: modlitwę, post i prawdziwe uczestnictwo w Eucharystii. Wiadomość o objawieniu szybko rozeszła się po okolicznych wioskach.

W 1851 r. ordynariusz Grenoble, ks. biskup Philibert de Bruillard, na podstawie dokumentów złożonych przez dwie komisje, uznał, że objawienie Najświętszej Maryi Panny w parafii La Salette „posiada wszystkie cechy prawdziwości i wierni mają uzasadnione podstawy uznać je za niewątpliwe i pewne”. W rok później – 1 maja 1852 r. biskup Philibert de Bruillard założył Zgromadzenie Księży Misjonarzy Saletynów, którego celem i zadaniem jest głoszenie orędzia Matki Bożej z La Salette.

W 1902 r. pierwsi saletyni przybyli na ziemie polskie – do Krakowa, a w 1910 r. utworzyli w Dębowcu dom macierzysty, z którego zaczęło rozpowszechniać się Orędzie saletyńskie w Polsce. W kolejnych latach, Dębowiec stał się głównym ośrodkiem kultu Matki Bożej Saletyńskiej nazywanym polskim La Salette.

W dniu 12 kwietnia 1994 r., ordynariusz rzeszowski, ks. biskup Kazimierz Górny podpisał dekret zatwierdzający kościół w Dębowcu Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej. W następnym roku Stolica Święta wyraziła zgodę na papieską koronację figury Pięknej Pani Saletyńskiej. Uroczystości koronacyjne łaskami słynącej figury odbyły się w dniu 15 września 1996 r., a przewodniczył im Nuncjusz Apostolski w Polsce, ks. arcybiskup Józef Kowalczyk. 

Koronacji figury dokonali: ks. arcybiskup Józef Kowalczyk, ks. kard. Józef Glemp, ks. kard. Franciszek Macharski i ks. biskup Edward Białogłowski. Sanktuarium w Dębowcu było Kościołem Jubileuszowym Diecezji Rzeszowskiej w Wielkim Jubileuszu Roku 2000, w Roku Świętego Pawła, a także w Nadzwyczajnym Roku Miłosierdzia. Wielkim wyróżnieniem dla sanktuarium w Dębowcu był dekret Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 22 sierpnia 2011 r., w którym kościół pw. Najświętszej Maryi Panny z La Salette został podniesiony do godności bazyliki mniejszej wraz ze wszystkimi prawami i przywilejami liturgicznymi jej przysługującymi.

Łaskami słynąca figura Matki Bożej Płaczącej w sanktuarium w Dębowcu znajduje się w bocznej kaplicy kościoła sanktuaryjnego. Figura została wykonana w drewnie lipowym, a następnie pokryta polichromią przez artystę Edwarda Kosia, według projektu prof. Franciszka Kalfasa z Krakowa. Rzeźba o wysokości 130 cm i szerokości 62 cm u podstawy, przedstawia Matkę Bożą siedzącą na kamiennym głazie, pochylającą się do przodu. Maryja opiera łokcie na kolanach, a twarz kryje w dłoniach. Strój Pięknej Pani nawiązuje do objawienia w La Salette. Chustę okrywającą ramiona Matki Bożej, czepek oraz buty zdobią wieńce z róż. 

Maryja na ramionach dźwiga ciężki, złoty łańcuch, na którym zawieszony jest krzyż z wizerunkiem Chrystusa. Do ramion krzyża przymocowano młotek i obcęgi. Takie przedstawienie Matki Bożej nawiązuje do pierwszej fazy objawień w La Salette, kiedy Maryja płakała i ubolewała nad grzechami ludności. Jak już wspomniano, w 1960 r. figurę poświęcił biskup przemyski Stanisław Jakiel, a w 1996 r. rzeźba została ukoronowana na prawie papieskim. Należy zaznaczyć, że figura Matki Bożej Saletyńskiej przywieziona do Dębowca z Poznania w 1921 r. i otoczona kultem w następnych latach, została w 1961 r. przekazana do parafii pw. Matki Bożej Saletyńskiej w Sobieszowie (obecnie sanktuarium Matki Bożej z La Salette).

♦ Źródło: maryjny.pl

Na terenie otaczającym Sanktuarium znajdziemy też jeden z dębów papieskich, który wyhodowano z żołędzi dębu “Chrobry”. Zostały one poświęcone przez papieża Jana Pawła II podczas pielgrzymki leśników do Watykanu w 2004 roku.

Drzewo posadzono 17 września 2006 roku. Jest to kolejny dąb papieski, który udało nam się obejrzeć podczas wyprawy na Podkarpacie. Wcześniej obejrzeliśmy dęby papieskie w Wiśniowej i Dukli.

Drzewo dobrze zakorzeniło się w ziemię Dębowca i niech tu rośnie przez 1000 lat! Tego mu życzymy ze wszystkich sił!

♦ DĄB “BARTEK” ♦

Wokół Sanktuarium znajduje się rozległy plac, na którym rośnie piękny, soliterowy okaz dębu szypułkowego, którego nazwano “Bartkiem”. Imię drzewa od razu kojarzy się ze słynnym dębem “Bartek” z leśnictwa Bartków koło Zagnańska w woj. świętokrzyskim.

Dębów o imieniu “Bartek” mamy w kraju całkiem sporo. Według stanu na 27.02.2024 r. w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody, na liście pomnikowych dębów szypułkowych, które oficjalnie figurują w nim pod nazwą/imieniem “Bartek”, znajduje się kilkanaście drzew.

W tym samym rejestrze podano, że dąb “Bartek” z Dębowca został powołany na pomnik przyrody uchwałą Nr VI/39/07 Rady Gminy Dębowiec z dnia 25 kwietnia 2007 roku w sprawie uznania za pomnik przyrody ( Dąb_szypułkowy_Bartek_w_Dębowcu ), a jego podstawowe parametry wynoszą: obwód pnia na wysokości pierśnicy 619 cm, wysokość 25 metrów.

Drzewo rośnie na równym terenie, na starannie zadbanym trawniku, który otoczono niewielkim ogrodzeniem. Postanowiliśmy wykonać aktualny pomiar obwodu pnia “Bartka”. 

Według stanu na 21 kwietnia 2023 roku, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 635 cm. Czyli mamy tu do czynienia z pokaźnym, rasowym dębem, który imponuje gabarytami i klasycznym wyglądem.

Obok drzewa ustawiono tablicę informacyjną, z której dowiadujemy się, że przy udziale środków z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie, sfinansowano pielęgnację i konserwację pomnikowego dębu.

Drzewo oznaczono stosowną tabliczką z wizerunkiem białego orzełka na zielonym tle w żółtej koronie i żółtymi szponami.

Gdy przyjrzymy się środkowej części pnia drzewa, to dostrzeżemy owocniki grzybów pasożytniczych, które odpowiadają za rozkład tkanki drzewnej i obecność zgnilizny.

Stąd można wnioskować, że wnętrze drzewa, na pewno jest częściowo wypróchniałe, co zresztą jest naturalnym procesem wśród okazałych, kilkuset-letnich drzew.

Pień pomnika przyrody jest gruby, walcowaty i mocarny. Od strony gdzie ustawiono tabliczkę informacyjną, zieje podłużną i dość okazałą dziuplą.

Korona okazu jest rozłożysta, szeroka z widocznymi śladami po wykonanych zabiegach (cięciach) sanitarnych i pielęgnacyjnych. Stany – zdrowotny i techniczny drzewa można określić jako dobre.

Drzewo doskonale wkomponowuje się w otoczenie Sanktuarium i stanowi tu cenny walor krajobrazowy oraz kompozycyjny. Pomnikowy osobnik z Dębowca jest znacznie mniej znany w porównaniu do słynnego dębu “Bartek” z woj. świętokrzyskiego i w związku z tym odwiedzany przez garstkę turystów, a także największych drzewnych zapaleńców. 

⇒ Tradycyjnie zapraszam na blog Marka, który w artykule pod tym linkiem: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=18356 , przybliżył sylwetkę dendrologicznego bohatera dzisiejszego wpisu. 

P O D S U M O W A N I E

1) W Dębowcu (woj. podkarpackie, powiat jasielski, gmina Dębowiec) na rozległym placu na północ od Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej, rośnie pomnikowy dąb szypułkowy “Bartek”, którego obwód pnia na wysokości pierśnicy wynosi 635 cm (pomiar własny 21.04.2023 r.) i wysokości 25 metrów (według danych z CRFOP).

2) Drzewo to jest osobnikiem soliterowym, zatem jego sylwetka i pokrój jest charakterystyczna dla drzew “władców” otwartego terenu, które nieskrępowane bliską obecnością i konkurencją innych drzew, z pełną swobodą rozbudowują swój majestat. Stan zdrowotny i techniczny dębu jest dobry.

3) W następnym podkarpackim artykule, pozostanę w klimatach pięknych okazałych dębów, które rosną na peryferiach Jasła i na terenie sąsiedniej wsi o nazwie Brzyście.