Aktualności
- 08 sty, 2024
Pomnikowy dąb szypułkowy “Jagiellon” w Rzepniku. Niezwykły weteran po przejściach.
Pomnikowy dąb szypułkowy “Jagiellon” w Rzepniku.
Niezwykły weteran po przejściach.
Rzepnik to wieś położona w województwie podkarpackim, w powicie krośnieńskim, w gminie Wojaszówka. Na koniec 2020 roku mieszkało w niej 151 osób. Miejscowość odznacza się urokliwym położeniem – dookoła otoczona jest lasami.
Najważniejszym zabytkiem w Rzepniku jest cerkiew św. Paraskewy, wzniesiona w 1912 roku. Kiedyś była to parafialna cerkiew greckokatolicka. Od 1935 do 1936 administratorem parafii był ks. Eugeniusz Uscki. Po 1945 roku została przejęta i użytkowana jako rzymskokatolicki kościół filialny pw. św. Teresy w latach 1945–2000 parafii w Łączkach Jagiellońskich, a po 2000 r. parafii w Łękach Strzyżowskich.
Dawna cerkiew prezentuje się pięknie, obiekt został założony na planie krzyża greckiego, orientowany, zakończony kopułą, wokół której umiejscowione są cztery małe wieżyczki z hełmami. Gdy przyjrzymy się otoczeniu cerkwi to zauważymy, że w jej pobliżu na pochyłości terenu rośnie dorodne stare drzewo.
O drzewie tym, jak i o samej cerkwi możemy dowiedzieć się więcej na tablicach informacyjnych, które znajdują się obok szosy. Informacje dotyczące drzewa wymagają korekty i uzupełnienia.
Drzewem tym jest dąb szypułkowy “Jagiellon”, który prawie we wszystkich materiałach i źródłach, błędnie oznaczany i opisywany jest jako dąb bezszypułkowy ‘Quercus petraea’. Tymczasem jest to sędziwy weteran ,Quercus robur‘. Chociaż drzewo jest mało znane, zdecydowanie zasługuje na promocję i wyróżnienie.
Już sam wygląd sylwetki drzewa z dalszej perspektywy, uświadamia nam, że los nie szczędził dębowemu staruszkowi przeciwności, które wyryły piętno na jego obecnym wyglądzie.
Gdy zbliżamy się do drzewa od strony drogi, zauważymy znaczny ubytek w pniu (podłużną dziuplę) i przyczepioną do niego dużą tablicę, zawierającą garść informacji o “Jagiellonie”.
Podano na niej, że wiek drzewa wynosi ponad 500 lat, a sam “Jagiellon” reprezentuje dąb bezszypułkowy. Ponadto możemy dowiedzieć się, że w 1997 roku dokonano konserwacji drzewa przez firmę “Dendran” Dukla oraz o sposobie sfinansowania tych prac.
Również Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_w_Rzepniku ) zawiera błędną informację, że “Jagiellon” to dąb bezszypułkowy, którego obwód pierśnicowy pnia wynosi 810 cm, wysokość 16 metrów, wiek około 500 lat. Tree hunterzy obejrzeli liście leżące pod dębem. Są one charakterystyczne dla dębu szypułkowego.
Kiedy zaczniemy oglądać “Jagiellona” z drugiej strony, dostrzeżemy jego jeszcze bardziej nadwyrężony przejściami i upływem czasu osobliwy wygląd. Okazuje się, że ubytek w pniu widziany od strony szosy jest “niewielki” w porównaniu z tym, co dzieje się tutaj. Ogromna dziupla, w której zmieści się kilka osób, wypróchnienia i liczne, gęste stanowiska mchów świadczą o patriarchalności i sędziwości okazu.
Zastanawialiśmy się nad pomiarem obwodu pierśnicowego pnia drzewa i doszliśmy do wniosku, że zrezygnujemy z wykonania tej czynności, ponieważ w wielu miejscach tkanka drzewa jest tak krucha, że ściskając mocno pień taśmą mierniczą, moglibyśmy przyczynić się do powstania dodatkowych ubytków.
Zawsze to powtarzam i będę powtarzać, że tree hunter nigdy nie powinien zaszkodzić drzewu, dlatego w pewnych sytuacjach lepiej zrezygnować z pomiaru “za wszelka cenę”. Niemniej kwestia obwodu pnia “Jagiellona” wymaga wyjaśnienia, ponieważ mamy spore rozbieżności w tym przedmiocie. CRFOP podaje, że wynosi on 801 cm, na tablicy informacyjnej obok szosy podano 580 cm. Skąd taka duża różnica?
Według mnie, wartość 580 cm jest po prostu błędna, bowiem z której strony nie odmierzymy wysokości pierśnicy (130 cm) i wykonamy pomiar obwodu pnia, otrzymamy wynik znacznie przekraczający 580 cm. Ponieważ drzewo rośnie na dosyć stromym zboczu to prawidłowy pomiar będzie ten, w którym wysokość pierśnicy wyznaczymy od najwyższego punktu przy podstawie pnia, a więc zgodną z regułami dendrometrycznymi i dopiero wówczas zatoczymy wokół niego pełny okrąg. Wydaje się, że w tym przypadku jako obowiązującą wartość należy przyjąć 801 cm.
Z uwagi na tak rozległe ubytki, dąb szypułkowy “Jagiellon”, podobnie jak opisany niedawno dąb “Chrześcijanin”, stopniowo traci i będzie tracił na obwodzie pnia. Wiele lat temu na drzewo wydano “wyrok” i zaplanowano je wyciąć. Na szczęście z pomocą pośpieszyli ludzie dobrej woli, dla których sędziwy “Jagiellon” to coś więcej niż rozkładające się drewno.
♦ DĄB SZYPUŁKOWY “JAGIELLON” W KONKURSIE
DRZEWO ROKU 2019 ♦
“Jagiellon” został zgłoszony przez pracowników Gminy Wojaszówka do konkursu Drzewo Roku 2019. W karcie zgłoszeniowej czytamy: “Dąb Jagiellon jest najstarszym drzewem znanym społeczności Gminy Wojaszówka. Rośnie na niewielkim wzniesieniu w pobliżu zabytkowej cerkwi grekokatolickiej p.w. Św. Paraskewy. Imię drzewa związane jest prawdopodobnie z dziejami sąsiedniej miejscowości Łączki Jagiellońskie, gdzie według przekazów historycznych miał znajdować się drewniany zamek, w którym bywał król Władysław Jagiełło.
W tamtym czasie tereny te stanowiła puszcza i król urządzał tu wielkie łowy dzikiej zwierzyny. Według najstarszych mieszkańców drzewo miało „brata bliźniaka”, który z nieznanych przyczyn przewrócił się i konieczne było jego wycięcie. Podobny los miał spotkać także Jagiellona.
Prawdopodobnie w 1996 roku miał być ścięty – jak twierdzą mieszkańcy „wyrok był już podpisany”. Jednak dzięki staraniom społeczności lokalnej dąb został ocalony, a w 1997 roku zyskał status pomnika przyrody (formalnie od 2006 r.). Historia dębu została przedstawiona w jednym z odcinków reportaży telewizyjnych Edwarda Marszałka pt. „Ścieżka przez las”, który w pięknych słowach opisał Jagiellona: „żyje i pomaga żyć innym”.”
♦ Źródło: Klub Gaja
Drzewo uzyskało w konkursie 796 głosów i zajęło 8. miejsce. Najważniejsze jednak jest to, że zostało ocalone, a dzięki działaniom podjętym przez okolicznych mieszkańców, na mocy uchwały Nr XXVII/212/2006 Rady Gminy Wojaszówka z dnia 15 lutego 2006 roku w sprawie ustanowienia pomników przyrody, uhonorowano “Jagiellona” pomnikowym statusem.
Pomimo tego, że drzewo odznacza się bardzo zniszczonym pniem, widać jego wielką waleczność i chęć do życia poprzez wypuszczanie licznych pędów wtórnych i próbę odbudowania królewskiej niegdyś korony. Dąb “Jagiellon” bardzo nas urzekł swoim wyglądem, doświadczeniem, spokojem i pięknem. Również samo cerkiewne otoczenie drzewa jest nietuzinkowe.
Zastanawialiśmy się, gdzie znajdziemy ślad po drugim drzewie, o którym wspomniano w karcie zgłoszeniowej “Jagiellona” do konkursu Drzewo Roku 2019. Nazywano je “bratem bliźniakiem” sędziwego staruszka na stoku.
Prawdopodobnie rósł on tuż obok skrzyżowania szosy z drogą gruntową i obecnie pozostał po nim ten martwy pień. Dobrze, że wciąż możemy podziwiać zacnego “Jagiellona” – weterana po przejściach. Drzewo to jest dla nas i myślę, że również dla wielu okolicznych mieszkańców bezcenne oraz wyjątkowe.
⇒ Dąb “Jagiellon” został opisany na blogu Marka i w związku z tym zapraszam do lektury artykułu: Dąb szypułkowy Jagiellon z Rzepnika (gm. Wojaszówka, podkarpackie).
P O D S U M O W A N I E
1) W Rzepniku (woj. podkarpackie, powiat krośnieński, gmina Wojaszówka), obok dawnej cerkwi, obecnie kościoła rzymsko-katolickiego w odległości 8 m od naroża budynku rośnie przepiękny dendrologiczny weteran, którym jest dąb szypułkowy “Jagiellon”, chroniony od 2006 roku jako pomnik przyrody ożywionej.
2) Wybrane parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 801 cm (według danych z CRFOP), wysokość dębu 16 metrów (według danych z CRFOP), szacunkowy wiek 500 lat (dane z tablicy informacyjnej ustawionej w pobliżu drzewa). Drzewo znajduje się w bardzo złym stanie technicznym, pień wewnątrz jest całkowicie wypróchniały, a obecność i działalność grzybów pasożytniczych przyczynia się do jego dalszej destrukcji. Pomimo tego, dąb odznacza się wielką walecznością i wolą życia.
3) W większości źródeł dotyczących drzewa, znajdują się błędne informacje, ponieważ opisują “Jagiellona” jako dąb bezszypułkowy, podczas gdy jest on dębem szypułkowym. Ponadto zaniża się obwód pnia drzewa (580 cm), w rzeczywistości wynosi on ponad 800 cm.
