Pomnikowy dąb szypułkowy “Piast” w Rynicy.

Szypułkowo-bezszypułkowe zamieszanie.

Rynica to wieś położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Widuchowa. Miejscowość jest niewielką wsią sołecką o charakterze rolniczym. Pochodzi z 1252 r., należała wówczas do zakonu cysterek szczecińskich. Najbardziej znanymi zabytkami Rynicy są:

• Kościół ryglowy z XVIII w.

• Park podworski

Jeżeli chodzi o park podworski, to jego niewielki teren (2,5 ha) znajduje się na Obszarze Natura 2000 Dolna Odra. Jest on mocno zarośnięty i zaniedbany, ale i tak wygląda znacznie lepiej, niż wiele tzw. “zrewitalizowanych” parków, które ogołocono z najcenniejszej dendroflory.

Pośród zaawansowanych procesów sukcesji botanicznej, odnajdziemy jeszcze schody, które prowadzą do ruiny dawnego zamku. Park w Rynicy to bardzo ważny punkt na mapie dla treehunterów, bowiem rośnie tu okazały i cenny dąb szypułkowy. 

Drzewo oglądane z dalszej perspektywy, możne nie prezentuje się nad wyraz okazale, zwłaszcza w sezonie wegetacyjnym, gdzie jego korona zlewa się z otaczającą zielenią.

Gdy jednak podejdziemy bliżej i zobaczymy jego pień, wówczas wszelkie wątpliwości zostają rozwiane, bowiem od razu widać, że mamy tu do czynienia z bardzo okazałym dębem.

Drzewo zostało powołane na pomnik przyrody na mocy Rozporządzenia Nr 120/2006 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 8 listopada 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Odkąd prowadzę blog, już w kilku przypadkach opisywałem sytuacje, w których dokumenty źródłowe błędnie oznaczały gatunek pomnikowego drzewa. Tak było m. in. z potężnym dębem szypułkowym z Kotwasic (woj. wielkopolskie), który w rejestrach figuruje jako dąb bezszypułkowy: http://server962300.nazwa.pl/pomnikowy-dab-szypulkowy-bartek-w-kotwasicach-potezny-chociaz-mniej-znany.html

Podobnie jest z dębem w Rynicy, którego nazwano “Piastem”. W przywołanym rozporządzeniu, drzewo oznaczono jako dąb bezszypułkowy. Dodatkową ciekawostką jest jeszcze lokalizacja drzewa, o której napisał na blogu Marek Łuszczyński: “Z formalnego punktu widzenia, wzdłuż cieku wodnego przecinającego park, przebiega granica między gmina Widuchowa i Chojna. Administracyjnie „Piast” rośnie więc na terenie gminy Chojna.”

Natomiast w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_Piast_w_Rynicy ), bezszypułkowy błąd został sprostowany i napisano w nim, że: “wg aktu dąb bezszypułkowy – w terenie stwierdzono dąb szypułkowy”.

Treehunterzy dokonali oględzin pędów dębu i potwierdzają, że dąb ten wykazuje znaczną przewagę cech, które są charakterystyczne dla dębu szypułkowego. Jednak najważniejsze w tej materii były oględziny dokonane przez zawodowego dendrologa – Krzysztofa Jankowskiego z Pracowni Przyrodniczej “Sosenka”, który nagrał o “Piaście” poniższy film. ⇓

Zatem sprawa szypułkowo-bezszypułkowego zamieszania “Piasta” jest rozwiązana, chociaż przez długi czas, drzewo traktowano i opisywano jak dąb bezszypułkowy.

Pomimo rozwiania wszelkich wątpliwości, że “Piast” to dąb szypułkowy, podczas wizyty przy drzewie na początku sierpnia 2022 roku, znaleźliśmy następujące informacje, które zapisano na kartce papieru, schowano do koszulki foliowej i przyczepiono do pnia dębu.

Również Nadleśnictwo Chojna nie śpieszy się ze skorygowaniem błędu. Pod koniec stycznia na stronie Nadleśnictwa, wciąż widniała informacja o dębie bezszypułkowym.

Gdy już sprawy formalne mamy za sobą, spójrzmy na ten wyjątkowo okazały i przepiękny dąb. Park przez wiele lat pozostawiono do dyspozycji przyrody, teraz na drzewie możemy oglądać tego efekt, który jest czarujący. Drzewo wygląda bajkowo oraz zjawiskowo.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA 

Po pniu drzewa wspina się bluszcz pospolity, który ciut zawyża jego obwód. Po odmierzeniu poziomu 130 cm, przystąpiliśmy do oficjalnego pomiaru grubości pnia “Piasta”.

Aktualny obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 746 cm, wysokość 21 metrów, szacunkowy wiek 407 lat. W opracowaniu Krzysztofa Jankowskiego i Marty Klimowicz “Analiza stanu zachowania najgrubszych dębów powiatu gryfińskiego” z dnia 15.11.2021 r.  znajdziemy następujące informację o drzewie:

“Pień drzewa częściowo porośnięty przez bluszcz pospolity (Hedera helix), prosty, rozwidlający się nisko (na wysokości ok. 3,7 m) na dwa zasadniczo równorzędne przewodniki. Wiosną 2021 r., w wyniku wywrotu martwego buka stojącego nieopodal, doszło do wyłamania jednego z głównych konarów na wysokości ok. 9 m od strony zachodniej. 

Na pniu drzewa od strony wschodniej na wysokości 2,7 m w miejscu dawnego rozległego cięcia znaleziono owocniki ozorka dębowego (Fistulina hepatica). Korona drzewa jest zredukowana i przerzedzona; w najniższej części drzewo zaczyna wykształcać koronę wtórną (od strony południowej). Aktualnie drzewo owocuje bardzo słabo. 

Pod okapem korony liczna leżanina po wywrotach i złomach – bardzo wartościowa ze względów biocenotycznych. Znajdujące się w przeszłości dookoła pnia drewniane ogrodzenie jest całkowicie zniszczone. Na pniu oprócz tabliczki pomnikowej widnieje druga, informująca o tym, że pobrane z dębu żołędzie oraz szczepki przechowywane są w Leśnym Banku Genów. 

W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody dąb widnieje jako bezszypułkowy i przez wiele lat uznawany był za jeden z najokazalszych i najsędziwszych okazów tego gatunku w Polsce. Jest to błędna informacja. Z dokładnych oględzin wynika, iż drzewo morfologicznie wykazuje wyraźną przewagę cech dębu szypułkowego – wskazywali na to w badaniach także Jankowski i Siwik (2020).”

DĄB SZYPUŁKOWY “PIAST” W ALBUMIE

DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE.

Dąb szypułkowy “Piast” odnajdziemy też w albumie “Drzewa Polski…” Jego opis ze strony 250 (datowany na 2015 rok) jest następujący: “Drzewo to jest jednym z najgrubszych dębów na Pomorzu Zachodnim. Ma krótki, walcowaty pień, rozgałęziający się na kilka okazałych konarów tworzących szeroką koronę.

Pień drzewa częściowo porasta płożący się po nim bluszcz. Są na nim widoczne ślady po chirurgicznie usuwanych konarach. Stan zdrowotny dębu jest stosunkowo dobry. Jego pień otacza niewysokie, drewniane ogrodzenie.

Co ciekawe, drzewo to figuruje w rejestrze pomników przyrody woj. zachodniopomorskiego jako dąb bezszypułkowy. Uważne przyjrzenie się jego liściom i owocom nie rozwiewa zresztą wszelkich wątpliwości, wykazują one bowiem cechy pośrednie między dębem szypułkowym a bezszypułkowym.

Najprawdopodobniej jest ono mieszańcem tych dwóch gatunków (choć z przewagą cech dębu szypułkowego). W zasadzie więc bezpieczniejszym określeniem byłoby nazwanie go stosowanym niekiedy w leśnictwie mianem “dębu rodzimego”.”

Zachęcam również do lektury artykułu o pomnikach przyrody Rynicy i dębie “Piast” na blogu Marka Łuszczyńskiego: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=6513  

P O D S U M O W A N I E

1) W Rynicy (woj. zachodniopomorskie, powiat gryfiński, gmina Widuchowa, formalnie na terenie gminy Chojna), w starym założeniu parkowym rośnie jeden z najgrubszych dębów szypułkowych Pomorza Zachodniego, któremu nadano imię “Piast”. Drzewo to od 2006 roku posiada status pomnika przyrody i przez długi czas było błędnie oznaczane jako dąb bezszypułkowy.

2) Aktualne (na dzień 06.08.2022 r.) parametry drzewa wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 746 cm – zmierzony zgodnie z zasadami obowiązującymi w dendrometrii, wysokość 21 metrów, szacunkowy wiek 407 lat – na podstawie informacji z albumu “Drzewa Polski…” Pień drzewa częściowo porasta bluszcz. Jest prosty, walcowaty i krótki, rozwidlający się na wysokości ok. 3,7 m, na dwa zasadniczo równorzędne przewodniki. Korona drzewa jest zredukowana i przerzedzona; w najniższej części dąb zaczyna wykształcać koronę wtórną.

3) Dąb szypułkowy “Piast” jest najokazalszym i najcenniejszym drzewem parku w Rynicy, jednak odnajdziemy tam jeszcze wiele innych ciekawych tworów dendroflory, z których kilka powołano na pomniki przyrody ożywionej. Będą one opisane w następnym artykule.