Aktualności
- 31 sty, 2024
Temperatura, opady i usłonecznienie w grudniu 2023 roku.
Temperatura, opady i usłonecznienie w grudniu 2023 roku.
Grudzień 2023 roku rozpoczął się śnieżną i mroźną zimą. Kiedy wydawało się, że będzie on najbardziej zimowy od wielu lat, po tygodniu przyszło ocieplenie, które w drugiej połowie miesiąca jeszcze bardziej się pogłębiło, co w konsekwencji spowodowało, że grudzień zapisał się dość dużą anomalią dodatnią. Był to też miesiąc bardzo wilgotny.
♦ TEMPERATURY ♦
Średnia obszarowa temperatura powietrza w grudniu 2023 r. wyniosła w Polsce 2,0°C i była o 1,8 stopnia wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny grudzień należy zaliczyć do miesięcy ciepłych termicznie.
Najcieplejszym regionem Polski były Pobrzeża, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 2,6°C (wyższa o 1 stopień od normy), najchłodniejszym – Karpaty ze średnią 1,4°C (wyższa od normy o 2,2°C).
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., grudzień 2023 r. plasuje się na 14. pozycji. Jednocześnie był to ósmy najcieplejszy grudzień w XXI wieku (chłodniejszy o 2,5 stopnia od rekordowego grudnia 2015 r.). Najchłodniejszy od początku II połowy XX wieku był grudzień 1969 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła –7,5°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w grudniu 2023 r. pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza były na obszarze całego kraju dodatnie, ale malejące w miarę przesuwania się od zachodu ku północnemu wschodowi. Jedynie na obszarze Sudetów i Karpat średnia miesięczna temperatura powietrza była ujemna. Najcieplej było w Legnicy i Słubicach (3,5°C), najchłodniej zaś w Zakopanem (0,1°C). W szczytowych partiach pasm górskich średnie miesięczne wartości temperatury były oczywiście najniższe (Śnieżka: –4,0°C, Kasprowy Wierch: –4,9°C).
Najwyższą wartość temperatury powietrza (13,6°C) odnotowano 26 grudnia w Nowym Sączu (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Warto odnotować, że w dniach 17-19, 25-26 i 28-30 grudnia najwyższe wartości temperatury wystąpiły niemal na wszystkich stacjach w Polsce. Wyjątkiem był Kasprowy Wierch, tam najcieplej było 20 grudnia (5,8°C). Najniższą wartość temperatury (poza stacjami górskimi) zarejestrowano 4 grudnia w Raciborzu (–16,7°C). Na Śnieżce najchłodniej było 2 grudnia (-13,0°C), a na Kasprowym Wierchu 4 grudnia (-16,0°C). Generalnie najniższe temperatury grudnia notowano w dniach 1-6 grudnia.
Pod względem przebiegu średniej dobowej temperatury powietrza grudzień 2023 r. można podzielić na dwa podokresy. Pierwsza dekada grudnia charakteryzowała się wyraźnie niższymi wartościami temperatury powietrza, z wartościami zbliżającymi się do 5% kwantyla. Na początku drugiej dekady nastąpiło wyraźne ocieplenie i przez pozostałą część miesiąca (wyłączając krótkotrwałe ochłodzenie na przełomie drugiej i trzeciej dekady) notowano wartości temperatury powietrza znacznie przekraczające wartości przeciętne. W ostatniej dekadzie grudnia średnia obszarowa wartość temperatury powietrza w Polsce dwukrotnie przekroczyła wartości kwantyla 95%.
Występujący od szeregu lat wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w grudniu 2023 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 1,6°C. Proces ocieplenia występuje co prawda od połowy lat 90. XX wieku, ale jest on niezwykle silny. Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w grudniu występuje na obszarze Pojezierzy (ponad 1,8°C), najsłabszy – na Wyżynach i w Karpatach (do 1,2°C).
♦ OPADY ♦
Obszarowo uśredniona suma opadów atmosferycznych w grudniu wyniosła w Polsce 59,7 mm i była o 20,8 mm wyższa od normy dla tego miesiąca, określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej miniony grudzień należy zaliczyć do miesięcy skrajnie wilgotnych (opady stanowiły 153 proc. normy dla tego miesiąca).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., grudzień 2023 r. plasuje się na 10. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był grudzień 2005 r. (ze średnią sumą 77,1 mm), najmniej w 1972 r. (zaledwie 6,4 mm).
Rozkład przestrzenny sumy opadów w grudniu 2023 r. był bardzo zróżnicowany. Najwyższe sumy miesięczne (powyżej 85 mm) odnotowano na Śnieżce, a także w Zielonej Górze, Gorzowie Wielkopolskim i na Pomorzu Środkowym. Z kolei najniższe opady, poniżej 30 mm, wystąpiły w Tarnowie, Sandomierzu i Gdańsku Świbnie. W stosunku do średniej wieloletniej (1991-2020) opady w grudniu 2023 r. na obszarze całego kraju, z wyjątkiem Gdańska, Tarnowa oraz Tatr i Podhala, były powyżej normy. Jej największe przekroczenia odnotowano na stacjach synoptycznych Śląska i Zachodniej Wielkopolski, gdzie miesięczne sumy opadów lokalnie przewyższały 200% normy.
Wysokość opadów atmosferycznych w grudniu charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok, jednak nie obserwujemy wyraźnego długookresowego trendu w zmianach sum opadów w grudniu w Polsce.
Aktualne (na koniec grudnia) warunki są najbardziej zbliżone do tych z roku 2020. Na skutek wysokich wartości sum opadu w listopadzie i grudniu 2023 r. (grudzień był miesiącem skrajnie wilgotnym) warunki pluwialne (skumulowane sumy opadu) wyraźnie przekroczyły wartości średnie z wielolecia. Jednocześnie skumulowane wartości temperatury wskazują, że rok 2023 był drugim najcieplejszym po 2019. Co więcej, skumulowane wartości temperatury powietrza (do października) były w 2023 r. znacznie wyższe niż przeciętnie (1991-2020).
Niezwykle ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również klimatycznego bilansu wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania. Ujemne wartości KBW pokazują obszary, na których parowanie przeważa nad opadami i w konsekwencji występuje utrata wilgoci z podłoża.
W grudniu 2023 r. obserwowano niewielkie wartości ewapotranspiracji wskaźnikowej i zawierały się one zazwyczaj między 5 a 15 mm. Wyższe wartości ewapotranspiracji, przekraczające 10 mm, wystąpiły w południowej, północno-zachodniej i południowo-wschodniej części kraju. Na całym obszarze kraju w grudniu 2023 r. zanotowano dodatnie wartości KBW (przewaga opadu nad parowaniem). Wartości najwyższe, przekraczające +100 mm, zanotowano na zachodzie i północnym-zachodzie kraju oraz w obszarach górskich, natomiast najniższe (do +40 mm) w Kotlinie Kłodzkiej, Sandomierskiej oraz na wschodzie kraju.
Skumulowane wartości KWB z 2023 r. wskazują na negatywny bilans na przeważającej części kraju. Szczególnie uwidacznia się to w centralnej Polsce, gdzie wartości spadają poniżej –200 mm, przy czym należy podkreślić, że nastąpiło zmniejszenie zakresu przestrzennego tak niskich wartości w porównaniu do wartości skumulowanych z okresu styczeń-październik, ze względu na dodatnie wartości KBW na obszarze całego kraju w listopadzie i grudniu. Obszary nadmorskie, górskie oraz obszary wyżynne charakteryzują się dodatnimi skumulowanymi wartościami KBW (I-XII 2023), wskazującymi na przewagę opadów nad parowaniem w roku 2023.
♦ USŁONECZNIENIE ♦
Przewaga pochmurnej i wilgotnej pogody w grudniu 2023 r. wpłynęła na usłonecznienie, które praktycznie na terenie całej Polski było poniżej normy dla przyjętego okresu referencyjnego 1991-2020. Bardzo niewielką (do 10. godzin) anomalię dodatnią usłonecznienia zanotowano tylko w okolicach Legnicy, Wrocławia i w wąskim pasie Nowy Sącz – Krosno, Tarnów, Rzeszów – Sandomierz.
