WROCŁAWSKI PLATAN KLONOLISTNY “ŚWIADEK” PRZY LWACH. ALEGORIA WALKI I ZWYCIĘSTWA Z DENDROLOGICZNYM SKARBEM W TLE.

(artykuł edytowany i uzupełniony w dniu 07.02.2020 r.) Centrum Wrocławia przy Placu Jana Pawła II, dawniej nazywanego Placem 1 Maja. Ruchliwe skrzyżowanie kilku ulic. W pobliżu Fosa Miejska, będąca pozostałością skomplikowanego systemu umocnień Wrocławia, w znacznej mierze opartego o naturalne i sztuczne odcinki rzeki Odry i wpadającej do niej Oławy.

Jeszcze bliżej Fosy – Bulwar Tadka Jasińskiego i słynne, wrocławskie “Lwy” oraz Fontanna. Miejsce wielu spotkań i ważny punkt orientacyjny w tej części miasta dla ludzi mniej znających Wrocław. W czasach studenckich, często spotykałem się ze znajomymi właśnie pod lwami. 

Projekt Bernarda Sheringa i Ernesta Segera składa się z trzech elementów. Sama fontanna składa się z kilku czasz, do których woda spływa kaskadowo. Po jednej stronie na postumencie znajduje się pomnik młodzieńca walczące z lwem – alegoria Walki. Po przeciwnej stronie pomnik młodzieńca siedzącego na lwie – to alegoria Zwycięstwa.

W pobliżu Szkoła Muzyczna oraz Urząd Stanu Cywilnego. I wreszcie On – dendrologiczny skarb – majestatyczny i rozłożysty platan klonolistny. Treehunter czasami zapomina – chodząc po terenach podmiejskich, lasach, łąkach i polach w poszukiwaniu unikatowych drzew, że wyjątkowe, “zapomniane” drzewa, często mogą rosnąć nawet w centrum miasta.

Platan przy lwach to drzewo perfekcyjne. Majestatyczne, okazałe, potężne, królujące nad betonami i budynkami. Wrocławskie platany z Podwala są tak mocno wpisane w krajobraz miasta, że nie wyobrażam sobie, aby mogło ich kiedyś zabraknąć. “W parku pod platanem, pani siądzie z panem”, wspaniale śpiewał Mieczysław Fogg.

Która zakochana para, nie chciałaby znaleźć chwili dla siebie pod cieniem wielkiego, pięknego platana? Zbliża się Dzień Zakochanych i pomimo trwania zimy, może by tak warto usiąść pod platanem? Nie tylko dla miłosnych wyznań, ale dla podziwiania przepięknego “mutanta” dendrologicznego, który prawdopodobnie wykiełkował z połączenia platana zachodniego i wschodniego.

Platan przy lwach rośnie kilkanaście metrów od Urzędu Stanu Cywilnego. Jednak bardzo mało, świeżo upieczonych małżonków, wpada na pomysł, aby zrobić sobie sesję zdjęciową przy jednym z najpiękniejszych drzew tego gatunku we Wrocławiu. Czasami dobre i oryginalne rozwiązania są w zasięgu wzroku, tylko ich nie zauważamy.

Bardzo masywny, krótki i okazały pień budzi respekt i zachwyt. I ta łuszcząca się, bardzo oryginalna i charakterystyczna kora platana, która może być symbolem “gadziego” charakteru tego gatunku. ;)) Niczym wąż, platan zrzuca korę (“skórę”), co czasami jest odbierane jako choroba przez ludzi nie znających – dziwnej pod tym względem, cechy platana.

Gdy oddalamy się od pnia, oczom ukazują się monumentalne, o lekko egzotycznych kształtach konary, wielgachne, ciężkie, powodujące odczucie “ciężkości” i atletyczności, tego nad wyraz unikatowego drzewa.

OBWÓD PIERŚNICOWY

Platany, nie dość, że szybko rosną, to jeszcze osiągają spektakularne rozmiary. Platan przy lwach – pomimo, że jest ogromny to jego obwód jest o połowę mniejszy od krajowych rekordzistów i ma 538,50 cm obwodu pierśnicowego.

Zmierzenie obwodu jest utrudnione ponieważ na pniu widnieją zgrubienia i narośle, które go zawyżają. Jednak wydaje mi się, że mniej więcej na wysokości standardowej do pomiaru, czyli 130 cm nad ziemią, drzewo ma najmniejszy obwód, który można przyjąć jako obowiązujący.

Potężne przewodniki, potężne konary. Rozłożyste gałęzie, imponujący wzrost i korona, która u starych drzew może osiągać szerokość 30m! Stawia to platana klonolistnego w ścisłej czołówce najbardziej rozłożystych drzew świata.

Unikalna kora w połączeniu z monumentalną sylwetką czynią z platana klonolistnego jedno z najbardziej lubianych w Europie drzew ozdobnych. Szczególnie dobitnie widać to np. w Hiszpanii, gdzie w wielu miastach niemal każdy plac i każda ulica są gęsto obsadzone drzewami właśnie tego gatunku.

Ich pnie przycina się na wysokości kilku metrów tak, że wraz z rozgałęziającymi się symetrycznie, kandelabrowato wygiętymi konarami, tworzą one układ przypominający świecznik. Gęsto obsadzone takimi platanami aleje posiadają niezwykły urok i stanowią jedną ze wspaniałych atrakcji turystycznych.

Zasięg naturalnego występowania platana klonolistnego jest trudny do określenia, ponieważ nie została do końca wyjaśniona kwestia pochodzenia tego gatunku. W szczególności istnieją rozbieżności co do tego, czy jest on mieszańcem powstałym spontanicznie czy też sztucznie wyhodowanym.

W tym drugim przypadku pojęcie zasięgu naturalnego występowania traci oczywiście sens. Niezależnie od powyższych niejasności, dzięki sztucznym nasadzeniom obecnie platan klonolistny jest zadomowiony w całej niemal Europie. Największą popularnością drzewo to cieszy się w Europie zachodniej, nie występuje natomiast jedynie w Skandynawii.

Gatunek wymagający świeżych i głębokich gleb o odpowiedniej wilgotności (dobrze rosnący w pobliżu rzek) i dużej przepuszczalności, ciepło- i światłolubny, odporny na mrozy (choć młode osobniki mogą przemarzać), bardzo odporny na zanieczyszczenia środowiska.

Ze względu na zmniejszoną odporność młodych drzew na niskie temperatury, w rejonach o ostrzejszym klimacie (np. w Europie Środkowej) często sadzi się importowane z Europy zachodniej kilkunastoletnie osobniki. Można to robić, ponieważ platan klonolistny należy do gatunków wyjątkowo dobrze znoszących przesadzanie i to nawet w stosunkowo późnym wieku.

Najbardziej rozłożysty platan w Polsce (platan klonolistny) rośnie we wsi Dobrzyca w powiecie pleszewskim w woj. wielkopolskim. Szerokość korony tego najgrubszego w Wielkopolsce drzewa, posiadającego pojedynczy pień o obwodzie 10m, wynosi aż 44m! (Źródło: Wielkopolskie drzewa Krzysztofa Borkowskiego, 2009). Jest to z pewnością jedno z najbardziej rozłożystych polskich drzew.

System korzeniowy sercowaty, z głębokim, gęsto rozgałęzionym korzeniem głównym i grubymi, rosnącymi płytko pod powierzchnią ziemi korzeniami bocznymi. Korzenie wrażliwe na zalanie. Korzenie platanów często powodują wysadzanie płyt chodnikowych.

Platan klonolistny ma blaszkowate, pojedyncze. Blaszka dłoniasto klapowana, podobna do występującej u klona pospolitego (stąd nazwa gatunku), jednak nieco szersza, długości 12-25cm i prawie takiej samej szerokości, najczęściej 5 klapowa (rzadko 3- lub 7-klapowa), o ściętej lub lekko sercowatej nasadzie, z wierzchu błyszcząco (ciemno)zielona, od spodu jaśniejsza, obustronnie naga.

Klapy trójkątne w obrysie, rzadko i niezbyt ostro ząbkowane, wierzchołkowa nieco dłuższa niż szersza. Liście posiadają duże i trwałe przylistki, które obejmują cały pęd pozostawiając na nim po opadnięciu obrączkowaty ślad.

Drewno platana jest trwałe, mocne i ciężkie, bardzo efektowne, stanowi jeden z najbardziej cenionych w przemyśle meblarskim gatunków drewna; jego masywna, brunatna twardziel jest używana do produkcji wysokiej jakości mebli i okładzin, natomiast z jasnego bielu wyrabia się forniry.

Więcej informacji o tym wspaniałym gatunku drzewa jest na stronie Pana Piotra Gacha: https://www.drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/platan/platan_klonolistny/platan_klonolistny.php

PODSUMOWANIE:

Jeden z najpiękniejszych okazów tego gatunku we Wrocławiu o obwodzie pierśnicowym pnia wynoszącym 538,50 cm. Wizytówka Placu Jana Pawła II z misternymi rzeźbami lwów obok. Dendrologiczny dominator Fosy Miejskiej, wraz z kilkudziesięcioma swoimi braćmi, rosnącymi po jej obu stronach.

W dniu 23.01.2020 r. w drodze uchwały NR XVIII/488/20 Rady Miejskiej Wrocławia ( Platan_klonolistny_Świadek ), platan ten uhonorowany został statusem pomnika przyrody i nadano mu imię “Świadek”.