Zabytkowy park w Kobylanach.

♦ KOBYLANY ♦

Kobylany to duża wieś położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Chorkówka. Wieś zlokalizowana jest nad potokiem Łąka, który wpada do Iwli. Ma położenie górzyste – 356 m n.p.m. i geograficznie położona jest na Pogórzu Jasielskim, które jest częścią Pogórza Środkowobeskidzkiego. Miejscowość znajduje się przy drodze wiodącej z Wietrzna do Toków. Jest to dawny podkarpacki trakt handlowy, który w 1343 roku Kazimierz Wielki wyznaczył kupcom jako drogę z Biecza przez Żmigród, Sanok na Ruś Czerwoną. Od tej drogi rozchodzą się dwa ramiona: południowe prowadzi do Nowego Żmigrodu, a północne do Dębowca.

Według Wikipedii na listę zabytków miejscowości wpisane są:

• Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii – wybudowany w 1775 roku w miejsce starego (dokumenty z 1466 roku wspominają o proboszczu Mikołaju, co oznacza, że w Kobylanach był już wtedy kościół).

• Dwór Sulimirskich otoczony parkiem z 300-letnimi okazami dębów.

• Pomnik „Cześć Poległym” – ku czci poległych w wojnie z bolszewicką Rosją w 1920 r. wzniesiony w 1932 roku z inicjatywy miejscowego oddziału Związku Strzeleckiego pod przewodnictwem Wita Sulimirskiego.

⇒ W zabytkowym parku o powierzchni 8 ha rosną bardzo cenne okazy dębów szypułkowych, z których 8 objęto ochroną pomnikową na podstawie Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie Nr RL-VI-11/1/P/156/62 z 28 marca 1962 r. ( Dęby_szypułkowe_w_Kobylanach ).

⇒ Nowszym aktem jest uchwała NR XLVI/282/14 Rady Miejskiej Chorkówka z dnia 16 maja 2014 roku w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie Gminy Chorkówka.

⇒ Warto też zapoznać się z obwieszczeniem wojewody podkarpackiego z dnia 2 lipca 2014 r. o sprostowaniu błędów: Obwieszczenie_woj._podkarp._z_02_07_2014r._o_sprostowaniu_błędów

⇒ Dziewiątym pomnikowym drzewem w parku jest lipa drobnolistna.

♦ DĄB SZYPUŁKOWY 732 CM (II) ♦

W albumie “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze” opisano aż dwa pomnikowe dęby w Kobylanach. Takie wyróżnienie kobylańskich dębów przez autorów publikacji świadczy o tym, jak cenne jest to skupisko Quercus robur na Podkarpaciu. Przegląd pomnikowych okazów rozpoczynam od dębu oznaczonego w albumie jako dąb szypułkowy z Kobylan (II).   

“Drzewo to stanowi jeden z okazów pozostałych po największej dąbrowie Podkarpacia, rosnących w starym ogrodzie podworskim w Kobylanach.”

“Drugi co do wielkości obwodu pnia dąb w Kobylanach odznacza się strzelistą sylwetką, wysokim, walcowatym pniem i potężną szeroką koroną”.

Według pomiarów dokonanych przez autorów albumu, obwód pnia drzewa na wysokości pierśnicy w 2013 roku wynosił 700 cm, w CRFOP podano 719 cm, tree hunterzy również dokonali pomiaru według stanu na 21.04.2023 r.

Drzewo jest stosunkowo łatwe do pomiaru, ponieważ rośnie na równym terenie, dookoła pnia nie ma innych roślin, które utrudniałyby czynności dendrometryczne, także sam pień jest regularny, bez zgrubień czy narośli.

Aktualny obwód pnia dębu na wysokości pierśnicy wynosi 732 cm, wysokość drzewa 28 metrów (dane z CRFOP), szacunkowy wiek 361 lat (według informacji z albumu “Drzewa Polski”…).

Stan zdrowotny drzewa został określony przez autorów albumu jako bardzo dobry, ale należy wspomnieć o ciągnącej się listwie piorunowej na całej długości pnia dębu i związanym z tym wysiłkiem energetycznym drzewa, w celu maksymalnego “załatania” powstałej rany.

W albumie “Drzewa Polski…” wspomniano również, że o samym ogrodzie i rosnących w nim dębach napisał wybitny znawca tego tematu, autor opracowania “Ogrody i parki województwa krośnieńskiego” – prof. Jerzy Piórecki.

♦ “Niewiele jest tak pięknych starych drzew rodzimych (…) jak w Kobylanach i tak jak w Kobylanach bezmyślnie zniszczonych ogrodów.”

♦ “Układ ogrodu zniszczono budową nowej drogi (skrótu do ośrodka zdrowia) oraz rozdzielni i podziemnych linii gazociągu w starym gaju dębowym, nadto materiałów budowlanych, wapna, nawozów mineralnych.”

♦ “Nowa sieć dróg i zabudowa niewielkiego ogrodu nie tylko zniszczyła całkowicie układ historyczny, ale także najstarszą dąbrowę na Podkarpaciu.”

♦ “W Kobylanach każdy z sędziwych dębów pomników przyrody, z uwagi na swoją formę i wiek, a także osiągnięte rozmiary i położenie jest wyraźnym akcentem historycznym”.

♦ LIPA DROBNOLISTNA ♦

W pobliżu ogromnego dębu, tuż obok placu zabaw spotkamy pomnikową lipę drobnolistną, powołaną na pomnik przyrody ożywionej Decyzją Nr RL.III-7141/30/81 z 7 września 1981 r.

Zgodnie z danymi zawartymi w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Lipa_drobnolistna_w_Kobylanach ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 412 cm, wysokość 29 metrów. W rejestrze nie podano wieku drzewa.

Stan zdrowotny okazu jest zadowalający, na pniu widać ubytki wgłębne, zgniliznę i martwicę kory. Pomnikowa lipa, podobnie jak opisany wyżej dąb, prawdopodobnie również została porażona piorunem, czego śladem jest ciągnąca się na całej długości pnia listwa.

Drzewo było poddawane zabiegom chirurgicznym, między innymi usunięto niektóre części wierzchołkowe głównych przewodników i grubszych konarów oraz wyschnięte gałęzie. 

Od pomnikowej lipy, najlepiej przejść się alejką ze schodami w kierunku szkoły, aby dotrzeć do dębu, który do niedawna był olbrzymem numer jeden parku w Kobylanach.

♦ DĄB SZYPUŁKOWY 741 CM – WG CRFOP (I) ♦

Jest to dąb, który również został opisany w albumie “Drzewa Polski…” jako dąb szypułkowy z Kobylan (I). “Najgrubszy dąb rosnący w Kobylanach znajduje się na łagodnym stoku, tuż za budynkami mieszkalnymi. Ma okazały, lekko zakrzywiony pień, od którego na wysokości ok. 5 metrów odchodzą pierwsze konary.  

Drzewo posiada rozległą koronę i znajduje się w dobrej kondycji zdrowotnej. Jest łatwe do odnalezienia.” Autorzy albumu opisali drzewo według stanu na 2013 rok. Obecnie, najpotężniejszy niegdyś kobylański olbrzym znajduje się w katastrofalnym stanie. 

Drzewo posiada prawie całkowicie wypróchniały i wypalony pień, a jego zwarta konstrukcja uległa rozszczepieniu. Dąb został poddany znacznej, chirurgicznej redukcji korony, jeden ze złamanych przewodników całkowicie usunięto, skorygowano też zewnętrze fragmenty korony.

Aż wierzyć się nie chce, że to jest to samo drzewo, którego piękna fotografia widnieje w albumie… Pozostaje pytanie, czy drzewo również oberwało piorunem, czy do pożaru jednak przyczynił się człowiek? Z uwagi na znaczne uszkodzenia pnia, nie dokonaliśmy pomiaru jego obwodu, tylko przyjęliśmy wartość podaną w CRFOP czyli 741 cm.

Wysokość drzewa wynosi obecnie około 15 metrów, a jego szacunkowy wiek, według stanu na 2024 rok wynosi 361 lat (przyjmując dane z cytowanego albumu, gdzie podano, że w 2013 roku drzewo miało 350 lat).

Od rozpadającego się olbrzyma udajemy się do południowo – wschodniego narożnika założenia parkowego, gdzie znajduje się najliczniejsza (5 osobników) grupa pomnikowych dębów szypułkowych.

♦ GRUPA PIĘCIU DĘBÓW SZYPUŁKOWYCH ♦

Wśród tej grupy nie znajdują się jakieś szczególnie grube olbrzymy, natomiast stan zdrowotny i techniczny okazów jest dość zróżnicowany.

Przyjmując dane z CRFOP, obwody pni drzew na wysokości pierśnicy wynoszą:  490 cm, 437 cm, 380 cm, 412 cm i 280 cm, natomiast wysokość poszczególnych osobników wynosi: 18 m, 27 m, 17 m, 26 m i 18 m. 

W rejestrach nie podano wieku drzew i zapewne nie są to bardzo stare okazy, jednak trzeba przyznać, że dęby te wyglądają dość patriarchalnie. To między innymi zasługa dość licznych stanowisk mchów i porostów. 

Jeden z okazów to już doświadczony weteran po przejściach z martwicą kory i sporą dziuplą ziejącą przy podstawie pnia, którą zabezpieczono siatką. W tym miejscu widać ślady ognia…

Generalnie wszystkie dęby z pomnikowej piątki to drzewa dość chuderlawe ze słabo rozwiniętymi koronami, w dodatku licznymi śladami po chirurgicznej ingerencji.

Odznaczają się też bardziej wysmukłym, leśnym pokrojem, bowiem rosnąc w zwarciu, musiały konkurować o dostęp do światła i “ścigać” się na wysokość z sąsiednimi drzewami.

I tak zataczamy okrąg po parku, gdzie udajemy się na jego skraj, aby zapoznać się z ostatnim pomnikowym drzewem, które reprezentuje dąb szypułkowy.

♦ DĄB SZYPUŁKOWY Z DZIUPLĄ I SIATKĄ ♦

Nazwałem go dębem z dziuplą i siatką. Z dalszej perspektywy drzewo wygląda bardzo okazale i przyzwoicie. Za to gdy podejdziemy bliżej i obejdziemy pień dookoła, ujrzymy rozległą dziuplę zabezpieczoną siatką oraz… ślady po pożarze.

W jego przypadku nie wygląda to na uderzenie pioruna, tylko na pożar powstały w wypróchniałym wnętrzu drzewa. Na szczęście uszkodzenia spowodowane przez ogień nie były na tyle poważne, żeby doszło do całkowitego zniszczenia pomnikowego dębu. 

Według danych zawartych w CRFOP, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 682 cm, wysokość 24 metry, wieku nie podano, ale może być on podobny do wieku dębów “albumowych” (I) i (II).

Sporo refleksji mieli tree hunterzy po wizycie w parku w Kobylanach. Słowa ś.p. dra Cezarego Pacyniaka “Polacy nie szanują starych drzew” wciąż są aktualne. Oczywiście nie wszyscy, ale nadal zbyt wiele ludzi jest zupełnie obojętnych na dendrologiczne bogactwo pozostawione nam przez poprzednie pokolenia.

Chciałbym zobaczyć jak wyglądał park w Kobylanach, w czasach swojej największej świetności, w której rosły podkarpackie olbrzymy. Po tych czasach pozostało tylko echo, które cichnie wraz z każdym obłamanym konarem, gałązką i pożarem…  

⇒ Zabytkowy park w Kobylanach został opisany na blogu Marka w artykule, który znajduje się po kliknięciu w ten link: Zabytkowy park w Kobylanach (gm. Chorkówka, podkarpackie).

⇒ Serdecznie zapraszam do jego lektury.