Pomnikowa lipa drobnolistna z Proślic.

Rekordzistka w Dolinie Słowików.

Proślice to wieś położona w województwie opolskim, w powiecie kluczborskim, w gminie Byczyna. Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są tu:

1) kościół ewangelicki – poprotestancki, obecnie rzym.-kat. fil. pw. Najświętszego Serca Jezusowego, duży i drewniany, z 1580 r. – XVI w., z przyległą do zachodniej części drewnianą wieżą z 1773 r. Dach kryty gontem. W środku empory, barokowy ołtarz i ambona, wypisany z księgi rejestru

2) budynki dworskie z XIX w.:

♦ spichlerz dworski, drewniany, z 1819 r. czworak, obecnie dom nr 61/40, drewniany, z poł. XIX w.

♦ park dworski, z poł. XIX w.

inne zabytki:

♦ pałac zbudowany na przełomie XVIII/XIX w. w stylu barokowym. Przebudowa z 1912 r. prawie całkowicie zatarła pierwotne cechy stylowe. Wokół budynki dworskie z XIX w.

Oprócz powyższego, w Proślicach znajduje się jedno z największych w Europie skupisk słowika szarego. Działa tu Stowarzyszenie Rozwoju Wsi “Dolina Słowików” w Proślicach, którego jednym z celów działalności jest kreowanie i propagowanie wizerunku polskiej wsi pod względem kulturalnym, tradycji ludowych w celu zachowania dziedzictwa kulturowego i działanie na rzecz ochrony środowiska. 

Wokół Proślic roztaczają się pola uprawne i łąki, które są nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu rolniczego. Już tylko na podstawie powyższych przesłanek, warto wybrać Proślice jako cel wycieczki turystycznej, a pozostała mi jeszcze do opisania najwspanialsza atrakcja wsi.

Jest nią ogromna lipa drobnolistna, która – według mojej aktualnej wiedzy jest najgrubszym przedstawicielem tego gatunku drzewa w województwie opolskim. Drzewo rośnie przy drodze lokalnej nr 2 na skraju wsi od strony Byczyny.

Drzewo jest chronione jako pomnik przyrody i figuruje w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Lipa_drobnolistna_w_Proślicach ). Według zawartych w nim informacji rekordowa lipa mierzy 770 cm obwodu pierśnicowego pnia przy wysokości 23 metrów.

Jest ona opisana w kilku publikacjach traktujących o wyjątkowych okazach krajowej dendroflory, m.in. w albumie “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze.” oraz w przewodniku “Sławne drzewa województwa opolskiego” wydanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

We wspomnianym przewodniku napisano, że proślicka lipa ma szacunkowo około 500 lat i zaliczana jest do najstarszych drzew tego gatunku w Polsce. Wyrosła na otwartej przestrzeni, o czym świadczy jej krótki, masywny pień z potężnymi konarami i okrągła, szeroka korona.

Latem 2015 roku w czasie silnych wiatrów jeden z konarów pomnikowej lipy został odłamany. W pniu, od strony pola, znajduje się rozległa, podłużna dziupla – staruszka ma wypróchniały środek pnia. Drzewo otoczone jest niewysokim murkiem nadającym mu malowniczy wygląd.

Wspomniane wypróchnienie jest tak duże, że bez problemu można wejść do środka wyjątkowej lipy (co i tak należy czynić ostrożnie, aby w żadnym wypadku nie uszkodzić tego wspaniałego drzewa).

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Ponieważ dane co do grubości obwodu pnia drzewa podane w rejestrach są już dosyć nieaktualne, należało dokładnie zmierzyć aktualną Jej Królewską Grubość woj. opolskiego. Obecnie obwód pierśnicowy pnia drzewa mierzy 797 cm.

Z uwagi na zniekształcenia i zdeformowania pnia, trudno określić, czy obwód pomiędzy podstawą a wysokością 130 cm nie jest gdzieś nieco mniejszy niż na standardowej wysokości, ale w grę wchodzi tu maksymalnie kilka centymetrów, zatem pomiar na wysokości pierśnicy można przyjąć jako obowiązujący. Chodzi też o to, aby nie ingerować zbytnio w to wspaniałe i mocno zmaltretowane upływem czasu drzewo.

Pomimo znacznych ubytków w koronie, wyłamań i wypróchnień, lipa dzielnie wypuszcza pędy odroślowe. Kiedy odwiedziliśmy ją ponownie pod koniec maja, zachwyciliśmy się bogatym ulistnieniem drzewa, które jeszcze miesiąc wcześniej było “łyse” i prezentowało się na osobnika z nikłymi szansami na obfite ulistnienie.

Warto zauważyć, że proślickiemu gigantowi towarzyszy druga, znacznie chudsza i młodsza lipa drobnolistna. Podobna sytuacja ma miejsce przy wielkiej lipie z pobliskich Jakubowic, którą niedawno opisałem. Z rekordową lipą wiąże się ciekawa tajemnica (legenda, historia). Jeśli wierzyć szacunkom, patrzyła ona jak rosła fortuna właściciela pałacu w Proślicach i twórcy potęgi rodu, hrabiego Jana von Frankenberg-Proschlitz (ur. w 1512 r.). Sławne drzewo było też świadkiem tragicznych wydarzeń, które rozegrały się pod Byczyną w 1588 r., kiedy to hetman wielki koronny Jan Zamoyski zwyciężył pretendenta do tronu polskiego arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga. Następnie odsadził on na tronie Polski króla Zygmunta III Wazę.

Niektórzy twierdzą, że lipę tę posadzono na grobach poległych w tej krwawej bitwie. Jest to możliwe, bowiem dawniej sadzono lipy na grobach żołnierskich – strzegły one zmarłych i nie pozwalały zapomnieć o miejscu ich pochówku. Inni mówią, że lipa ta miała związek z wymiarem sprawiedliwości i …szubienicą. Tak zwane lipy sądowe są wciąż dość licznie spotykane na tych terenach. Zdaniem etnografów, zwyczaj sadzenia lip na miejscu rozebranych szubienic miał chronić żywych przed złem emanującym z miejsca kaźni i niegodnych pochówków. Miał także przypominać o dominacji wieczności nad grzesznym żywotem ziemskim.

PODSUMOWANIE

1) W Proślicach (woj. opolskie, powiat kluczborski, gmina Byczyna), które słyną z jednego z największych w Europie skupisk słowika szarego, przy drodze lokalnej nr 2 na skraju wsi od strony Byczyny rośnie najgrubsza lipa drobnolistna woj. opolskiego o obwodzie pierśnicowym pnia mierzącym obecnie 797 cm i wysokości około 23 metrów. Drzewo jest chronione jako pomnik przyrody i figuruje w rejestrach form ochrony przyrody woj. opolskiego.

2) W lipcu 2015 roku podczas przechodzenia gwałtownych burz, lipa utraciła dorodny, gruby konar. Wnętrze drzewa jest mocno wypróchniałe, okazale prezentuje się podłużna dziupla od strony pola, w której z łatwością zmieści się dorosły człowiek. Drzewo ma wygląd charakterystyczny dla osobników rosnących na otwartej przestrzeni, tj. krótki, masywny pień i szeroka, okrągła i nisko osadzona korona.

3) Jej wiek szacowany jest na około 500 lat. Drzewo, pomimo dużej utraty części korony oraz masywnego ubytku tkanki drzewnej, wciąż zachwyca bogatym ulistnieniem. Jest otoczone niewielkim murkiem, a w jego pobliżu rośnie druga – znacznie chudsza i młodsza lipa drobnolistna. Proślicka, rekordowa lipa należy do grupy najcenniejszych okazów rodzimej dendroflory.

Warto też przeczytać artykuł o proślickiej lipie na blogu Marka ( https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=14878 ).