Pomnikowy dąb szypułkowy “Józef” z Wiśniowej.

Drzewo Roku 2016 i Europejskie Drzewo Roku 2017.

 Artykuły numer 7 i 8 opisujące wyprawę podkarpacką tree hunterów w kwietniu 2023 r., dotyczą dendroflory Wiśniowej. Jest to malowniczo położona wieś w powiecie strzyżowskim, będąca jednocześnie siedzibą gminy Wiśniowa. Na listę zabytków ruchomych miejscowości, wpisano bezcenny Zespół dworski i folwarczny. Jest to obiekt w skład którego wchodzi: dwór, oficyna, kaplica grobowa, stajnia z wozownią, obora, spichlerz oraz park. Park przybliżę w odrębnym artykule, a dzisiaj skupię się na najsłynniejszym drzewie Wiśniowej.

To dąb szypułkowy “Józef”, o którym informuje nas specjalnie ustawiona tablica, postawiona jako drogowskaz obok głównej drogi w miejscu, gdzie zbliżamy się do pięknego parku w Wiśniowej, w którym ukorzeniło się słynne drzewo.

Kiedy po raz pierwszy ujrzałem sylwetkę “Józefa” w całości, drzewo od razu skojarzyło mi się z dębem “Chrobry”, który rósł w Piotrowicach i którego straciliśmy bezpowrotnie przez ludzką głupotę, wykraczającą poza wszelką skalę racjonalności ( https://lenartpawel.pl/dab-szypulkowy-chrobry-spotkanie-z-krolem.html ; https://lenartpawel.pl/dab-szypulkowy-chrobry-1250-2020.html ).

Tak wyglądał dąb “Chrobry” w kwietniu 2018 roku. Podobieństwo obu drzew jest znaczne, z tym że “Józef” jest o około 40% chudszym okazem w porównaniu z martwym już królem Borów Dolnośląskich.

Dąb “Józef” rośnie w towarzystwie dwóch innych, okazałych i starych osobników tego gatunku. Jednak to właśnie on ujął serca mieszkańców najmocniej i został zgłoszony w 2015 roku do 6. edycji konkursu Drzewo Roku Klubu Gaja, który odbył się w 2016 roku. Drzewo wygrało konkurs uzyskując 4 310 głosów. Co więcej, w 2017 roku po raz pierwszy polskie drzewo zdobyło zaszczytny tytuł Europejskiego Drzewa Roku i był nim właśnie dąb “Józef”. Uzyskał wówczas 17 597 głosów.

Obok drzewa znajduje się tablica informacyjna, upamiętniająca te niezwykłe dla ludzi (i obojętne dla drzewa) momenty związane z konkursami oraz przybliża nam jego historię. Natomiast o pień oparto stylową, rzeźbioną pamiątkę z napisem DĄB JÓZEF DRZEWO ROKU 2016.

♦ WIEK DRZEWA ♦

Według informacji zawartych w wielu źródłach w Internecie, w tym tych, które zamieszczono w opisie dębu na formularzu zgłoszeniowym do konkursu Drzewo Roku podaje się, że “Józef” liczy ponad 650 lat. Tak sędziwy wiek wskazywałby, że drzewo jest rówieśnikiem dębowych patriarchów Podkarpacia, tj. “Chrześcijanina” i “Poganina”. Prawdopodobnie wiek drzewa jest mocno przesadzony.

Przytaczając wyniki badań naukowych Cezarego Pacyniaka, zawartych w publikacji “Najstarsze drzewa w Polsce, 1992 r.” wychodzi, że dąb “Józef” może liczyć obecnie (według stanu na 2024 rok) 456 lat, a więc prawie o 200 lat mniej.

♦ OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA ♦

Po dokładnym obejrzeniu “Józefa”, przyszedł czas na rzetelny pomiar obwodu pnia słynnego okazu. Dąb rośnie na niewielkiej pochyłości terenu, zatem wysokość pierśnicy (130 cm) odmierzyliśmy od najwyższego miejsca przy nasadzie pnia.

Aktualny wynik jaki otrzymaliśmy (według stanu na 19 kwietnia 2023 r.) to 690 cm. Drzewo zostało powołane na pomnik przyrody ożywionej w 1954 r. na mocy Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej R.L. VI-13-13/P nr 37 z dnia 12.03.1954 roku. Zatem w 2024 roku dąb może obchodzić już 70 lat uhonorowania go pomnikowym statusem.

Dąb “Józef” został zgłoszony do konkursu Drzewo Roku przez Starostwo Powiatowe w Strzyżowie, Powiatowe Centrum Kultury i Turystyki w Wiśniowej, Nadleśnictwo Strzyżów oraz Fundację Cherry Home.

“Historia drzewa jest ściśle związana z miejscem, w którym rośnie. Dwór w Wiśniowej, istniał od XVI w. i początkowo towarzyszyły mu tylko ogrody użytkowe. Największy wkład w przebudowę obiektu wnieśli członkowie rodu Mycielskich będący jego ostatnimi właścicielami. To właśnie urok okolicy i wspaniałe dęby w ogrodzie skłoniły Mycielskich do kupna posiadłości.

Dwór stał się wtedy ośrodkiem życia intelektualnego i kulturalnego regionu, a malownicze otoczenie majątku, sprzyjały pracy twórczej artystów, którzy przybywali na organizowane tu plenery malarskie. Ich uczestnikiem był m.in. zaprzyjaźniony z rodziną Mycielskich – Józef Mehoffer – malarz, grafik, projektant, scenograf i rysownik okresu Młodej Polski. Artysta urzeczony pięknem jednego z okazałych dębów w wiśniowskim parku, uwiecznił go na swoim szkicu, który następnie trafił na rewers stuzłotowego banknotu jego projektu.

Banknot był w powszechnym obiegu w latach trzydziestych XX w. W ten sposób dąb zapisał się na kartach historii światowego pieniądza. Na pamiątkę tego ważnego dla lokalnej społeczności wydarzenia, dąb został nazwany jego imieniem – „Józef”.

O tym, że dąb „Józef” był i jest niezwykle istotny dla mieszkańców Wiśniowej, świadczy również inna historii, której jest bohaterem. Z relacji miejscowej ludności,  dowiadujemy się, że w czasie II wojny światowej w pniu dębu ukrywała się rodzina żydowska. 

W wydrążonym wnętrzu drzewa stworzyła sobie dwupoziomowe schronienie, które umożliwiało obserwację w górnej części drzewa, a w dolnej dawało bezpieczne ukrycie. Obecnie dąb „Józef” jest podziwiany przez uczestników licznych wycieczek szkolnych, rodzinnych i indywidualnych. Drzewo jest też obiektem fotograficznym i malarskim, gdyż w dalszym ciągu w Wiśniowej kultywuje się tradycje plenerów z okresu międzywojennego”.

♦ Źródło: Klub Gaja

Stan zdrowotny i techniczny “Józefa” jest zadowalający. Drzewo było poddane zabiegom konserwacyjnym i chirurgicznym. Jego wnętrze jest w dużym stopniu wypróchniałe, na pniu widać ślady i kikuty po obciętych konarach oraz ubytki kory.

⇒ Tak znane i zacne drzewo, “z ustawy” musiało być bohaterem odrębnego wpisu, dlatego poza moim, zapraszam również do lektury artykułu o “Józefie” na blogu Marka: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=17837

P O D S U M O W A N I E

1) W Wiśniowej (woj. podkarpackie, powiat strzyżowski, gmina Wiśniowa), w północnej części założenia parkowego (cennego w starodrzew), rośnie dąb szypułkowy “Józef” – Drzewo Roku 2016 w konkursie organizowanym przez Klub Gaja i zwycięzca konkursu na Europejskie Drzewo Roku 2017.

2) Wybrane parametry okazu wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 690 cm (pomiar własny z 19.04.2023 r.), wysokość dębu 30 metrów (według danych z karty zgłoszeniowej do konkursu Drzewo Roku), wiek 456 lat – według stanu na 2024 rok (na podstawie badań dra C. Pacyniaka „Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r.).

3) Stan zdrowotny i kondycja dębu są zadowalające, podobnie można określić jego stan techniczny. Po wygranym konkursie Drzewo Roku 2016, Jacek Bożek, prezes Klubu Gaja powiedział: “Kolejny raz społeczność lokalna zjednoczyła się wokół wartości jaką jest przyroda. Zwycięzcę tegorocznego konkursu można nazwać ambasadorem Podkarpacia. Jestem niezmiernie dumny z efektów naszej wspólnej pracy, dzięki której coraz więcej osób kocha i szanuje drzewa”. 

⇒ W drugim artykule dotyczącym drzew Wiśniowej, opiszę pozostałe pomniki przyrody ożywionej rosnące w tej miejscowości oraz sam park, w którym nie brakuje wielu pięknych perełek dendrologicznych.