Aktualności
- 04 lis, 2023
Zabytkowy Park “Dendrofarma” w Dalkowie.
Zabytkowy Park “Dendrofarma” w Dalkowie.
♦ DALKÓW I PARK ♦
Dalków to kilkusetosobowa wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie polkowickim, w gminie Gaworzyce. Miejscowość zlokalizowana jest wśród malowniczych Wzgórz Dalkowskich. Od Głogowa dzieli ją niecałe 15 kilometrów.
Nazwa miejscowości wywodzi się od polskiego słowa daleko. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia Dalkow podając jej znaczenie “Fernsichtort” czyli po polsku “Daleko leżącą wieś”.
⇒ Do wojewódzkiego rejestru zabytków Dalkowa wpisane są:
-
zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:
-
pałac
-
park
-
wieża mieszkalna, z XVI w., XVIII w.
-
-
Grodzisko średniowieczne – autorzy badań przeprowadzonych w ramach akcji Archeologicznego Zdjęcia Polski, na grzbiecie wyniesienia w pobliżu Dalkowa zaznaczyli dwa obiekty warowne, nadając im osobne numery stanowisk. Pierwszy z nich (Dalków, stan. 1, AZP 47/68–17), położony w południowej części wyniesienia określony został jako osada obronna kultury łużyckiej z okresu halsztackiego C-D, natomiast drugi (Dalków, stan. 2, AZP 48/68–17), przylegający do niego od północy, zewidencjonowany został jako grodzisko wczesnośredniowieczne. Oba człony od strony północno-wschodniej otoczone były wałem zewnętrznym, który obejmował część zbocza wzniesienia.
W Dalkowie znajduje się piękny pałac otoczony parkiem. Obecnie pałac jest zrujnowany, do czego przyczyniła się głównie wojna i późniejsze, trudne powojenne lata dla tego typu obiektów. Nadzieja dla całego założenia pojawiła się, kiedy pałac i otaczający go park kilkanaście lat temu kupił Pan Józef Płocha, współwłaściciel firmy Dendrofarma. Wraz z rodziną poświęcają czas i środki na odnowienie tego miejsca.
Proces odbudowy pałacu jest żmudny, kosztowny i wymagający cierpliwości. Trzymam mocno kciuki, aby obecnym właścicielom-gospodarzom tego terenu udała się ta trudna sztuka. Park jest stosunkowo niewielki, bowiem zajmuje powierzchnię około 5 ha. Jednak zachwyca pod względem zgromadzonej w nim kolekcji taksonów roślin.
Zanim przejdę do konkretów, warto napisać, że poza roślinami, park skrywa wiele dodatkowych atrakcji, jak np. te trzy głazy z napisami “wiara, nadzieja, miłość” leżące pod wielopniowym drzewem.
W parku odnajdziemy też wiele tablic edukacyjnych i historycznych, dzięki którym możemy poznać część dziejów Dalkowa i założenia parkowo-pałacowego. Bardzo efektownie prezentuje się wysoki żywopłot ciągnący się wzdłuż drogi gruntowej.
Z okazji obchodzenia uroczystości 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości, w parku posadzono drzewa na część zasłużonych osobistości, np. Marioli i Romana Włodarczaków czy Heleny i Jerzego Wojciechowskich.
Solidnie wykonane i atrakcyjne tablice edukacyjnie wręcz zachęcają, aby zapoznać się z ich treścią. Wprowadzają turystę w klimatyczny i piękny pejzaż parkowej Dendrofarmy.
Do tej pory nie spotkałem tak oryginalnego określenia, jakim jest Dendrofarma. Skupiska kolekcjonerskie roślin, najczęściej figurują pod nazwami ogrodów botanicznych, arboretów, parków, skwerów i innych. Dendrofarma brzmi oryginalnie i bardzo trafnie oddaje to, czym jest park w Dalkowie.
Wystarczy wejść do niego i spojrzeć dookoła, aby zachwycić się bogactwem dendrologicznym parku. A to piękne buki błyszczą w Słońcu, a to bluszcz szczelnie skrywa tajemnicę drzewa po którym się wspina, gdzieś w oddali “szybuje” wysoka topola lub delikatnie kołysze się świerk.
Tree hunterzy odwiedzili Dalków na początku listopada 2022 roku w jesiennej, kolorowej scenerii, podczas panowania bezchmurnej aury, w której Słońce i cienie wykonywały swoje skomplikowane piruety światłości i ciemności.
W pobliżu oświetlonej części pałacu, kłębiły się mroczne klimaty cisa, wspomagane cieniami dużych drzew rosnących w pobliżu.
Na Dendrofarmie rośnie doborowe towarzystwo dendrologiczne. Klony, buki, dęby, graby, jesiony, lipy i wiele wiele innych.
Starszy grab prezentuje swój wyrzeźbiony pień, całkiem prosty jak na ten gatunek, który lubuje się w jego wykręcaniu i przybieraniu przeróżnych kształtów.
W oddali zdradzają swoją unikatową wśród iglaków cechę gatunkową modrzewie, wybarwiając na żółto i pomarańczowo igły.
Pod stopami leżą setki “wachlarzyków”. Zrzuca je tylko jeden gatunek – miłorząb dwuklapowy, który również wzbogaca różnorodność Dendrofarmy. W dalkowski parku 7 drzew objęto ochroną pomnikową. Są to: 4 buki pospolite, 2 dęby szypułkowe i 1 platan klonolistny. Czas im się przyjrzeć.
(1) GRUPA 3 BUKÓW POSPOLITYCH
Na początek grupa 3 buków pospolitych, które odnajdziemy w pobliżu parkowej bramy. Warto zwrócić uwagę na bardzo ładne, stylowe tablice, jakie znajdują się w pobliżu pomnikowych drzew. Kolejny plus za oryginalność wykonania, wyczucie i klasę. Buki powołano na pomniki przyrody Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Nr 8/79 z 01.01.1979 r.
Według danych zawartych w CRFOP ( Grupa_3_buków_pospolitych_w_Dalkowie ), obwody pierśnicowe pni poszczególnych osobników kształtują się na poziomie: 438 cm, 274 cm i 396 cm, wysokość drzew wynosi odpowiednio 26 i 27 metrów, a ich wiek (wg rejestru RDOŚ) 150-300 lat. Drzewa znajdują się w dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym.
Grupa pomnikowych buków ulokowana jest na skraju parkowej polany, z której możemy podziwiać ich sylwetki w całej okazałości. Prezentują się pięknie i inaczej być nie może, bowiem buk to jedno z naszych najpiękniejszych rodzimych drzew liściastych.
(2) PLATAN KLONOLISTNY
W bliższym sąsiedztwie pałacu odnajdziemy pomnikowego platana klonolistnego, który wykorzystał dużą swobodę dookoła i wykształcił szeroką symetryczną koronę. Jego majestat w pełnej krasie, również możemy podziwiać z perspektywy parkowej polany.
Według danych zawartych w CRFOP ( Platan_klonolistny_w_Dalkowie ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 493 cm, wysokość okazu 30 metrów, wiek drzewa (wg rejestru RDOŚ) 300 lat, który jest zdecydowanie zawyżony. Pomnikiem przyrody został na mocy Decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Nr 26/77 z 01.01.1977 r.
Na stylowych tablicach dotyczących pomnikowych drzew w parku podano dane z rejestru RDOŚ na dzień powołania ich na pomniki przyrody. Stąd mamy dość duże rozbieżności, bowiem dane które przytaczam, pochodzą z CRFOP i dotyczą pomiarów z lat 2014-2016, a więc kilkadziesiąt lat później po uhonorowaniu dalkowskich drzew pomnikowym statusem.
♦ DANE Z REJESTRU RDOŚ ♦
Pomnikowy platan odznacza się grubym, stosunkowo krótkim pniem, który na wysokości około 5. metrów rozchodzi się na przewodniki stanowiące podstawową konstrukcję (trzon) dla korony drzewa.
Stan zdrowotny okazu jest dobry, podobnie można określić stan techniczny drzewa. Na jego pniu dostrzeżemy nieliczne guzy i zgrubienia, w koronie ślady po chirurgicznej redukcji niektórych gałęzi.
Pomnikowy platan to solidny i okazały punkt w osiach widokowych parku. Jako przypałacowy soliter nadaje temu miejscu rozmachu i dostojności.
(3) GRUPA 2 BUKÓW POSPOLITYCH
Kilka zdań wyżej napisałem, że w parku ochroną pomnikową objęto 4 buki pospolite. Trzy zostały już zaprezentowane, a zatem pozostał jeszcze jeden, a tutaj jest mowa o dwóch, co mogłoby świadczyć, że w rzeczywistości mamy 5 pomnikowych buków. I tak i nie, bowiem na wykazach w rejestrach, wciąż jest mowa o grupie 2 buków, jednak w terenie okazało się, że przy życiu pozostał jeden buk. Drugi jest już powalony, o czym będzie dalej.
Drzewo, które pozostało przy życiu to buk pospolity w odmianie (formie) czerwonolistnej (purpurowej), opisany na tablicy jako Fagus Sylvatica ‘Atropunicea’. Dalkowski okaz jest szczególny, piękny i zachwycający.
Według danych zawartych w CRFOP ( Grupa_2_buków_pospolitych_w_Dalkowie ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 515 cm, wysokość okazu 27 metrów, wiek okazu (wg rejestru RDOŚ) 250 lat. Buk ten został powołany na pomnik przyrody Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Nr 7/79 z 01.01.1979 r.
Według najnowszego pomiaru z listopada 2022 roku, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 550 cm, co dla tej odmiany jest już całkiem solidnym wynikiem. Jednak najbardziej wyróżniającą się cechą drzewa jest jego wyjątkowo malowniczy wygląd.
Pień przypomina ogromne wijące się i szczepione razem węże, które tkwią w bezruchu lub zostały zamienione w rzeźbę. Wśród dalkowskich drzew, opisywany buk bez wątpienia jest numerem jeden!
Wiele minut spędziliśmy przy tym cudzie przyrody i oglądaliśmy go dokładnie z każdej strony. To żywa dendrologiczna rzeźba, misternie uformowana z precyzją i dbałością o szczegóły.
Mając na uwadze i doceniając całe bogactwo oraz różnorodność Dendrofarmy stwierdziłem, że pomnikowy buk ‘purpurowy’ jest na niej najwspanialszym drzewem. Baśniowy pień, potężna malownicza sylwetka, mocarny pokrój i rozłożysta korona to przepis na Króla Dendrofarmy. ;))
Dodatkowym atutem wspaniałego buka jest jego dobra kondycja zdrowotna oraz stan techniczny. Drzewo prawdopodobnie znajduje się w swojej życiowej formie.
Królewska korona jest gęsta, mocno ugałęziona i solidnie ulistniona w sezonie wegetacyjnym. W listopadzie pod drzewem leżał gruby dywan liści.
Na każdym poziomie drzewo przyciąga wzrok swoim “elastycznym” wyrzeźbionym pniem i wirtuozerskim pokrojem. Długo biłem się z myślami, czy nie opisać go w odrębnym artykule.
W bliskim sąsiedztwie Króla Dendrofarmy rósł drugi mniejszy pomnikowy buk, którego szczątki możemy nadal oglądać.
Według informacji z CRFOP, obwód pierśnicowy drzewa wynosił 300 cm (wg rejestru RDOŚ w dniu powołania miał 410 cm), a wysokość 21 metrów. Formalnie nie zdjęto z niego ochrony, a więc w świetle przepisów, cały czas jest pomnikiem przyrody i należy przestrzegać wszystkie nakazy i zakazy z tym związane.
Teraz wyżerką mają na nim grzyby i wszelkie organizmy przerabiające oraz wykorzystujące martwe drewno.
(4) GRUPA 2 DĘBÓW SZYPUŁKOWYCH
Ostatnie pomnikowe drzewa Dendrofarmy reprezentuje grupa 2 dębów szypułkowych, Po jednym z nich wspina się bluszcz pospolity. Ochroną objęto tylko dąb, natomiast bluszcz “korzysta” z tej ochrony.
Według danych z CRFOP ( Grupa_2_dębów_szypułkowych_w_Dalkowie ), obwód pierśnicowy pnia pierwszego pomnikowego dębu wynosi 415 cm, wysokość 24 metry. Parametrów drugiego drzewa nie podano. Okazy znajdziemy w zachodniej części parku. Powołano je na pomniki przyrody na podstawie Rozporządzenia Wojewody Legnickiego z dnia 27 maja 1991 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.
Najciekawszy z tego duetu jest dąb z bluszczem. Dobrze widoczny jest tylko dolny fragmenty pnia drzewa, od wysokości mniej więcej 140-150 cm zaczyna się gęsta plątanina bluszczu, która większość zasłania. W niektórych miejscach można dostrzec zakalusowane rany po usuniętych chirurgicznie gałęziach.
Stan zdrowotny i techniczny okazu wydają się być dobre, chociaż trudno wszystko ocenić na oko z uwagi na pnącą się “zasłonę” bluszczu.
Dąb wykształcił stosunkowo wąską koronę z cienkimi konarami. Korona jest w miarę regularna i całkiem solidnie ugałęziona, chociaż jak na dąb raczej wątła. Wśród dendrologicznego bogactwa parku, postanowiłem pokazać jeszcze kilka wybranych okazów, które nie są pomnikami przyrody.
♦ POZOSTAŁE WYBRANE DRZEWA ♦
(1) JESION WYNIOSŁY
Na bliższą uwagę na pewno zasługuje okazały jesion wyniosły, który rośnie jako drzewo soliterowe, naprzeciwko pomnikowego buka purpurowego.
Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 501 cm. To bez wątpienia jeden z najpoważniejszych kandydatów do rozszerzenia listy pomników przyrody ożywionej Dendrofarmy.
Drzewo znajduje się w zadowalającej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym. Pień jest nieco przechylony, notuje się na nim guzy i zgrubienia, z których część powstała po wyłamaniu się lub usunięciu gałęzi.
Wnętrze drzewa jest częściowo wypróchniałe, dodatkowo na pniu można podziwiać kilka stanowisk mchów na różnych poziomach wysokości okazu.
Poza liściastymi mocarzami Dendrofarmy, warto również zwrócić uwagę na drzewa mniejsze, w tym na gatunki iglaste.
(2) METASEKWOJA CHIŃSKA
Perełkę z czasów prehistorycznych stanowi metasekwoja chińska, którą posadzono na środku polany i która jesienią przepięknie się wybarwia.
Metasekwoja rośnie szybko i jest długowieczna. Prawdopodobnie dożywa ok. 2000 lat. Po 10 latach osiąga około 7 metrów wysokości. Wytwarza płytki i bardzo rozległy system korzeniowy, w którym główne korzenie biegną tuż pod powierzchnią ziemi.
Część dendrologicznych osobliwości parku oznaczono w oryginalny sposób na leżących głazach.
Na początku listopada zeszłego roku, parkowa metasekwoja zaczynała swoje jesienne show. Niektóre pędy były już mocno wybarwione, jednak oglądając ją z dalszej odległości można zauważyć, że dominowała jeszcze głęboka zieleń.
Jeżeli ktoś szuka na drzewie iglastym długich igieł to wystarczy podjeść kilka metrów obok metasekwoi, gdzie rośnie sosna żółta.
(3) SOSNA ŻÓŁTA
Również to drzewo zostało oznaczone napisem na głazie narzutowym. Po raz kolejny czapki z głów za oryginalność!
Igły (liście) sosny żółtej dorastają nawet do 25 cm długości i pozostają na drzewie przeważnie 4–6 lat.
Dzięki wspomnianym igłom, już młode drzewka tego gatunku wyglądają wyjątkowo bujnie i pięknie. Sosna żółta doskonale nadaje się do sadzenia na stanowiskach wyeksponowanych, na których w pełni można podziwiać jej walory. Na tym kończę wpis o Dendrofarmie w Dalkowie, miejscu przepięknym, klimatycznym i bardzo bogatym pod względem dendrologicznym.
⇒ Zapraszam również do lektury artykułu Marka, który opisał zabytkowy park w Dalkowie w 2020 roku: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=14609
P O D S U M O W A N I E
⇒ W Dalkowie (woj. dolnośląskie, powiat polkowicki, gmina Gaworzyce) znajduje się urokliwe założenie parkowo-pałacowe “Dendrofarma” o powierzchni około 5 ha, które zachwyca kolekcją zgromadzonych tu taksonów roślin. Wśród drzew, 7 okazów objętych jest ochroną pomnikową, chociaż formalnie jest ich 8, gdyż jeden z nich wywrócił się kilka lat temu i nie zdjęto z niego ochrony.
1) W pobliżu parkowej bramy obok polany rośnie grupa 3 pomnikowych buków pospolitych. Obwody pierśnicowe pni drzew wynoszą: 438 cm, 274 cm i 396 cm, wysokość okazów to 26 i 27 metrów (dane z CRFOP).
2) Bliżej pałacu możemy podziwiać dorodnego platana klonolistnego o obwodzie pierśnicowym pnia 493 cm i wysokości 30 metrów (dane z CRFOP).
3) Z grupy 2 pomnikowych buków pospolitych, jeden leży powalony. Wg danych z CRFOP, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosił 300 cm, wysokość 21 metrów.
⇒ Za to drugi – według tree hunterów, jest najpiękniejszym i najcenniejszym okazem w parku. To potężny buk pospolity w odmianie purpurowej. Prawie 30-metrowy osobnik mierzy w obwodzie pierśnicowym pnia 550 cm (pomiar własny z 06.11.2022 r. – zgodny z zasadami obowiązującymi w dendrometrii).
⇒ Poza majestatyczną sylwetką, pomnikowy buk zachwyca wyjątkowo finezyjnie ukształtowanym pniem. Stanowi nie lada gratkę dla miłośników okazałych drzew.
