Zamek w Czorsztynie. Na sterczącej skale.

Będąc w Niedzicy i zwiedzając opisany ostatnio przeze mnie wspaniały, średniowieczny zamek, niewybaczalnym grzechem turystycznym byłoby pominięcie zamku w Czorsztynie, który znajduje się po drugiej stronie Jeziora Czorsztyńskiego i który także imponuje niezwykle klimatycznym usytuowaniem.

Do zamku można dostać się statkiem “Biała Dama”, który kursuje w sezonie turystycznym. Rejs rozpoczyna się pod zamkiem w Niedzicy. Czorsztyński zamek, podobnie jak zamek w Niedzicy, wygląda niezwykle malowniczo, a z perspektywy płynącego statku, można mu zrobić pięknie fotografie.

Zamek w Czorsztynie należy do jednych z najciekawszych i zarazem najbardziej tajemniczych atrakcji turystycznych regionu. Na jego temat powstało wiele legend, które przetrwały do dziś i nadal krążą zarówno wśród samych mieszkańców okolicznych miejscowości jak i przybywających do Czorsztyna turystów. 

Zamek został wzniesiony w XIV wieku z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, jako warowania graniczna, której zadaniem było strzeżenie szlaku handlowego oraz dyplomatycznego usytuowanego w dolinie Dunajca. Jako oficjalna twierdza królewska rezydował w niej starosta. Funkcję tę przez pewien czas pełnił legendarny Zawisza Czarny z Garbowa.

Nazwa Czorsztyn pojawiła się już za czasów Kazimierza Wielkiego. Wtedy także zamek rozbudowano i uczyniono siedzibą starostów. Nazwa pojawiła się w dokumentach z 1348 roku. Najprawdopodobniej wywodzi się ona od niemieckiego słowa “Schorstein” lub “Schorrenstein”, co oznacza dosłownie ostro sterczącą i wystającą skałę.

Położenie zamku Czorsztyn nie jest zapewne przypadkowe. Zamek ten bowiem został wzniesiony na szlaku handlowym z Krakowa do Budy i stanowił on zaporę dla postępów kolonizacji węgierskiej, która sięgała już prawego brzegu Dunajca. Początkowo znajdująca się na zamku komora celna była własnością klarysek. Nie mniej jednak w połowie XIV wieku stała się ona tak jak cały zamek własnością króla.

Zwiedzanie warowni zaczynamy od najmłodszej części, zamku dolnego, wchodząc w miejscu, gdzie kiedyś znajdowała się brama wjazdowa. Po przekroczeniu murów znajdujemy się na dziedzińcu, na którym możemy podziwiać pozostałości dawnych zabudowań lub udać się do zamku średniego i górnego.

Dla botaników i przyrodników zamek stanowi także nie lada atrakcję. Czorsztyńska góra zamkowa w 1921 roku została objęta ochroną rezerwatową. Ówczesny jej właściciel Stanisław Drohojowski utworzył tutaj prywatny rezerwat, który nieraz traktowany jest jako zalążek powstałego 11 lat później Parku Narodowego w Pieninach (był to poprzednik obecnego Pienińskiego Parku Narodowego). Od 1996 roku rezerwat ten jest integralną częścią Pienińskiego Parku Narodowego pod nazwą „Uroczysko Zamek Czorsztyn”.

Główną osobliwością jest tu endemit – pszonak pieniński, który dość licznie występuje w okolicach ruin zamkowych oraz motyl niepylak apollo. W masywie góry zamkowej spotkać można również liczne skamieniałości utworów jurajskich i dolno kredowych oraz deformacje uskokowe okresu trzeciorzędu.

W samym zamku, w tak zwanej „kuchni”, czekają na turystów wystawy poświęcone tej średniowiecznej fortyfikacji oraz niewielkie lapidarium. W baszcie Baranowskiego będziemy mogli podziwiać zaś wystawę „Z biegiem Dunajca – od Czorsztyna do Krościenka. Pieniny na dawnej widokówce”.

Historia zamku była burzliwa. Był on kilkakrotnie zdobywany i oblężony. Z jego późniejszych dziejów znany jest motyw zdobycia Czorsztyna przez Kostkę Napieralskiego w czasie trwania buntu chłopskiego w 1651 roku. Napierski nie utrzymał się tutaj jednak długo. Po 10 dniach został schwytany i nabity na pal. Taką wymierzono mu karę za zdradę oraz bunt. W XVII wieku za rządów starosty Jana Baranowskiego Zamek w Czorsztynie przeżywał swój prawdziwy renesans.

Twierdza została wówczas odbudowana i odnowiona. Około 1795 roku niestety budowla została doszczętnie zniszczona w pożarze. Od tej chwili popadała w ruinę. Pozostałości zamku, które zostały później odbudowane oraz odrestaurowane pozostają dziś pod opieką Pienińskiego Parku Narodowego i są udostępnione do zwiedzania. W trakcie prac utrwalono m.in. mur tarczowy.

Odbudowano także piwnice, kuchnię oraz część dziedzińca. Na zamku średnim ku zaskoczeniu wszystkich odsłonięto relikty cylindrycznej wieży obronnej z czasów Kazimierza Wielkiego – najstarszej murowanej części warowni. Ciekawym znaleziskiem był także depozyt drewnianych naczyń, który odkryto na dziedzińcu zamku górnego. W późniejszym czasie odgruzowano także zamek średni. Tym samym trasa zwiedzania uległa znacznemu wydłużeniu. Baszta Baranowskiego jest utrzymywana w formie zakonserwowanej ruiny – bez zadaszenia, drzwi czy okien.

Tym co jednak najbardziej zachwyca turystów, oprócz niezwykle klimatycznych, posępnych opuszczonych murów, są widoki rozpościerające się na całą okolicę, oferowane z tarasów fortecy.

W słoneczne dni stojąc na flankach baszty Baranowskiego mamy okazję podziwiać nie tylko jezioro Czorsztyn z zamkiem w Niedzicy, ale i całą panoramę Podhala, Pieniny Spiskie, Gorce i Tatry.

Z tarasu schodzi się do uporządkowanych i częściowo zrekonstruowanych pomieszczeń piwnicznych. Urządzono tu ekspozycję muzealną (plansze omawiają historię Czorsztyna i zapory) oraz stylową kawiarnię, gdzie latem często przygrywa góralski zespół z Kluszkowiec.

Czasami można spotkać się z opiniami, czy raczej porównaniami, który zamek jest “lepszy”, bardziej “klimatyczny” i bogaty? Ten w Niedzicy, czy czorsztyński? Dla mnie to nie ma żadnego znaczenia, gdyż oba obiekty są dla mnie niepowtarzalne, unikatowe i nie należy ich rozpatrywać w takich kategoriach.

To kilkaset lat zamkowego życia i część naszej skomplikowanej historii, a tak wspaniałe obiekty, które na szczęście przetrwały do naszych czasów są jak stare drzewa – czyli milczącymi świadkami wydarzeń z minionych wieków.

Zamek w Czorsztynie również zrobił na mnie niezwykłe i wspaniałe wrażenie. Znacznie większe niż współczesne obiekty pstrokatej i kwadratowej architektury, których mamy w miastach coraz więcej, przeważnie kosztem resztek terenów zielonych.

W artykule wykorzystałem informacje znajdujące się na stronach:

♥ https://www.pieniny.net.pl/atrakcje/zamek-w-czorsztynie/

♥ https://www.pieniny.com/pl/io191/zamek-czorsztyn

♥ https://www.trzykorony.pl/zabytki-pienin/zamek-w-czorsztynie-historia-cennik

♥ https://gdziebylec.pl/obiekt/pokaz/Uroczysko_Zamek_Czorsztyn/8504